Από τότε που ξέσπασε το νέο κύμα κορωνοϊού στην Κίνα, εργαζόμενοι με στολές για προστασία από επικίνδυνες ουσίες ψεκάζουν «σύννεφα» απολυμαντικών ουσιών στους δρόμους των πόλεων, στις προσόψεις των κτιρίων, στα παγκάκια των πάρκων, ακόμη και στα δέματα. Έχουν γίνει πιο ένα συνηθισμένο θέαμα στην Κίνα στην εποχή της πανδημίας.
Στη Σαγκάη, το επίκεντρο της μεγαλύτερης επιδημίας της χώρας, τα κρατικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι χιλιάδες υπάλληλοι έχουν οργανωθεί σε μικρότερες ομάδες για να απολυμαίνουν ολόκληρες περιοχές, με έμφαση σε εκείνες που είναι γνωστό ότι φιλοξένησαν ασθενείς του Covid – μια κίνηση που η κυβέρνηση θεωρεί «κλειδί» για τον περιορισμό της εξάπλωσης της παραλλαγής Omicron.
Αλλά η πρακτική αυτή συχνά επεκτείνεται πέρα από τα αναμενόμενα όρια. Φαινομενικά κάθε υπαίθριος χώρος μπορεί να γίνει αντικείμενο εξονυχιστικής απολύμανσης από εργάτες που κρατούν μηχανήματα που θυμίζουν φυσητήρες φύλλων, καθώς η αυστηρή πολιτική των «μηδενικών κρουσμάτων Covid» που προσπαθεί, μάταια, να επιτύχει η Κίνα, οδηγεί σε μια εμμονή με την απολύμανση των πάντων.
Στη Σαγκάη, πυροσβέστες έχουν αποσπαστεί από τα καθήκοντά τους για να αναλάβουν ρόλους καθαριστών, ένα τοπικό πρωτάθλημα νεολαίας έχει στρατολογήσει εθελοντές για ομάδες απολύμανσης, και κλιμάκια διάσωσης έκτακτης ανάγκης από απομακρυσμένα μέρη της Κίνας έχουν επιστρατευτεί στην κοινή προσπάθεια – συχνά φορώντας βαρύ εξοπλισμό και πλήρη προστατευτική περιβολή.
Σε ορισμένες γειτονιές της Σαγκάης έχουν δημιουργηθεί ειδικοί σταθμοί παραγωγής χημικών, ενώ σε άλλες κινούνται οχήματα με δεξαμενές χημικών και συσκευές που θυμίζουν κανόνια για να ψεκάζουν με απολυμαντικό τους δρόμους, σύμφωνα με τα τοπικά μέσα ενημέρωσης. Ρομπότ απολύμανσης έχουν τοποθετηθεί σε σιδηροδρομικούς σταθμούς και περιπολούν ορισμένα κέντρα καραντίνας.
Αλλά αυτές οι προσπάθειες, όπως και η επιμονή να φορούν οι εργαζόμενοι στολές προστασίας και τα ηχογραφημένα μηνύματα που παίζουν σε επανάληψη και υπενθυμίζουν στους ανθρώπους πώς να αποφύγουν την ασθένεια – «μπορεί να είναι χάσιμο χρόνου, προσπάθειας και πόρων» σημειώνει το CNN.
Οι ειδικοί λένε ότι η μετάδοση του ιού μέσω μολυσμένων επιφανειών είναι εξαιρετικά χαμηλή – και ότι η απολύμανση εξωτερικών χώρων όπως τα πάρκα και οι δρόμοι της πόλης είναι σε μεγάλο βαθμό άσκοπη και, ακόμη χειρότερα, θα μπορούσε να αποτελέσει ακόμη και κίνδυνο για τη δημόσια υγεία.
«Τα ρομπότ και ο ψεκασμός των δρόμων είναι δράσεις που έχουν σχεδιαστεί για να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη του κοινού στις κυβερνητικές ενέργειες», λέει ο Νίκολας Τόμας, αναπληρωτής καθηγητής στο πανεπιστήμιο City του Χονγκ Κονγκ, επισημαίνοντας πως οι κινεζικές αρχές περιλαμβάνουν εδώ και καιρό τη μόλυνση του περιβάλλοντος στο αφήγημά τους πως ο κορωνοϊός μπορεί να μην προέρχεται από την Κίνα.
