Ο Τζόζεφ Λίστερ (5 Απριλίου 1827 – 10 Φεβρουαρίου 1912) ήταν Βρετανός χειρουργός και πρωτοπόρος της αντισηψίας στις χειρουργικές επεμβάσεις. Εφηύρε την ιδέα της αποστείρωσης των χειρουργικών εργαλείων. Το όνομα του δόθηκε σε μικροοργανισμούς, όπως στο γένος παθογόνων βακτηρίων λιστερία και στο γένος λιστερέλα.
Εμπνευσμένος από τις ανακαλύψεις του Λουί Παστέρ, εισήγαγε επιτυχημένα το «καρβολικό οξύ» (γνωστό σήμερα ως φαινόλη) ως μέσο αποστείρωσης των εργαλείων αλλά και καθαρισμού των τραυμάτων. Κατόρθωσε να μειώσει έτσι τις μετεγχειρητικές μολύνσεις, καθιστώντας τις εγχειρήσεις ασφαλέστερες για τους ασθενείς, σε βαθμό που να αποκληθεί «πατέρας της νεότερης χειρουργικής».
Πριν από τις μελέτες του Λίστερ, οι περισσότεροι πίστευαν ότι υπεύθυνες για τις μολύνσεις τραυμάτων ήταν οι χημικές βλάβες που προκαλούσε η έκθεση στον «κακό αέρα». Οι θάλαμοι των νοσοκομείων αερίζονταν κάπου-κάπου και το μεσημέρι ως προστασία κατά της εξαπλώσεως των μολύνσεων από το μίασμα. Αλλά δεν υπήρχαν καν βρύσες για το πλύσιμο των χεριών ή των τραυμάτων των ασθενών.
Ο χειρουργός δεν έπλενε καν τα χέρια του προτού εξετάσει έναν ασθενή, επειδή αυτό δεν θεωρούταν απαραίτητο για την πρόληψη των μολύνσεων.
Ο Λίστερ έμαθε για τη δημοσίευση του Παστέρ που απεδείκνυε ότι το σάπισμα των τροφών μπορούσε να συμβεί σε αναεροβικές συνθήκες αν υπήρχαν μικροοργανισμοί. Εκείνος επιβεβαίωσε τα συμπεράσματα του Γάλλου χημικού κάνοντας τα δικά του πειράματα. Αποφάσισε λοιπόν να αναπτύξει αντισηπτικές τεχνικές για τα τραύματα.
Άρχισε να πειραματίζεται με την αποτελεσματικότητά της σε επαφή με τραύματα. Δοκίμασε να ψεκάζει τα εργαλεία, τις χειρουργικές τομές και τις χειρουργικές ποδιές με διάλυμα καρβολικού οξέος. Ο Λίστερ βρήκε ότι το διάλυμα, εφαρμοζόμενο με σπόγγο πάνω σε τραύματα, μείωνε αξιοσημείωτα τα περιστατικά γάγγραινας.
Τον Αύγουστο του 1865 έβαλε ένα λινό ρούχο βουτηγμένο σε διάλυμα καρβολικού οξέος στην πληγή ενός επτάχρονου αγοριού στη Γλασκώβη που είχε υποστεί σύνθετο κάταγμα όταν μια ρόδα κάρου είχε περάσει πάνω από το πόδι του. Μετά 4 ημέρες ανανέωσε τον επίδεσμο και ανακάλυψε ότι δεν είχε αναπτυχθεί καμιά μόλυνση, ενώ μετά από συνολικά 6 εβδομάδες εξεπλάγη όταν ανακάλυψε ότι τα οστά του παιδιού είχαν κολλήσει.
Στη συνέχεια, έδωσε οδηγίες στους χειρουργούς να φορούν καθαρά γάντια, αλλά και να πλένουν τα χέρια τους πριν και μετά από κάθε εγχείρηση με διαλύματα καρβολικού οξέος 5%. Τα χειρουργικά εργαλεία πλένονταν επίσης με το ίδιο διάλυμα, ενώ οι βοηθοί το ψέκαζαν και στο χειρουργείο. Μία από τις πρόσθετες συστάσεις του ήταν η παύση της χρήσεως πορωδών φυσικών υλικών για την
Αργότερα ο Λίστερ ανέπτυξε και άλλες τεχνικές στη χειρουργική, όπως μία μέθοδο για την επιδιόρθωση της επιγονατίδας με μεταλλικό σύρμα, ενώ βελτίωσε και την τεχνική της μαστεκτομής.