Η ταυτότητα καλλιεργείται λίγο πριν την εφηβεία. Οι βιολογικές αλλαγές, οι σωματικές, η ερωτικότητα, η αναζήτηση της κλίσης, το αίσθημα αποδοχής στο περιβάλλον οικογένειας, σχολείου, γειτονιάς, φίλων, πρώτων συναισθημάτων, όλα αυτά θα ορίσουν με τι εαυτό θα εισαχθεί στην ενηλικότητα αλλά και του πως βιώνει την ηλικία αυτή στο παρόν της. Το πως αυτά διαμορφώνονται έχουν να κάνουν με τα εξής:
- Το αν ανέπτυξε εμπιστοσύνη ή δυσπιστία στις ανθρώπινες σχέσεις
- Αν ανέπτυξε αυτονομία ή αμφιβολία για τον εαυτό του και αν τα πλαίσια που μπορούσαν να του παρέχουν αυτοπεποίθηση και εργαλεία για αυτοεξυπηρέτηση υπήρξαν
- Αν ανέπτυξε ενοχικότητα ή πρωτοβουλία
- Αν ανέπτυξε προθυμία ή αίσθημα κατωτερότητας για να νιώσει ότι μπορεί να κάνει κάτι.
Όλα αυτά δημιουργούν είτε την κρίση της ταυτότητας, ή τη σύγχιση του έφηβου στις σχέσεις του και στο ρόλο του μέσα σε αυτές. Όλες αυτές τις μάχες δεν είναι ο ίδιος που τις ορίζει, αλλά το περιβάλλον του. Όσα έχουν να κάνουν με τη διαμόρφωση των βιωμάτων και όσα του δημιουργούν το πλαίσιο των εμπειριών. Και του ορίζουν το αίσθημα της προσωπικής του αξίας αλλά και το αίσθημα του ρόλου του μέσα σε όρους κοινωνικούς. Συνοπτικά: Το τι έφηβους πλάθουμε για μελλοντικούς ενήλικους αλλά και το πόσο οκ βιώνουν οι έφηβοι τη ζωή τους, έχει να κάνει με το περιβάλλον.
Η κοινωνία που ζει
Μέσα στο σύστημα κοινωνίας (ακόμα κι αν είναι μικροκοινωνία) που ζει, ο έφηβος αλληλεπιδρά. Επηρεάζεται και επηρεάζει. Του παρέχει το σύστημα της κοινωνίας του περιβάλλον που να μπορεί να είναι αυτόνομος; Αναγκάζεται να προστατεύεται συνεχώς; Από ποιους έμφυλους ρόλους επηρεάζεται; Ποια επαγγέλματα συναντά πιο συχνά; Ποια είναι η ιεράρχηση των προτεραιοτήτων των ανθρώπων γύρω του; Συναντά αποξενωμένες σχέσεις ανθρώπων ή, ανθρώπων που συνεχώς αναμειγνύονται; Έχει πηγές για πιο ανοικτές γνώσεις, ή, περιορισμένες βάσεις δεδομένων; Αν ζει κάπου απομακρυσμένα και σε κοινωνίες κλειστές, σε αυτή την εποχή της ταχύτητας της διαδικτυακής πληροφορίας, μπορεί να την επεξεργαστεί ή τον συγχίζει; Μπορεί να υιοθετήσει της νέες τάσεις στο περιβάλλον του ή θα ξενίσουν και δεν θα θέλει να διαχειριστεί κάτι τέτοιο; Πόση ελευθερία μπορεί να αναπτύξει εκεί που ζει; Πόση ασφάλεια αισθάνεται; Μπορεί στο περιβάλλον που ζει να κατακτήσει την ταυτοτητα που θέλει ή θα καθυποταχτεί και θα επαναλάβει ξεπερασμένα είδη ταυτοτήτων;
Εκείνο που πρέπει να γνωρίζουμε, είναι πως, το είδος της ταυτότητας που θα υιοθετηθεί από τον έφηβο, έχει να κάνει με τους σκοπούς, τις πεποιθήσεις, τις πειθαρχίες ή εγκλεισμούς, την ελευθερία εναλλακτικότητας, δυνατοτήτων ή άλλων πολιτισμικών ερεθισμάτων, πνευματικής δημιουργίας και τα πλαίσια ασφάλειας που του άφησε ή έδειξε το περιβάλλον γύρω του.
