O Γκογκέν κοιμόταν με ανήλικα κορίτσια. Κάποιοι δεν είναι πια ok με αυτό.
«Μήπως έφτασε η ώρα να ακυρωθεί ο Γκογκέν;» Αυτό ήταν το ερώτημα που έφερε ως τίτλο το άρθρο των New York Times σχετικά με την έκθεση έργων του Πολ Γκογκέν στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, ανάμεσά τους και οι διάσημοι πίνακες του με τα ανήλικα κορίτσια που χρησιμοποιούσε ως μοντέλα και ως ερωμένες του στηνΤαϊτή.
Μήπως έφτασε η ώρα να σταματήσουμε να βλέπουμε τα έργα του Γκογκέν;». Δεν πρόκειται για ρητορικό ερώτημα αλλά για την εισαγωγική ατάκα του audio guide που ακούνε έκπληκτοι στα ακουστικά τους οι επισκέπτες της έκθεσης «Πορτραίτα του Γκογκέν» πρόπερσυ το καλοκαίρι στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου και περιλάμβανε πολλούς από τους πίνακες του που απεικονίζουν τις ανήλικες ερωμένες του στην Ταϊτή, όπως το πορτραίτο «Η Τεχαμάνα έχει πολλούς γονείς» (ή «Οι πρόγονοι της Τεχαμάνα») του 1893.
Όσοι επισκέπτες δεν προμηθεύονταν audio guide, μπορούσαν απλά να διαβάσουν το κείμενο που δεσπόζει στην είσοδο της έκθεσης και αναφέρει μεταξύ άλλων ότι ο διάσημος καλλιτέχνης «σύναψε κατ’ επανάληψη σεξουαλικές σχέσεις με νεαρά κορίτσια, “παντρεύτηκε” μάλιστα δύο από αυτά ενώ έκανε και διάφορα παιδιά κατά την παραμονή του στην Ταϊτή, εκμεταλλευόμενος αναμφίβολα την θέση του για να απολαύσει τις σεξουαλικές ελευθερίες που του διατέθηκαν…».
Σύναψε κατ’ επανάληψη σεξουαλικές σχέσεις με νεαρά κορίτσια, “παντρεύτηκε” μάλιστα δύο από αυτά ενώ έκανε και διάφορα παιδιά κατά την παραμονή του στην Ταϊτή, εκμεταλλευόμενος αναμφίβολα την θέση του για να απολαύσει τις σεξουαλικές ελευθερίες που του διατέθηκαν…
Γιος ριζοσπάστη δημοσιογράφου, ο Πολ Γκογκέν γεννήθηκε στο Παρίσι αλλά πέρασε τα πρώτα χρόνια του στο Περού πριν επιστρέψει γύρω στα είκοσι του στη Γαλλία, όπου ξεκίνησε να αφοσιώνεται στη ζωγραφική ενώ παράλληλα εργαζόταν ως χρηματιστής, εργασία που σύντομα εγκατέλειψε μαζί με την σύζυγο και τα παιδιά του. Ήταν ήδη 43 ετών όταν έβαλε πλώρη για την Ταϊτή το 1891, αναζητώντας εξωτικά σκηνικά αντίστοιχα με αυτά που είχε γνωρίσει παιδί στη Λατινική Αμερική. Εκεί, στο νησί Χίβα Όε της Γαλλικής Πολυνησίας, πέρασε τα δώδεκα τελευταία χρόνια της ζωής του, συζώντας με διάφορα κορίτσια στην (πρώιμη συχνά) εφηβεία και ζωγραφίζοντας τα πιο γνωστά έργα του.
Σε μια εποχή όμως υψηλής δημόσιας ευαισθησίας σε ζητήματα φύλου, φυλής και αποικιοκρατίας, αυτά εισέρχονται αναπόφευκτα σε μια διαδικασία αναθεώρησης (ή και ακύρωσης ακόμα) ενώ τα μεγάλα μουσεία υποχρεώνονται να επαναξιολογήσουν την κληρονομιά του.
Η έκθεση αποτελεί μια συμπαραγωγή με την Εθνική Πινακοθήκη του Καναδά στην Οτάβα, όπου έγιναν τα εγκαίνια στα τέλη του περασμένου Μαΐου, με κάποιες καίριες επεμβάσεις και υποσημειώσεις στους τίτλους και την περιγραφή των έργων. Κάτω από τον τίτλο του έργου «Κεφάλι αγρίου, μάσκα» υπήρχε μια εκτεταμένη ταμπέλα που εξηγούσε ότι λέξεις όπως ‘άγριος’ και ‘βάρβαρος’ που θεωρούνται προσβλητικές σήμερα, αντανακλούν κοινές αντιλήψεις στην εποχή του Γκογκέν». Αλλού, η φράση «η σχέση του με μια νεαρή Ταϊτινή γυναίκα» άλλαξε σε «η σχέση του με ένα Ταϊτινό κορίτσι 13 ή 14 χρονών».