«Είναι πρόβλημα όταν η πολιτική κυριαρχεί και αποκλίνει από την επιστήμη της αντιμετώπισης της πανδημίας – όλο και μεγαλύτερη προσπάθεια καταβάλλεται για την ενίσχυση της πολιτικής μέσω πράξεων που δεν βελτιώνουν αναγκαστικά τη βιοασφάλεια των πληγέντων πληθυσμών».
«Εισαγόμενος ιός»
Η μαζική απολύμανση αποτελεί μέρος μιας παρατεταμένης εκστρατείας στην Κίνα για την καταπολέμηση ενός κινδύνου μετάδοσης του ιού Covid-19, που μεγάλο μέρος του πλανήτη θεωρεί ελάχιστα πιθανό ενδεχόμενο για να δικαιολογήσει μέτρα πέρα από το πλύσιμο των χεριών και την απολύμανση ορισμένων επιφανειών, όπως εκείνες σε πολυσύχναστους δημόσιους χώρους και εκεί όπου χειρίζονται τρόφιμα ή νοσηλεύονται Covid-19.
Σε μια επιστημονική ενημέρωση πέρυσι, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ ανέφεραν ότι επιστημονικές μελέτες υποδεικνύουν πως κάθε επαφή με επιφάνεια μολυσμένη με Covid-19 έχει λιγότερο από 1 στις 10.000 πιθανότητες να προκαλέσει μόλυνση. Τέτοιες έρευνες έχουν ωθήσει πολλούς να θεωρούν την απροκάλυπτη εστίαση στην απολύμανση ως «θέατρο υγιεινής» σε αντίθεση με οποιοδήποτε ουσιαστικό μέτρο πρόληψης.
Η μαζική απολύμανση δεν αποτελούσε μέρος των μέτρων ελέγχου των ασθενειών στις δυτικές χώρες «επειδή οι αρχές δημόσιας υγείας άκουγαν την επιστήμη», σύμφωνα με τον Emanuel Goldman, καθηγητή μικροβιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Νιου Τζέρσεϊ.
«Είναι εξαιρετικά απίθανο να προκύψουν κρούσματα από την επαφή με μολυσμένες επιφάνειες. Ο ιός πεθαίνει γρήγορα έξω από ένα μολυσμένο άτομο και μεταφέρεται πολύ αναποτελεσματικά με τα δάχτυλα», είπε. «Το πλύσιμο των χεριών με σαπούνι, ή τα αλκοολούχα μαντηλάκια χεριών, είναι το μόνο που χρειάζεται για να μηδενιστεί η επίπτωση».
Στην Κίνα, όπου οι αυστηρές πρακτικές εστιάζουν στην εξάλειψη οποιασδήποτε εξάπλωσης του ιού, οι ανησυχίες σχετικά με τις μολυσμένες επιφάνειες ξεκίνησαν από τους πρώτους μήνες της πανδημίας, ιδίως αφότου Κινέζοι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι ένα ξέσπασμα σε μια αγορά στο Πεκίνο «πιθανότατα οφειλόταν» σε μόλυνση ενός εργαζομένου από το χειρισμό εισαγόμενου, κατεψυγμένου σολομού μολυσμένου με τον ιό.
Αν και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας λέει ότι είναι «εξαιρετικά απίθανο» το ενδεχόμενο μόλυνσης ενός ανθρώπου με Covid-19 μέσω τροφίμων ή συσκευασιών τροφίμων, οι κινεζικές αρχές έχουν πολλές φορές αναφερθεί σε «εισαγωγές» στην ψυκτική αλυσίδα και μολυσμένες επιφάνειες στα αεροπλάνα ή ακόμη και στη διεθνή αλληλογραφία, αφήνοντας να εννοηθεί πως όλα αυτά είναι φορείς του ιού.
Αυτό έχει οδηγήσει στην εφαρμογή μίας σειράς μέτρων που σε μεγάλο βαθμό είναι μοναδικά για την Κίνα, όπως η μαζική απολύμανση των κατεψυγμένων προϊόντων από το εξωτερικό. Ορισμένες πόλεις έχουν εκδώσει διάφορες εντολές για την απολύμανση του διεθνούς ταχυδρομείου και των δεμάτων – παρόλο που οι ντόπιοι εμπειρογνώμονες στον τομέα της υγείας τόνιζαν νωρίτερα φέτος ότι δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις ότι τέτοια αντικείμενα που δεν ανήκουν στην ψυκτική αλυσίδα θα μπορούσαν να μεταφέρουν τον ιό.
