Γράφει η Χριστιάνα Ξενοφώντος
Είναι γεγονός πως διανύουμε μια κρίση χωρίς προηγούμενο, που δεν αφορά μόνο στα ζητήματα υγείας, αλλά αγγίζει και επηρεάζει ξεκάθαρα και το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο ανήκουμε και κατ’ επέκταση τις αξίες και τους θεσμούς που το διέπουν.
Και επιτρέψτε μου εδώ να σας εντάξω στο δικό μου φακό, πάντα στη βάση της θεματικής μας, δίνοντας, έμφαση στο 25% του πληθυσμού της Ευρώπης, στο οποίο φέτος αφιερώθηκε και το έτος που διανύουμε, που δεν είναι άλλο από τη νεολαία. Είμαστε εμείς, οι νέοι άνθρωποι. Που παρά το γεγονός ότι αποτελούμε το ένα τέταρτο του ευρωπαϊκού πληθυσμού, είμαστε οι περισσότερο επηρεαζόμενοι δέκτες αυτής της κρίσης της ευρωπαϊκής δημοκρατίας που διανύουμε υπό την σκιά της πανδημίας.
Ξεκινώντας με τις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η Ε.Ε, βρίσκουμε τη συμμετοχή των νέων. Έχουμε το φαινόμενο απόρριψης των politics as usual, με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σε νέες μορφές συμμετοχής που δεν περιορίζονται μόνο στη στήριξη πολιτικών κομμάτων, ή στην άσκηση του εκλογικού δικαιώματος (που εξάλλου δεν περιορίζεται μόνο εκεί η ουσιαστική συμμετοχή), αλλά έχουμε δει τα τελευταία χρόνια εναλλακτικές μορφές συμμετοχής των νέων στα κοινά που ολοένα και διευρύνονται όπως οι συλλογικές ειρηνικές διαμαρτυρίες, μέσω του αθλητισμού, του πολιτισμού, μέσω της ενασχόλησης με τα περιβαλλοντικά ζητήματα που είναι και πολιτικά και βεβαίως μέσα από την εμπλοκή σε οργανωμένα σύνολα της κοινωνίας των πολιτών.
Εύλογα θα διερωτάστε γιατί οι νέοι επιλέγουμε τον εθελοντισμό για παράδειγμα παρά τα politics as usual και την παραδοσιακή συμμετοχή στην πολιτική ζωή. Η απάντηση βρίσκεται σε τρεις σημαντικές παραμέτρους που είναι και τρεις βασικές προκλήσεις για την Ε.Ε:
1) τα politics as usual δεν έχουν ακόμη αφομοιώσει νέους και νέες, όχι μόνο ηλικιακά, αλλά και σε ότι αφορά τα ζητήματα που θέτουν ως προτεραιότητα (για παράδειγμα την νομοθετική απαγόρευση της αμισθί πρακτικής άσκησης).
2) πλέον οι νέοι έχουν συγκεκριμένους στόχους και επιλέγουν να δεσμευτούν με υπαρκτά θέματα ή προβλήματα στα οποία θα προσφέρουν λύσεις και θα κάνουν τη διαφορά (για παράδειγμα την ενίσχυση ψηφιακών εργαλείων που θα διευκολύνουν τη συμμετοχή τους στα κοινά) Και 3) είναι καιρός να παραδεχτούμε πως τα ζητήματα νεολαίας προκύπτουν αποσπασματικά σε πολιτικές ατζέντες επομένως ο χώρος και ο χρόνος που δίνεται στους νέους δεν είναι επαρκής και κυρίως σε μια περίοδο κατά την οποία οι 3 στις 4 λέξεις που θα ακούσουμε καθημερινά είναι οι λέξεις πανδημία και διαφθορά.
Πρόσφατη έρευνα μας έδειξε τα ακόλουθα:
• ένα 50% των Οργανώσεων Νεολαίας στην Ευρώπη υποστηρίζουν ότι οι περισσότεροι νέοι είναι ανένταχτοι και δεν αισθάνονται ότι έχουν ασφαλή πρόσβαση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
• Το 1/3 των οργανώσεων νεολαίας αντιμετωπίζει δυσκολίες και βρίσκει κλειστές πόρτες σε ότι αφορά τη συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων (γνωστό και ως policy-making)
• 2 στις 5 οργανώσεις νεολαίας φοβούνται την τιμωρία από την πολιτεία όταν εκφράζονται
• και σχεδόν οι μισές οργανώσεις νεολαίας δεν αισθάνονται εντελώς απαλλαγμένοι από πολιτικές παρεμβάσεις.
Τι μας λένε αυτοί οι αριθμοί; Ότι η συρρίκνωση της Δημοκρατίας είναι ή θα έπρεπε να αποτελεί ζήτημα προς συζήτηση αλλά και προς επίλυση, σε έναν ανοιχτό και συνεχή διάλογο με τους νέους.
Και εδώ είναι που χρειαζόμαστε ένα ισχυρό κράτος δικαίου που να μπορεί να διασφαλίζει την ίση συμμετοχή ανεξάρτητα από το φύλο ή το οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό και να ενισχύει τις αποφάσεις που θα λαμβάνονται με γνώμονα τα ανθρώπινα δικαιώματα και πάντα σε ανοιχτό διάλογο με την κοινωνία των πολιτών, η οποία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο σύστημα ελέγχων και ισορροπιών σε μια δημοκρατία.