Σύμφωνα με άλλους επιμελητές ή στελέχη μουσείων πάντως, η επανεξέταση της ζωής καλλιτεχνών του παρελθόντος υπό το πρίσμα του 21ου αιώνα, εμπεριέχει κινδύνους και ενδέχεται να οδηγήσει σε μποϊκοτάρισμα, λογοκρισία ή και ακύρωση σημαντικών έργων τέχνης.
«Μπορώ να αντιπαθώ και να καταδικάζω το άτομο, αλλά το έργο είναι έργο», δηλώνει στους New York Times ο Vicente Todoli, ο οποίος ήταν διευθυντής της Tate Modern όταν φιλοξενήθηκε εκεί μια μεγάλη έκθεση του Γκογκέν το 2010 και τώρα είναι ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Pirelli HangarBicocca art foundation στο Μιλάνο. «Από τη στιγμή που ένας καλλιτέχνης δημιουργήσει ένα έργο, αυτό δεν ανήκει πλέον στον ίδιο, αλλά σε όλο τον κόσμο».
Γάλλος ζωγράφος, εκπρόσωπος του ρεύματος του μετα-ιμπρεσιονισμού και έντονα πειραματικός καλλιτέχνης που επηρέασε τα ρεύματα της μοντέρνας τέχνης. Θεωρείται σήμερα ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους όλων των εποχών. Ο Γκωγκέν γεννήθηκε στο Παρίσι αλλά πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Λίμα του Περού. Σπούδασε στην Ορλεάνη της Γαλλίας και στη συνέχεια ταξίδεψε με εμπορικά πλοία και αργότερα με το Γαλλικό Ναυτικό περίπου έξι χρόνια. Το 1870 επέστρεψε στη Γαλλία και δούλεψε ως βοηθός χρηματιστή. Παράλληλα, ζωγράφιζε με τον Καμίλ Πισαρό και τον Σεζάν. Μέχρι το 1886 βρίσκονταν σε επαφή με τους ιμπρεσιονιστές καλλιτέχνες και συμμετείχε με έργα του στις εκθέσεις τους. Μετά από μια παρένθεση στην Κοπεγχάγη όπου προσπάθησε να ασχοληθεί με τις επιχειρήσεις επέστρεψε στο Παρίσι και αφοσιώθηκε στην ζωγραφική. Από το 1886 έως το 1891 ο Γκωγκέν έζησε κυρίως στην περιοχή της Βρετάνης. Επηρεασμένος από τον ζωγράφο Εμίλ Μπερνάρ ο Γκωγκέν άλλαξε ιδιαίτερα το ύφος της ζωγραφικής του. Τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ζωγραφικής του έγιναν η χρήση μεγάλων επιφανειών και έντονων χρωμάτων. Δήλωνε απογοητευμένος από τον ιμπρεσιονισμό και στράφηκε περισσότερο στην αφρικανική τέχνη και την τέχνη της Ασίας.
Παράλληλα, ήρθε σε επαφή με το έργο του Βίνσεντ βαν Γκογκ, με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά και τον επισκέφθηκε για ένα διάστημα δύο μηνών στην Αρλ. Τόσο ο Γκωγκέν όσο και ο Βαν Γκογκ έπασχαν από κατάθλιψη και η συγκατοίκησή τους κατέληξε σε έντονη διαμάχη, με τελική συνέπεια ο Βαν Γκογκ να κόψει μέρος του αριστερού αυτιού του, αφού προηγουμένως είχε απειλήσει να σκοτώσει τον Γκωγκέν. Ο Γκωγκέν σε κακή ψυχολογική κατάσταση άφησε την Ευρώπη το 1891 και ταξίδεψε στην Πολυνησία. Εγκαταστάθηκε στην Ταϊτή και αργότερα στις νήσους Μαρκησίες, όπου πέρασε σχεδόν όλη την υπόλοιπη ζωή του, πραγματοποιώντας μόνον μία μόνο επίσκεψη στην Γαλλία. Τα έργα της περιόδου αυτής θεωρούνται ίσως τα καλύτερα δείγματα της δουλειάς του και ξεχωρίζουν για τον έντονο συμβολισμό τους και τον πολλές φορές θρησκευτικό χαρακτήρα τους, εμφανώς επηρεασμένος από τον πολιτισμό των ιθαγενών της Πολυνησίας. Το σύνολο του έργου του Γκωγκέν, και κυρίως οι πειραματισμοί του γύρω από τη χρήση των χρωμάτων, θεωρείται πως επηρέασαν σημαντικά τα καλλιτεχνικά ρεύματα του 20ού αιώνα.
