Σύμφωνα λοιπόν με την ισχύουσα σχολική γραμματική, οι κανόνες του τονικού συστήματος (μονοτονικού) που ισχύουν στην ελληνική εκπαίδευση και διοίκηση από το 1982 είναι οι εξής:
1) Τόνο παίρνει κάθε λέξη που έχει δύο ή περισσότερες συλλαβές. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση που η λέξη παρουσιάζεται ως μονοσύλλαβη ύστερα από έκθλιψη ή αποκοπή, όχι όμως όταν έχει χάσει το τονισμένο φωνήεν από αφαίρεση.
π.χ. ούτ’ αυτός, κόψ’ τον, αλλά θα ‘θελε, μου ‘πε.
2) Οι μονοσύλλαβες λέξεις δεν παίρνουν τόνο. Θεωρούνται μονοσύλλαβοι και μένουν άτονοι οι συνιζημένοι τύποι (δύο φωνήεντα που προφέρονται μαζί σε μια συλλαβή).
π.χ. μια, για, γεια, πια, πιο, ποιος-ποια-ποιο, νιος, να πιω κ.ά. Προσοχή στη διαφορά: μια- μία, δυο- δύο, ποιον – το ποιόν,το βιος – ο βίος. Εξαιρούνται, ωστόσο και παίρνουν τόνο:α) Ο διαζευκτικός σύνδεσμος ή, π.χ. ή αυτός ή εσύ.
β) Τα ερωτηματικά πού και πώς, π.χ. Πού θα πας; Με ρώτησε πώς τα περνάω. Τόνο επίσης παίρνουν το πού και το πώς σε περιπτώσεις όπως οι παρακάτω:
Πού να σου τα λέω. Από πού κι ως πού. Πού και πού. Αραιά και πού. –Τους έστειλες το γράμμα; –Πώς!
Πώς βαριέμαι! Κοιτάζω πώς και πώς να τα βολέψω.
γ) Οι αδύνατοι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών (μου, σου, του, της, τον, την, το, μας, σας, τους, τις, τα), όταν στην ανάγνωση υπάρχει περίπτωση να θεωρηθούν εγκλιτικές.
π.χ. Η μητέρα μού είπε ( = η μητέρα είπε σ΄ εμένα), ενώ Η μητέρα μου είπε ( = η δική μου μητέρα είπε)·
Η δασκάλα μάς τα έδωσε (Η δασκάλα τα έδωσε σ΄ εμάς), ενώ η δασκάλα μας τα έδωσε (= η δική μας δασκάλα τα έδωσε).
δ) Οι μονοσύλλαβες λέξεις, όταν συμπροφέρονται με τους ρηματικούς τύπους μπω, βγω, βρω, ‘ρθω σε όλα τα πρόσωπα και τους αριθμούς και προφέρονται εμφατικά
π.χ. θά ‘ρθω (προφέρουμε δυνατότερα το θά), θά ‘ρθεις, αλλά θα ‘ρθεις
(προφέρουμε δυνατότερα το ‘ρθεις)·νά βγω- να βγω· θα τού ΄ρθει- θα του ΄ρθει· να τά βρει- να τα βρει κτλ.
ε) Όπου ακούγεται δεύτερος τόνος, σημειώνεται
π.χ. πήγαινέ τους.