Για αυτό η απάντηση ενός γονιού αν το παιδι του είναι καλύτερα να μεγαλώσει σε πόλη ή χωριό το παιδί του ή έναν έφηβο δεν είναι ξεκάθαρη. Εκείνο που πρέπει να ξεκαθαρίσει είναι πως βελτιώνονται τα δεδομένα και των δύο συνθηκών ώστε να λειτουργούν με θετικό τρόπο στα τέσσερα στοιχεία ταυτότητας που αναπτύσσει το παιδί που εισάγεται στην εφηβεία.
Η επαρχία – η πόλη
Υπάρχει σαφέστατα πιο έντονα το αίσθημα της κοινότητας, της επαφής, της σχέσης. Πολλοί αναφέρουν και το αίσθημα της ασφάλειας αλλά αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί ως δεδομένο, αν λάβει κανείς υπόψη ότι τα περισσότερα εγκλήματα που συγκαλύπτονται (βία, σωματικής εκμετάλλευσης) συμβαίνουν σε κοινωνίες κλειστές. Στις μικρές κοινότητες/επαρχίες επίσης είναι πιο εύκολη η μετακίνηση εντός τους (σχολείο, σούπερμαρκετ, επισκέψεις) αλλά και αυτό δεν είναι απαραίτητα στοιχείο εξυπηρέτησης καθώς οι συγκοινωνίες με πόλη, νοσοκομεία, φροντιστήρια, ψυχαγωγία, μοιάζουν να μην ικανοποιούν και να εξυπηρετούν τόσο τη ζωή ενός έφηβου. Το περιβάλλον και το πράσινο έχει εντονότερα το στοιχείο του στην επαρχία και έτσι όντως οι έφηβοι μαθαίνουν να αγαπούν τη φύση. Ένα στοιχείο που προσθέτει υγεία και ευεξία. Τι γίνεται όμως στις στιγμές που θα εμφανιστεί ένα πρόβλημα υγείας; Η πρόσβαση δεν είναι τόσο εύκολη. Βέβαια αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί ως ένα αυτονόητο κακό μιας πόλης. Αντίθετα πρέπει να προστεθεί το πράσινο στο αστικό περιβάλλον.
Μάλιστα, ακόμα και στην πόλη, πρέπει να ενθαρρυνθούν και να ιεραρχηθούν οι δημόσιες συγκοινωνίες, καθώς, ειδικά στο περιβάλλον της πόλης, ένας γονιός δεν νιώθει ασφαλής να αφήσει το παιδί του να πάρει λεωφορεία για να πάει στο σχολείο του ή σε άλλες ανάγκες του. Και δεν είναι μόνο θέμα συγκοινωνιών αλλά και τα δίκτυα πεζών που δεν είναι όσα θα έπρεπε στις πόλεις, ώστε να διασυνδέουν γειτονιές με ασφάλεια, πράσινο και συνοπτικά. Για αυτό ακόμα και τα αρνητικά στοιχεία για τη ζωή ενός έφηβου στην πόλη, δεν μπορούν να αποτελέσουν δεδομένο, αλλά απαρχή της σκέψης για ενσωμάτωση του αισθήματος ασφάλειας και μετακίνησης στην επαρχία, μέσα στις πόλεις. Το θέμα της εκπαίδευσης δεν μπορεί να διαχωριστεί ως καλύτερο ή κατώτερο σε επαρχία ή πόλη αλλά σίγουρα στην πόλη υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες σε συμπληρωματική παιδεία ή άλλες απογευματινές απασχολήσεις, υποστήριξη και ποικίλων ειδών μαθήματα. Πάλι όμως, ακόμα και στις πόλεις, αν δεν προσφέρεις υγιείς ενασχολήσεις των νέων, τα παιδιά θα έχουν την ίδια σχολική εγκατάλειψη και θα αναπτύσσουν ένστικτα παραβατικότητας ή απομόνωσης.
