Ο Robert Muggah είναι διευθυντής ερευνών στο Ινστιτούτο Igarapé στην Βραζιλία, ενός βραβευμένου think tank και διευθυντής ερευνών και πολιτικής στο Ίδρυμα SecDec στον Καναδά που προωθεί τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Ειδικός σε θέματα πόλεων, ασφάλειας, μετανάστευσης και νέων τεχνολογιών, και αποδέκτης αρκετών ακαδημαϊκών και ανθρωπιστικών βραβείων.
Με αφορμή μια ομιλία του στο TED τον Νοέμβριο του 2017, παρουσιάζουμε το πώς οι σύγχρονες πόλεις μπορούν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, αλλά και να μην είναι ευάλωτες.
“Οι πόλεις είναι εκεί όπου το μέλλον συμβαίνει πρώτα”
Ο Muggah χαρακτηρίζει τις πόλεις ως το πιο εξαιρετικό πείραμα της κοινωνικής μηχανικής που έχει επιτύχει το ανθρώπινο είδος. Οι άνθρωποι που κατοικούν στις πόλεις έχουν καλύτερες προοπτικές για εκπαίδευση και μόρφωση, και έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι υγιείς. Αυτό δικαιολογεί τα περίπου 3 εκατομμύρια ανθρώπων που μετακομίζουν στις πόλεις κάθε εβδομάδα. Οι πόλεις είναι ανοικτές, δημιουργικές, δυναμικές, δημοκρατικές, κοσμοπολίτικες.
Ωστόσο, οι σύγχρονες πόλεις βρίσκονται αντιμέτωπες με αρκετούς κινδύνους: οικονομικές ανισότητες, φτώχεια, ανεργεία των νέων, βία, έκθεση σε φυσικές καταστροφές. Κάποιες πόλεις βέβαια, θεωρούνται πιο “ευάλωτες” ή “εύθρατστες” από κάποιες άλλες, χωρίς όμως αυτό να παραμένει στατικό και αμετάβλητο κατά το πέρασμα του χρόνου.
Τι είναι όμως μια “ευάλωτη” ή “έυθραυστη” πόλη;
Μια ευάλωτη πόλη είναι αυτή που αδυνατεί να ικανοποιήσει βασικές συνθήκες και ανάγκες διαβίωσης. Αυτό συνήθως εκφράζεται με υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας, έκθεση σε υψηλό ρίσκο φυσικών καταστροφών και ανισότητα. Οι πόλεις πλέον αντιμετωπίζουν αρκετούς κινδύνους και η μέτρηση της “ευθραυστότητας” της κάθε πόλης αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για την κατανόηση της σοβαρότητας αυτών των κινδύνων σε επίπεδο κοινωνικό, οικονομικό, περιβαλλοντικό και κλιματικό.
Το Ινστιτούτο Igarapé διατηρεί σε συνεργασία με το United Nations University, το World Economic Forum και το 100 Resilient Cities Initiative, το “Fragile Cities Data Visualization”, ένα πρότζεκτ που λειτουργεί ως εργαλείο μέτρησης της ευθραυστότητας 2100 πόλεων ανά το παγκόσμιο. Βασίζεται σε δεδομένα σχετικά με την αύξηση του πληθυσμού, τη ρύπανση του αέρα, την τρομοκρατία, την έκθεση σε φυσικές καταστροφές κ.ά. Από τα συγκεκριμένα δεδομένα προκύπτει ο δείκτης ευθραυστότητας της κάθε πόλης που είναι διαθέσιμος ηλεκτρονικά μέσω διαδραστικού χάρτη.
Πώς μπορούν οι πόλεις να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις;
Η ανθεκτικότητα των πόλεων πρέπει να σχεδιαστεί εντός των επόμενων 10-20 χρόνων, και αυτό δεν αφορά σε μια απλή και μονοδιάστατη διαδικασία. Ο Robert Muggah αναφέρει στην ομιλία του ότι μετά από προσωπική του επαφή με ειδικούς επί αστικής ανάπτυξης και σχεδιασμού, αρχιτέκτονες, αστικούς ακτιβιστές, έχει καταλήξει σε 6 βασικές αρχές αντιμετώπισης των προκλήσεων που έχουν αναφερθεί.
1. Οι πόλεις χρειάζονται πλάνο και στρατηγική: Οι τοπικές αρχές έχουν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο καθώς, υπάρχει μεγάλη ανάγκη για ένα συνεχή και επικαιροποιημένο αστικό σχεδιασμό. Αυτό απαιτεί και την περαιτέρω αυτονόμηση των τοπικών αρχών.
2. Οι πόλεις να γίνουν “πράσινες”: Να μειωθούν οι περιβαλλοντικοί ρύποι, να ενθαρρυνθεί η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, να ενισχυθεί η βιοποικιλότητα, να κατασκευαστούν πάρκα, πεζόδρομοι και ποδηλατόδρομοι, και να προωθηθούν βιώσιμοι τρόποι διακίνησης.
3. Να υιοθετηθούν πολυχρηστικές λύσεις: Λύσεις που να λύνουν πολλαπλά και όχι μονά προβλήματα. Για παράδειγμα η προώθηση βιώσιμης αστικής κινητικότητας, δεν λύνει μόνο κυκλοφοριακά προβλήματα, αλλά εξυπηρετεί και σε περιβαλλοντικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο υγείας των πολιτών μιας πόλης.
4. Πυκνή και βιώσιμη χωροθέτηση: Η εξάπλωση των πόλεων είναι καταστροφική. Ο τρόπος που οι πόλεις κτίζονται πρέπει να είναι προσεγμένος, ούτως ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται στις καθημερινές ανάγκες των πολιτών. Για παράδειγμα, η διασύνδεση σε μια πόλη μπορεί να γίνει πολύ πιο αποτελεσματική όταν η πόλη δεν είναι υπερβολικά εξαπλωμένη.
5. “Αντιγραφή” τακτικών άλλων πόλεων: Οι έξυπνες πόλεις πλέον δεν έχουν χρόνο για χάσιμο. Η υιοθέτηση καινοτόμων εργαλείων είναι απαραίτητη και μπορεί να γίνει αμεσότερα όταν μια πόλη δανείζεται ιδέες από μια άλλη.
6. Διεθνείς συνεργασίες πόλεων: Όταν οι πόλεις δουλεύουν μαζί, οι φωνές τους ακούγονται περισσότερο, όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο, αλλά και σε παγκόσμιο. Αυτό μπορεί να βοηθήσει την υιοθέτηση θεμιτών για τις πόλεις πολιτικών σε ανώτερο επίπεδο.
Δείτε πιο κάτω την ομιλία του Robbert Muggah για το Ted Talks το 2017:
*Με πληροφορίες από TedTalks, Igarapé Institute και World Economic Forum
Κυριάκος Κωνσταντά