Η δημοκρατική συμμετοχή είναι βέβαια συνυφασμένη και με την εξασφάλιση ασφαλών χώρων που δεν θέτουν σε κίνδυνο ούτε τα δικαιώματα αλλά ούτε και το υπέρτατο που είναι η ζωή. Γι’ αυτό και μια από τις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η Ε.Ε είναι η χωρίς αποκλεισμούς διασφάλιση της πρόσβασης των νέων σε ψηφιακά εργαλεία συμμετοχής. Εκτός από την πρόσβαση, το επίπεδο των ψηφιακών δεξιοτήτων είναι ακόμη μια πρόκληση αλλά και η προστασία της ιδιωτικής ζωής, κυρίως σε ότι αφορά τα προσωπικά μας δεδομένα, την αποφυγή της έκθεσης στην παραπληροφόρηση και ανήθικη συμπεριφορά.
Επίσης, έχουμε μια διαχρονική μεγάλη πρόκληση που έχει να κάνει με την Ευρωπαϊκή μας ταυτότητα, με το αίσθημα του ανήκειν, που είναι σαφώς αλληλένδετο με την εκπαίδευση που λαμβάνουμε τόσο για το τι είναι η ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και για το πως ακριβώς λειτουργεί.
Επομένως, η αγωγή του πολίτη αλλά και η διατομεακή συνεργασία μπορούν να εξασφαλίσουν ότι οι νέοι διαθέτουν και τις απαραίτητες δεξιότητες και τις απαραίτητες γνώσεις για να κατανοήσουν το ευρύτερο οικοδόμημα της Ένωσης και έτσι να συμμετέχουν ενεργά στη δημοκρατική ζωή.
Συνοψίζοντας, λοιπόν, οι 5 προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει το κοινό μας σπίτι, η Ευρωπαϊκή Ένωση, συνοψίζονται στα ακόλουθα:
1. Ενίσχυση της συμμετοχής των νέων
2. Ίσα δικαιώματα και απάλειψη των διακρίσεων
3. Κράτος δικαίου και δημοκρατία
4. Ευρωπαϊκή Ταυτότητα και ενίσχυσή της και
5. Οι Νομοθετικές Μεταρρυθμίσεις
Εισηγήσεις
• απομάκρυνση από τα παραδοσιακά, ιεραρχικά δημοκρατικά μοντέλα
προς τα πιο ανοικτά, συμπεριληπτικά, προσβάσιμα και συν δημιουργικά και συμμετοχικά συστήματα που να ανταποκρίνονται
στη γενιά νέων.
• Η αξιοποίηση του ταμείου ανάκαμψης για ενίσχυση των οργανωμένων συνόλων της νεολαίας και των νέων ευρύτερα, μέσα
από ουσιαστικά και ποιοτικά χρηματοδοτικά προγράμματα είναι αναγκαία, κυρίως σε μια περίοδο όπως αυτή που διανύουμε.
• Η κουλτούρα ελεύθερης πρόσβασης σε δεδομένα και η απλοποίηση διαδικασιών της ενεργού συμμετοχής (όπως για παράδειγμα η εγγραφή σε εκλογικούς καταλόγους ή η ηλεκτρονική ψήφος) αποτελούν κριτήρια για να καταστεί και η δημοκρατία μας πιο διαφανής αλλά και για να γίνει πιο εύκολα προσβάσιμη κι αυτό δεν αφορά μόνο τους νέους.
• Η ενίσχυση της πράσινης ατζέντας και η προληπτική πολιτική που χωρίς αυτήν αμφισβητώ εάν θα μπορέσουν να υπάρξουν άλλες γενεές σε αυτόν τον πλανήτη. Οφείλουμε όλες και όλοι να θέσουμε ως προτεραιότητα τον διάλογο με τους νέους κυρίως στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Και εδώ να σας πω ότι η διαδικασία λήψης απόφασης δεν είναι μόνο τα αρχικά στάδια διαβούλευσης. Είναι όλη η διαδικασία από την αρχή μέχρι και το τέλος. Και να επενδύσουμε όχι μόνο θεωρητικά στους νέους αλλά και πρακτικά λαμβάνοντας και ρίσκο αλλά δείχνοντας και εμπιστοσύνη στις ικανότητες και τις γνώσεις τους. Εδώ μπορούμε να αξιοποιήσουμε και ήδη υπάρχοντα εργαλεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο όπως ο Ευρωπαϊκός Διάλογος με τους Νέους.
Κλείνοντας θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα θα πρέπει να παρέχουν το χώρο για αυτήν την πανευρωπαϊκή συζήτηση σχετικά με τον προσδιορισμό μας ως ευρωπαίοι πολίτες. και η Διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης αποτελεί μια καλή αρχή. Όπως και η φιλοσοφία πίσω από αυτήν μπορεί να καταστεί καλή πρακτική προς εφαρμογή και σε εθνικό επίπεδο: οι Τέσσερις ομάδες αποτελούμενες από 200 ευρωπαίους πολίτες, κατόπιν τυχαίας επιλογής, από τα 27 κράτη μέλη βασίζονται στα ακόλουθα: την Πολυμορφία των ομάδων των ευρωπαίων πολιτών, ίση συμμετοχή των φύλων (1 άνδρας και μια γυναίκα), εξασφαλισμένη συμμετοχή των νέων (Το ένα τρίτο κάθε ομάδας αποτελείται από νέες και νέους (ηλικίας 16 έως 25 ετών).