Αποκαλυπτική επιστολή του Βαν Γκογκ και του Πωλ Γκωγκέν πωλείται για 210 χιλιάδες ευρώ
Στην επιστολή αυτή οι δύο ζωγράφοι μιλούν για τις κοινές τους επισκέψεις σε… οίκους ανοχής, αλλά και για τις βλέψεις τους να δώσουν ξανά ζωή στην σύγχρονη τέχνη.
Μία επιστολή των Βίνσεντ Βαν Γκογκ και Πωλ Γκωγκέν πωλήθηκε σε δημοπρασία στο Παρίσι για 210,600 ευρώ! Αυτό που κάνει την συγκεκριμένη επιστολή των δύο σπουδαίων ζωγράφων -που αλληλογραφούσαν συχνά- τόσο ιδιαίτερη είναι σίγουρα το περιεχόμενο της.
Στην επιστολή αυτή, λοιπόν, οι δύο καλλιτέχνες συζητούν για τις κοινές τους επισκέψεις σε… οίκους ανοχής, αλλά και για τις βλέψεις τους να δώσουν ξανά ζωή στην σύγχρονη τέχνη και να ξεκινήσουν ένα «σωματείο για τους ζωγράφους».
Το γράμμα φέρει την υπογραφή και των δύο ζωγράφων, οι οποίοι έγραψαν μαζί την επιστολή αυτή, η οποία είχε σταλεί στον φίλο τους και επίσης ζωγράφο, Emile Bernard. Με ημερομηνία αποστολής 1 Νοεμβρίου 1888, το γράμμα αυτό στάλθηκε δύο χρόνια πριν τον θάνατο του Βαν Γκογκ σε ηλικία 37 ετών.
Οι δύο ζωγράφοι ήταν πολύ καλοί φίλοι, παρά τις συχνές τους διαμάχες και ζούσαν παράλληλα στην πόλη Άρλ της Γαλλίας. Μάλιστα, σε μία από τις επισκέψεις του Βαν Γκογκ στον Γκωγκέν ήταν που ο διάσημος ζωγράφος «έχασε» το αυτί του, το οποίο μάλιστα παρέδωσε σε μία γυναίκα που καθάριζε τον συγκεκριμένο οίκο ανοχής. Αυτό ήταν και το τέλος της ήδη διαταραγμένης σχέσης του με τον Γκωγκέν.
Τι έγραφαν οι δύο διάσημοι ζωγράφοι στην επιστολή
Στο γράμμα που πωλήθηκε στην δημοπρασία στο Παρίσι, και οι δύο ζωγράφοι επιμένουν ότι η τέχνη οδηγείτο σε μία νέα «Αναγέννηση» όπως την αποκαλούσε ο Βαν Γκογκ.
Όσο για τον φίλο του Πωλ Γκωγκέν, ο Βαν Γκογκ έγραφε ότι πρόκειται για «ένα παρθένο ον με ζωώδη ένστικτα. Για τον Γκωγκέν, το αίμα και το σεξ υπερτερούν της φιλοδοξίας του». Για τις επισκέψεις τους στους οίκους ανοχής πάλι ο Βαν Γκογκ γράφει: «Μου φαίνεται ότι λόγω του βρώμικου επαγγέλματος του ζωγράφου, έχουμε ανάγκη για ανθρώπους με χέρια και στομάχια εργατών, με πιο φυσικά γούστα, που αγαπούν και είναι παρουσιάζουν μία ενσυναίσθηση, που δεν θα βρεις στην παρακμάζουσα Παριζιάνικη μπούλεβαρντ.»
Παράλληλα, έγραφε «επισκεπτόμαστε τόσο συχνά τους οίκους ανοχής, που είναι πολύ πιθανόν να πηγαίνουμε εκεί για να δουλέψουμε τους πίνακες μας».
Όσο για τον Γκωγκέν; Προειδοποιεί τον παραλήπτη του γράμματος να μην ακούει τον Βίνσεντ, καθώς «εντυπωσιάζεται πολύ εύκολα.» Συμφωνούσε πάντως με την ιδέα του για το μέλλον της νέας γενιάς καλλιτεχνών.