Ο Άντι Γουόρχολ (Andy Warhol) ήταν αμερικανός ζωγράφος, σκηνοθέτης και συγγραφέας, από τους πρωταγωνιστές του κινήματος της Ποπ Αρτ, μιας τέχνης λαϊκής που οικειοποιήθηκε μορφές και στρατηγικές της διαφήμισης και κατάφερε να δημιουργήσει μία νέα γέφυρα επικοινωνίας ανάμεσα στη σύγχρονη εικαστική δημιουργία και το ευρύ καταναλωτικό κοινό. Στη δεκαετία του ‘60, το όνομα του Γουόρχολ, του «Πάπα της Ποπ Αρτ» όπως τον ονόμασαν, πήρε διαστάσεις θρύλου. Κανένας καλλιτέχνης του 20ού αιώνα, αν εξαιρέσουμε τον Πικάσο και τον Νταλί, δεν έφθασε σε ανάλογη παγκόσμια φήμη.
Τα πρώτα χρόνια
Ο Άντριου Γουορχόλα γεννήθηκε στις 6 Αυγούστου 1928 στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνιας από γονείς σλοβάκικης καταγωγής. Ο πατέρας του εργαζόταν ως βιομηχανικός εργάτης και ανθρακωρύχος και η μητέρα του κέρδιζε χρήματα φτιάχνοντας γλυπτά λουλούδια από κονσέρβες και διακοσμώντας αυγά του Πάσχα.
Αντλώντας έμπνευση από τις χειροτεχνίες της μητέρας του, άρχισε από μικρή ηλικία να ζωγραφίζει φιγούρες σε χαρτί και να συμπληρώνει λευκώματα. Μεγαλώνοντας διάβαζε μανιωδώς κόμικς (ιδιαίτερα τις ιστορίες του Ντικ Τρέισι) και μάζευε αυτόγραφα διασημοτήτων. Στα 14 του συμμετείχε σ’ ένα πρόγραμμα για εφήβους του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Κάρνεγκι (νυν Πανεπιστήμιο Κάρνεγκι-Μέλον) και μετά την αποφοίτησή του από το Λύκειο σπούδασε στο ίδιο ίδρυμα σχέδιο και εικαστικές και διακοσμητικές τέχνες (1949-1952).
Ξεκίνησε την καριέρα του ως εικονογράφος σε διαφημίσεις, βιτρίνες, εξώφυλλα βιβλίων και δίσκων (1949-1960) και υπέγραφε τις δημιουργίες του ως Άντι Γουόρχολ. Στα μεταγενέστερα έργα του δεν ξέχασε ποτέ τις τεχνικές και τις εικόνες που κυριαρχούσαν σε αυτή την περίοδο της ζωής του.
Οι πρώτοι πίνακές του είναι τυποποιημένες σειρές κόμικς ή διαφημίσεων. Αργότερα ζωγραφίζει μία επαναλαμβανόμενη εικόνα, χρησιμοποιώντας σφραγίδες από ξύλο ή ελαστικό, καθώς και στένσιλ, για να οδηγηθεί τελικά στην τεχνική της μεταξοτυπίας πάνω σε μουσαμά. Η με μηχανικά μέσα αναπαραγωγή των έργων του προκάλεσε αντιδράσεις και κάποιοι τεχνοκριτικοί έκαναν λόγο για την αποθέωση της κοινοτοπίας και της κακογουστιάς της διαφημιστικής τέχνης των Ηνωμένων Πολιτειών.
Πρόσωπα και καταναλωτικά αγαθά
Οι πίνακές του περιλαμβάνουν κυρίως πρόσωπα (Έλβις Πρίσλεϊ, Τζάκλιν Κένεντι, Μέριλιν Μονρόε, Λιζ Τέιλορ, Μέγας Αλέξανδρος κ.ά.), εικόνες από πραγματικά γεγονότα (συγκρούσεις αυτοκινήτων, ηλεκτρικές καρέκλες), καταναλωτικά αγαθά (κονσέρβες Σούπας Κάμπελ, μπουκάλια Κόκα – Κόλα), χαρτονομίσματα και λουλούδια.
Επιδέξιος στην αυτοδιαφήμιση, ο Γουόρχολ ο πρόβαλλε την ιδέα τού καλλιτέχνη ως απλού μεσάζοντα, απρόσωπου και αμέτοχου. «Αν θέλετε να γνωρίσετε το έργο μου, δείτε την επιφάνεια κι αυτό είναι όλο· δεν υπάρχει τίποτε από πίσω». Ο Τρούμαν Καπότε τον είχε αποκαλέσει «Σφίγγα χωρίς αίνιγμα», υπονοώντας την έλλειψη οποιουδήποτε μυστηρίου στα έργα του.
Μετά το 1963 παρήγαγε ή συνεργάστηκε σε μία σειρά από ταινίες που όλες τους προήλθαν από το στούντιό του στη Νέα Υόρκη, το περίφημο «The Factory» και ανήκουν στο χώρο του αντεργκράουντ κινηματογράφου [«Eat» (1963), «My Hustler» (1965), «The Chelsea Girls» (1966), «Σάρκα» («Flesh», 1968), «Blue Movie» (1969), «Σκουπίδια» («Trash», 1970) και «Κάψα» («Heat», 1972)].
Παραγωγός του πρώτου άλμπουμ των Velvet Underground
To 1966 προσκάλεσε ένα νέο ροκ συγκρότημα, τους Velvet Underground, στην παράσταση πολυμέσων «Exploding Plastic Inevitable» και ήταν ο παραγωγός του πρώτου τους άλμπουμ, του κλασικού πλέον «Velvet Underground & Nico» και σχεδιαστής του εξωφύλλου του με την μπανάνα.
Στις 3 Ιουνίου 1968 η ριζοσπάστρια φεμινίστρια Βάλερι Σολάνας, ιδρύτρια και μοναδικό μέλος του Συνδέσμου Κατακρεουργήσεως Ανδρών (SCUM), αποπειράθηκε να τον δολοφονήσει πυροβολώντας τον και τραυματίζοντάς τον σοβαρά. Ο Γουόρχολ υποβλήθηκε σε πολύωρη εγχείρηση που του έσωσε τελικά τη ζωή και παρέμεινε στο νοσοκομείο για ένα μήνα.
Μία άλλη εγχείρηση χρόνια αργότερα φαίνεται ότι του κόστισε τη ζωή. Στις 22 Φεβρουαρίου 1987, λίγες ημέρες μετά από μία εγχείρηση στη χοληδόχο κύστη, άφησε την τελευταία του πνοή στο σπίτι του στη Νέα Υόρκη, σε ηλικία 58 ετών.