Και καθώς το Πεκίνο προσπάθησε να διαστρέψει το αφήγημά του την προέλευση του κορωνοϊού, που ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά στην Κίνα, οι αξιωματούχοι διατύπωσαν τη θεωρία πως ο ιός θα μπορούσε να είχε εισαχθεί με κατεψυγμένα προϊόντα – μια υπόθεση που απορρίφθηκε ευρέως από εμπειρογνώμονες διεθνώς.
Ενώ υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι ο ιός μπορεί να παραμείνει μολυσματικός σε κατεψυγμένες συσκευασίες, ο τρόπος με τον οποίο οι χώρες μπορεί να θέλουν να αντιμετωπίσουν αυτόν τον κίνδυνο ποικίλλει, σύμφωνα με τον Leo Poon, καθηγητή στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου του Χονγκ Κονγκ.
«Για τις χώρες που χρησιμοποιούν τη στρατηγική εξάλειψης, αυτός είναι ένας σημαντικός κίνδυνος. Ωστόσο, για τις περισσότερες χώρες τώρα, αυτό μπορεί να μην είναι καθόλου σημαντικό», δήλωσε.
Αλλά η επαφή με συνήθεις επιφάνειες «δεν αποτελεί σημαντικό τρόπο μετάδοσης του Covid-19», είπε, προσθέτοντας ότι κάποια απολύμανση σε εσωτερικούς χώρους θα μπορούσε να είναι μια καλή ιδέα.
Πιθανός κίνδυνος
Σε μέρη όπως η Σαγκάη, όπου οι πόροι είναι ήδη περιορισμένοι, καθώς η πόλη βρίσκεται σε lockdown εδώ και εβδομάδες, η ανάπτυξη εθελοντών και εργαζομένων για σκοπούς απολύμανσης μπορεί να εστιάσει την προσοχή στον λάθος κίνδυνο.
«Δεν υπάρχει πραγματικά κανένας ρόλος για τη μαζική απολύμανση των εξωτερικών χώρων, των πεζοδρομίων και των τοίχων. Είναι απίθανο να μολυνθούν ή να προκαλέσουν μετάδοση μέσω βλεννογόνων επιφανειών (όπως τα μάτια, η μύτη ή το στόμα)», δήλωσε ο Dale Fisher, καθηγητής στην Ιατρική Σχολή Yong Loo Lin του Εθνικού Πανεπιστημίου της Σιγκαπούρης.
Η δράση αυτή μπορεί να ενέχει κινδύνους, σύμφωνα με τον Goldman της Ιατρικής Σχολής του Νιου Τζέρσεϊ, που προειδοποιεί ότι οι άνθρωποι μπορεί να υποστούν βλάβη από την έκθεση σε ακραία απολύμανση.
Ενώ ο ΠΟΥ υποστηρίζει τις βασικές πρακτικές καθαρισμού, όπως το σκούπισμα περιοχών όπως τα χερούλια των θυρών σε πολυσύχναστους δημόσιους χώρους, οι οδηγίες του Οργανισμού σημειώνουν πως «ο ψεκασμός απολυμαντικών, ακόμη και σε εξωτερικούς χώρους, μπορεί να είναι επιβλαβής για την υγεία των ανθρώπων και να προκαλέσει ερεθισμό ή βλάβη στα μάτια, το αναπνευστικό σύστημα ή το δέρμα».
Σε προηγούμενο στάδιο της πανδημίας, μια ομάδα Κινέζων επιστημόνων προειδοποίησε με επιστολή της στο περιοδικό Science ότι η υπερβολική χρήση απολυμαντικών με χλώριο ενέχει τον κίνδυνο να μολύνει το νερό και να θέσει σε κίνδυνο ακόμη και τα οικοσυστήματα σε κοντινές λίμνες και ποτάμια.
Παρόμοιες ανησυχίες έχουν και οι αρχές της Σαγκάης, παρότι συνεχίζουν να εφαρμόζουν τα μέτρα απολύμανσης.
Στα τέλη του περασμένου μήνα, οι αξιωματούχοι έδωσαν συστάσεις για τους κατοίκους σχετικά με τον τρόπο απολύμανσης, προτρέποντάς τους να μην «ψεκάζουν απολυμαντικά απευθείας πάνω στους ανθρώπους», να μην χρησιμοποιούν μεγάλα ψεκαστικά ούτε drone και να μην επιχειρούν να απολυμάνουν τον αέρα σε ανοικτούς χώρους».
«Αυτές οι πρακτικές είναι ουσιαστικά αναποτελεσματικές και μπορούν να προκαλέσουν κινδύνους για την υγεία και περιβαλλοντική ρύπανση», δήλωσε αξιωματούχος της Σαγκάης.
