Σαν σήμερα, 1η Μαρτίου 2004, πεθαίνει ο Κώστας Μόντης, σπουδαίος Κύπριος ποιητής.
Ο Κώστας Μόντης, γεννήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 1914, στην κατεχόμενη σήμερα από τα τουρκικά στρατεύματα, Αμμόχωστο. Οι γονείς του, ήταν ο Θεόδουλος Μόντης ο οποίος καταγόταν από το κατεχόμενο χωριό Λάπηθο και η Καλομοίρα Μπατίστα από την Αμμόχωστο. Ήταν το έκτο και τελευταίο κατά σειρά παιδί της οικογένειας του.
Σε ηλικία οκτώ ετών έχασε δυο από τα αδέρφια του, τον Γιώργο Μόντη ο οποίος πέθανε από φυματίωση σε ηλικία 21 ετών και μόλις τρεις εβδομάδες αργότερα τον Νίκο Μόντη, ο οποίος υπέκυψε νικημένος από την ασθένεια της λευχαιμίας σε ηλικία μόλις 16 ετών. Στα δώδεκα του χρόνια, έχασε την μητέρα του ενώ στα δεκαέξι τον πατέρα του. Όλα αυτά τα γεγονότα θανάτου σημάδεψαν και καθόρισαν τον ποιητή σαν άνθρωπο αλλά και σαν λογοτέχνη, όπως αυτό αποτυπώνεται σε μερικά από τα έργα του.
Φωτογραφία: Κώστας Μόντης
Στην ηλικία των δεκαέξι ετών και καθώς φοιτούσε ακόμη στο Παγκύπριo Γυμνάσιο Λευκωσίας, έλαβε μέρος στην εξέγερση κατά της αποικιοκρατίας, στα λεγόμενα Οκτωβριανά του 1931. Μετά την αποφοίτησή του από το Παγκύπριo Γυμνάσιο, μετέβη στην Αθήνα όπου σπούδασε νομικά και πολιτικές και οικονομικές επιστήμες, ενώ ταυτόχρονα ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και τη λογοτεχνία. Το 1937 και ενώ είχε τελειώσει πλέον τις σπουδές του εργάστηκε ως υπάλληλος μεταλλευτικής εταιρείας και αργότερα ως δημοσιογράφος και ως εκδότης εφημερίδων και περιοδικών.
Κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκόσμιου πολέμου, ο Κώστας Μόντης, συμμετείχε ενεργά και καθοριστικά στην οργάνωση για την περίθαλψη των Ελλαδιτών προσφύγων, οι οποίοι εγκαταλείποντας την κατεχόμενη Ελλάδα και μέσω της Τουρκίας κατέφευγαν στα Κυπριακά εδάφη κατά δεκάδες. Το 1946, παντρεύτηκε την πολυαγαπημένη του Έρση Παντελή Κωνσταντίνου, με την οποία απέκτησε τρεις γιους και μία κόρη. Το 1950 διορίστηκε γενικός γραμματέας της Εμποροβιομηχανικής Ομοσπονδίας Κύπρου.
Γνήσιος πατριώτης και καθόλου αποστασιοποιημένος από τα κοινωνικά και εθνικά δρόμενα της Κύπρου, ο Κώστας Μόντης, συμμετείχε ενεργά στον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα της Κύπρου κατά των Άγγλων, το 1955-59, έχοντας την θέση του πολιτικού καθοδηγητή των μελών της Εθνική οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ). Το 1961 διορίστηκε διευθυντής του Τμήματος Τουρισμού της Κύπρου, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι και το 1976 όπου και αφυπηρέτησε.
Ο Κώστας Μόντης ασχολήθηκε εντατικά με το θέατρο, την ποίηση και την λογοτεχνία διανύοντας μια αξιοζήλευτη πορεία μέχρι το τέλος της ζωής του ως συγγραφέας. Σε ηλικία 90 ετών, άφησε την τελευταία του πνοή στο σπίτι του, στον Άγιο Δομέτιο Λευκωσίας, την 1η Μαρτίου 2004.
Το έργο του:
Το 1942, ο Κώστας Μόντης, ίδρυσε στη Λευκωσία, το «Λυρικό Θέατρο», μαζί με τον Αχιλλέα Λυμπουρίδη και τον Φοίβο Μουσουλίδη. Πρόκειται για το πρώτο επαγγελματικό θέατρο που δημιουργήθηκε στην Κύπρο. Έγραψε και δημοσίευσε περισσότερες από 40 επιθεωρήσεις και θεατρικά, ενώ έχει διασκευάσει στην Κυπριακή διάλεκτο τη «Λυσιστράτη» και την «Ειρήνη» του Αριστοφάνη.
