Γίνονται συχνά συζητήσεις σχετικά με τους παράγοντες που καθορίζουν την επιτυχία στη μεταμόρφωση ενός αστικού τοπίου. Πολλοί σχεδιασμοί που καταρτίζονται και υλοποιούνται μας υποδεικνύουν ότι αυτοί οι παράγοντες σχετίζονται κυρίως με οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα. Ωστόσο, ιδιαίτερης σημασίας είναι και ζητήματα χωρικής και αρχιτεκτονικής άποψης. Στο παρόν άρθρο παρουσιάζεται ο ιδιαίτερα σημαντικός ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν ποιοτικά σημεία-ορόσημα (landmarks) σε μια πόλη. Τέτοια σημεία δεν εκφράζουν μόνο τη γενική αίσθηση ενός τόπου, αλλά ευνοούν την οικονομική αναβάθμιση και την κοινωνική συμμετοχή μέσα σε αυτόν. Για πολλούς θεωρούνται το σημείο-κλειδί στην ποιότητα της αστικής ζωής.
Πώς ορίζεται ένα landmark?
Ένα σημείο-ορόσημο σε μια πόλη (landmark) αποτελεί ένα αντικείμενο ή μια κατασκευή το οποίο είναι εύκολο να δει κανείς και να το αναγνωρίσει, έχει σημαντικό ρόλο στην ιστορία μιας πόλης. Τα landmarks θεωρούνται εξίσου σημαντικά με τον σχεδιασμό μιας πόλης. Αποτελούν το σημείο αναφοράς των ανθρώπων που βρίσκονται σε αυτή, και καθιστούν μια πόλη αξιομνημόνευτη. Υπάρχουν πολλά χαρακτηριστικά landmarks ανά το παγκόσμιο, τα οποία είναι άμεσα συνδεδεμένα με την εικόνα που οι άνθρωποι έχουν για μια πόλη. Συμβολίζουν ουσιαστικά μια ολόκληρη πόλη και απαντούν στην ερώτηση «πού βρίσκομαι;». Είναι σημαντικά σύμβολα που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με μια πόλη και αντιπροσωπεύουν την ποιότητα του χώρου και το βάθος της παράδοσης και του πολιτισμού του.
Γιατί είναι σημαντική η ποιότητά τους;
Ένα αστικό τοπίο ανταποκρίνεται στις ανάγκες τις τοπικής κοινωνίας και στην τεχνολογική ανάπτυξη της περιοχής. Μπορούμε να πούμε ότι μια πόλη αποτελεί μια φυσική αντιπροσώπευση του ευρύτερου πολιτισμού. Είναι λογικό ότι οι χώροι γενικά, μεταβάλλονται αναλόγως των νέων αναγκών που αναδύονται με το πέρασμα των χρόνων. Το σημαντικό κομμάτι σε αυτή τη διαδικασία, είναι οι χώροι αυτοί να παραμένουν χρήσιμοι και λειτουργικοί για μια πόλη. Πρέπει επομένως η ποιότητά τους να συμβαδίζει με το παρόν της πόλης και να εξυπηρετεί συγκεκριμένους σκοπούς.
Η ποιότητά των σημείων-ορόσημων καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο συμβολίζεται η πόλη στην οποία βρίσκονται. Ένα landmark χαμηλής ποιότητας και αισθητικής είναι αντιπαραγωγικό για μια πόλη καθώς, υποβαθμίζει τον τρόπο που προσλαμβάνεται ο πολιτισμός και η ενέργειά της. Ποιοτικά landmarks από την άλλη, δίνουν ταυτότητα σε μια πόλη, κάτι το ιδιαίτερα σημαντικό για όσους την επισκέπτονται. Είναι στοιχεία που προσδίδουν ομορφιά και καλαισθησία, και φέρνουν με αυτό τον τρόπο μια πόλη πιο ψηλά στην υπόληψη των πολιτών. Επίσης, ικανοποιούν την ανάγκη των ανθρώπων να κατανοήσουν τον χώρο στον οποίο βρίσκονται και να αναπτύξουν μια σχέση με το περιβάλλον τους, κυρίως λόγω των ιδιαίτερα ισχυρών βιωματικών χαρακτηριστικών τους. Παραδείγματα από όλο τον κόσμο δείχνουν ότι δίπλα από σημεία-ορόσημα βρίσκονται χώροι πολλαπλών χρήσεων που συμβάλλουν στην περεταίρω ανάπτυξη της εγγύτητας των πολιτών και της πόλης.
Από την άλλη, η απουσία ποιοτικών landmarks σε μια πόλη αποτελεί επίσης απουσία τρόπων έκφρασης της αξίας της αλλά και παρεμποδίζει την ανάπτυξη ενός κοινού εδάφους μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος. Ως αποτέλεσμα, οι πολίτες αποσυνδέονται σε κάποιο βαθμό από τα στοιχεία που συντελούν την κοινή ταυτότητά τους.
Βέβαια, η ποιότητά τους καθορίζει επίσης σε μεγάλο βαθμό και την αναγνωρισιμότητά τους από τους πολίτες. Πρέπει να είναι εμφανή στην πόλη και να μην είναι παραμελούνται οι παράγοντες που καθορίζουν τον βαθμό στον οποίο αναδεικνύεται η σημαντικότητά τους (πχ. Φωτισμός). Επίσης, η γενικότερη όψη τους και η κατάσταση στην οποία βρίσκονται, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που προσλαμβάνονται από τους πολίτες.
Σημαντική η διατήρηση/ανάπλαση τους
Όπως έχει αναφερθεί, ορισμένα από τα σημεία-ορόσημα σε μια πόλη ενδεχομένως να χρονολογούνται από αρκετές δεκαετίες (ή εκατονταετίες) πριν και αποτελούν αποδείξεις των κοινωνικών αλλαγών που προέκυψαν μέσα στον χρόνο. Εξηγούν τους λόγους που οι πόλεις, οι κοινωνίες και οι παραδόσεις αναπτύχθηκαν για να φτάσουν στη φάση που βρίσκονται σήμερα. Παλιές κατασκευές αντικατοπτρίζουν τις διάφορες αλλαγές που βίωσε ιστορικά μια πόλη, και δικαιούνται τη διατήρησή ή την ανάπλασή τους, με στόχο η κληρονομιά της κάθε πόλης να διατηρηθεί. Κάτι τέτοιο μπορεί να επιφέρει θετικά αποτελέσματα στον τουρισμό που θα έχει ως επακόλουθο την τόνωση της τοπικής οικονομίας και της αγοράς εργασίας, στη διατήρηση του πολιτισμού και της ιστορικότητας μιας περιοχής ή σημείου, και σε γενικότερο επίπεδο, στην ποιότητα ζωής των κατοίκων της.
*Με πληροφορίες από:
Bala, H. A. (2016). Landmarks in Urban Space as Signs. Current Urban Studies, 4(04), 409.
Clerici, A., & Mironowicz, I. (2009). Are landmarks essential to the city–its development?.
International Experts for Research Enrichment and Knowledge Exchange
Rethinking Future
Richter, K. F., & Winter, S. (2014). Introduction: What Landmarks Are, and Why They Are Important. In Landmarks (pp. 1-25). Springer, Cham.
