Χαίρομαι γιατί βλέπω ότι σταδιακά αρχίζουμε να κατανοούμε ότι δεν έχουν όλα τα πράγματα το ίδιο σημείο εκκίνησης και άρα δεν έχουν ποτέ και τον ίδιο προορισμό.
Χαίρομαι γιατί αναγνωρίζουμε ότι η ποιότητα δεν είναι μέγεθος αλλά αξία.
Αυτή η αξία που στοχεύει στο μέγιστο που επιτυγχάνεται συχνά ακόμα και από το ελάχιστο, κι ας παραμένει το προϊόν “ελάχιστο” σε σχέση με αυτό που θα μπορούσε να επιτευχθεί εν δυνάμει από ένα μέγιστο.
Έχει αξία να καταλάβει κανείς πώς φτιάχνεται αυτό, ποια είναι η πορεία όλου αυτού του πράγματος από την ιδέα μέχρι την υλοποίηση.
Ακόμα και τα υλικά που χρησιμοποιεί τα έχει εφεύρει ο ίδιος, έτσι ώστε να μπορεί να τα παράγει επί τόπου.
Υπάρχει ένα υπέροχο αρχιτεκτονικό σύμπαν σε αυτές τις χώρες, εντελώς άγνωστο σε εμάς τους “δυτικούς”, το οποίο αξίζει κανείς να ψάξει!
Αλλά… η λαμαρίνα στη στέγη δεν “ανάβει”;
Επειδή ακριβώς ανάβει την χρησιμοποιεί σαν επιπλέον στέγαστρο, σαν μια στέγη πάνω από τη στέγη, αφήνοντας ένα κενό. Δεν μπορεί να μην την χρησιμοποιήσει καθόλου, γιατί προφανώς τα υλικά που έχει στη διάθεσή του δεν του παρέχουν επαρκή στεγάνωση. Χτίζει με ό,τι πιο απλό και φθηνό μπορεί να βρει.
Είναι από αυτές τις περιπτώσεις που η αξία της αρχιτεκτονικής υπερβαίνει την εικόνα της, είναι στον τρόπο παραγωγής της, στο πώς κινητοποιεί την κοινωνία, πώς δανείζεται από τον τόπο και πως τον υπηρετεί! Αυτό είναι. η αρχιτεκτονική. Ουσιαστικά. Η Αρχιτεκτονική είναι αυτό που απομένει όταν βγάλεις στην άκρη όλα όσα δεν εστιάζουν και δεν υπηρετούν την κυρίαρχη ανάγκη.
Είναι υπέροχο πράγμα η αρχιτεκτονική όταν δεν παράγεται και δεν συζητείται ως αστικό ντεκορασιόν, ως δείγμα κοινωνικού στάτους, ως “μεγάλη επένδυση”, ως σύμβολο πλούτου και εξουσίας, αλλά ως αυτό που πρωτίστως είναι, δηλαδή ανθρώπινη και κοινωνική αναγκαιότητα.
(Και πόσο αγέραστος στα 56 ! Βιάσου να πάρεις το Pritzker, πριν ρυτιδιάσεις.)
Θεωρώ ότι έχουμε μάθει, στον Δυτικό κόσμο, να μιλάμε για την Αρχιτεκτονική θεωρώντας με έναν τρόπο περίπου αυτονόητο ότι αρχιτεκτονική είναι αυτό που παράγουν οι Αρχιτέκτονες. Στην πραγματικότητα αυτό είναι πιθανότατα λιγότερο από το 10% του παγκόσμιου κτιριακού αποθέματος. Οπότε συμφωνώ μεν, ότι η αρχιτεκτονική (η επώνυμη) σήμερα παράγεται ως καταναλωτικό προϊόν, συχνά κατ’ εικόνα και ομοίωση των καταναλωτικών κοινωνιών και των εξουσιών τους, αλλά αφενός δεν είναι παντού έτσι, αφετέρου και στον δυτικό κόσμο δεν ήταν πάντα έτσι.
Αντίθετα, ειδικά μετά τον Β’ Παγκόσμιο, η αρχιτεκτονική αναρωτήθηκε για το αν έχει κοινωνικό ρόλο, τον αναζήτησε και τον διεκδίκησε και σε αυτό τον άξονα παρήγαγε. Απλά κάποια στιγμή αυτό πέρασε, το πρόβλημα της στέγασης περίπου λύθηκε και οι άνθρωποι σε ένα άλλο πλαίσιο με λιγότερες στερήσεις ξαναονειρεύτηκαν τη στέγαση, την κατοίκιση και άρα την κατοικία και την αρχιτεκτονική.
Αυτό έγινε και συνεχίζει να γίνεται σε ένα πλαίσιο που οι άνθρωποι θεωρούν στοιχείο της ταυτότητάς τους, όχι πλέον το τί παράγουν, αλλά το τί είναι σε θέση να καταναλώσουν. Αυτό είναι που κάνει και την κατοικία και την αρχιτεκτονική γενικότερα καταναλωτικό προϊόν που παράγεται και πωλείται, όχι σαν λειτουργικό αντικείμενο ή ως συνθήκη κατοίκησης, αλλά ως δείγμα καταναλωτικού στάτους. Αυτό έφερε στο προσκήνιο και μια γενιά από “Starchitects” (τη μισώ τη λέξη) οι οποίοι έγιναν παγκόσμιοι εργολάβοι… Αλλά κι αυτό όμως νομίζω ότι αλλάζει σταδιακά. Δηλαδή το sustainability έχει μπει πολύ δυνατά πλέον στην κουβέντα, και παρόλο που αρχικά έμοιαζε περισσότερο με “μόδα” τελικά όλο και περισσότερο οι ίδιες οι συνθήκες μας το επιβάλλουν! Και δεν είναι μόνο η κλιματική αλλαγή και το ενεργειακό κόστος, ακόμα και η Πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία δείχνουν προς αυτή την κατεύθυνση, της σταδιακής απεξάρτησης από τα εισαγόμενα δομικά υλικά, της χρήσης αυτών που μας παρέχει το δικό μας περιβάλλον, την επιστροφή στη χρήση μεθόδων και υλικών που έχουμε ξεχάσει, ενδεχομένως σε συνδυασμό με την χρήση της προκατασκευής κλπ. Αυτή πιστεύω ότι θα είναι η κουβέντα στο μέλλον.