Κάπου 30 από τα ποιητικά έργα του και έξι πεζά βιβλία του, εκδοθήκαν από τον ίδιο, ανάμεσα στα έτη 1934 και 1996. Στα έργα του αποτυπώνονται τα προσωπικά του βιώματα, αλλά και οι προβληματισμοί του για την κοινωνία. Εξέχουσα θέση ανάμεσα τους έχουν οι «Στιγμές». Κορυφαίο ωστόσο ποιητικό του επίτευγμα θεωρείται η τριλογία «Γράμματα στη Μητέρα», δημιουργήματα τριών διαφορετικών περιόδων (1965, 1972, 1980). Ολόκληρο το έργο του περιέχεται στα «Άπαντα» του Κώστα Μόντη, που εκδόθηκαν από το Ίδρυμα Λεβέντη. Επιπρόσθετα, σημαντικό είναι και το έργο του «Αφέντης Μπατίστας», ένα ιστορικοαυτοβιογραφικό μυθιστόρημα, το οποίο κέρδισε το πρώτο βραβείο μυθιστορήματος στην Εθνική Εταιρεία Ελλήνων Συγγραφέων της Κύπρου.
Γενικότερα, τα έργα του χωρίζονται σε ερωτικά, κοινωνικά και πολιτικά. Πολλά από αυτά αναφέρονται στον αγώνα των Κυπρίων για απελευθέρωση από τους Άγγλους αποικιοκράτες και στην ένωση με την Ελλάδα, στην πορεία της Κύπρου μετά την Ανεξαρτησία, με σημαντικό σταθμό την Τουρκική Εισβολή και την έκτοτε κατοχή του ενός τρίτου της Κύπρου.
Αποκαλυπτική για όλα τα προαναφερθέντα, είναι η δήλωση του αντιπρόεδρου καθηγητή Νικόλαου Κονομή, την περίοδο που ο Κώστας Μόντης προτάθηκε και ανακηρύχθηκε ως αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας των Αθηνών, όπως θα δούμε παρακάτω, ο οποίος ανέφερε ανάμεσα σε άλλα και τα εξής: «Ο Κώστας Μόντης είναι ένας από τους μεγαλύτερους εν ζωή Έλληνες ποιητές, σίγουρα εκείνος που ανανέωσε με τρόπο μοναδικό τη νεότερη λυρική ποίηση και πλούτισε, από τη σκοπιά της Κύπρου, τη νεοελληνική ποίηση. Με την επί εβδομήντα χρόνια ακατάπαυστη λογοτεχνική του δημιουργία, μπόρεσε να αποτυπώσει έντεχνα τους αυθεντικούς ρυθμούς, τη θερμοκρασία και την ενέργεια των βαθύτερων ιστορικών και συναισθηματικών διακυμάνσεων της ψυχής και της ανάσας της Κύπρου και του λαού της. Στο πολυδύναμο έργο του έχει καταγραφεί κάθε κραδασμός του νησιού (ερωτικός, κοινωνικός, πολιτικός) και έχουν αποτυπωθεί όλα τα νοήματα του κόσμου της Κύπρου… Αξιοποίησε δημιουργικά όλο τον πλούτο της γλωσσικής, ιστορικής και πολιτισμικής παράδοσης του μείζονος Ελληνισμού και περιχαράκωσε μέσα στο έργο του, με πρωτόφαντη ποιητική δύναμη, τον ανεξάλειπτο χαρακτήρα των ριζιμιών αξιών της Ρωμιοσύνης.»
Τα βραβεία που απονεμήθηκαν στον Κώστα Μόντη:
Το 1980, ο Κώστας Μόντης, τιμήθηκε με τον τίτλο του «δαφνοστεφούς ποιητή» (Poet Laureate) από την Παγκόσμια Ακαδημία Τεχνών και Πολιτισμού. Το 1984, προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ ενώ το 1997 ανακηρύχθηκε Επίτιμος Διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου. Το 2000, η Ακαδημία Αθηνών τον ανακήρυξε «αντεπιστέλλον μέλος της», ύψιστη τιμή που απονέμεται σε πνευματικούς δημιουργούς που ζουν εκτός Ελλάδος, ενώ το 2001 ανακηρύχθηκε Επίτιμος Διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η τιμητική διάθεση της Κύπρου απέναντι στον Μόντη μετά τον θάνατο του:
Ο μουσικοσυνθέτης Μάριος Τόκας, επίσης Κυπριακής καταγωγής και προσωπικός φίλος του ποιητή, μελοποίησε μερικά από τα έργα του Κώστα Μόντη, τα οποία αναφέρονται στην τουρκική εισβολή του 1974 στην Κύπρο.
Αξιοσημείωτο θεωρείται, επίσης, το γεγονός ότι, το έτος 2014, ανακηρύχθηκε στην Κύπρο «ως το έτος του Μόντη», σύμφωνα με την αλληλογραφία που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Φιλελεύθερος από το Μιχάλη Πασιαρδή και τον τότε Υπουργό Παιδείας Και Πολιτισμού της Κύπρου, Κυριάκο Κενεβέζο.
Φωτογραφία: Κώστας Μόντης
Παρακάτω ακολουθεί ένα βίντεο, αφιερωμένο στην ζωή και το έργο του Κώστα Μόντη, πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ με ανθρώπους που γνώρισαν και έζησαν τον ποιητή σε όλες τις εκφάνσεις τις ζωής του, από τον Στέλιο Γεωργίου στην σειρά ντοκιμαντέρ «Κυπρίων έργα».