Ο τρόπος που ψυχαγωγούνται οι νέοι σε χωριά ή πόλη είναι διαφορετικός. Στο χωριό ίσως να μην αρκούν όσα προσφέρονται σε ένα νέο, στην πόλη ίσως να είναι και αποξένωση μέσα στη βουή. Για αυτό στη δεύτερη πρέπει να βρεθεί το στοιχείο κοινωνικότητας και συναναστροφής που βρίσκεις στην πρώτη συνθήκη. Δημόσιοι χώροι, φεστιβάλ, προβολές ταινιών σε πλατείες, εργαστήρια, φρέσκοι διαγωνισμοί είναι στοιχεία που συμπτύσσουν τη σύγχρονη ζωή με τα θετικά στοιχεία συναναστροφής των παραδοσιακών κοινωνιών κάνοντας ένα θετικό κράμα.
Το αίσθημα ασφάλειας επίσης, που φαίνεται να είναι ένα στοιχείο που φοβίζει ένα γονιό για το παιδί του μέσα στην πόλη, πρέπει να ενισχυθεί. Φώτα, αστυνόμευση, καθαροί χώροι με διάυγεια, δομές κοκ. Για τα παιδιά που ονειρεύονται τον αθλητισμό στην πόλη θεωρόντας ότι στην επαρχία δεν έχουν τις ευκαιρίες γηπέδων και άλλων υποδομών, θα πρέπει να απαντήσουμε πως στην επαρχία αθλούνται παραπάνω, περπατούν, τρέχουν, έχουν αλάνες. Σε αντίθεση με την πόλη που ο αθλητισμός στοιχίζει. Οι αλάνες των σχολείων είναι κλειστές και δεν υπάρχουν υπαίθριες υποδομές. Για να προσφέρει μια τέτοια συνθηκη κι η πόλη, πρέπει να καθαρίσει πάρκα, να ανοίξει αυλές σχολείων, να δημιουργήσει δομές για αστικό αθλητισμό. Στην πόλη επίσης, μπορεί να είναι κοντά σε δομές υγείας αλλά είναι επίσης κοντά σε συνθήκες που την επιδεινώνουν. Καυσαέριο, μεικτές ζώνες, έλλειψη καθαριότητας και υγιεινής στο δημόσιο χώρο, ρύπανση από τα αυτοκίνητα κοκ. Μια πόλη πρέπει να βρει τους τρόπους να παρέχει περιβάλλον καθαρό στις κατοικημένες της περιοχές. Με διαχείριση σκυβάλλων, με λιγότερο αυτοκίνητο, με ζώνες κοκ.
Οι σχέσεις επικοινωνίας στην πόλη επίσης μπορούν να γίνουν σχέσεις κοινωνικές σαν των επαρχιών αν βρεθεί ο τρόπος να βγεί η ζωή από την αοριστία και την ταχύτητα και αν η δημόσια ζωή γίνει προσιτή και διαδραματίζεται παντού. Αν βρεθούν συσφικτικές θεματικές. Κοινωνικές δράσεις που να δημιουργήσουν τριβή. Ομοίως η επαρχία πρέπει να βρει τρόπο να δίνει ανοικτές επιλογές στους νέους για να νιώσουν ελευθερια κι εναλλακτικότητα. Πολιτιστικές δράσεις πρέπει να αποκεντρωθούν, προσλαμβάνουσες να πάνε να συναντήσουν την επαρχία. Στον τομέα ψυχαγωγίας βέβαια πρέπει κι οι νέοι να μάθουν πως ψυχαγωγία στην πόλη δεν είναι μόνο ότι πληρώνεται αλλά κι ότι παρέχεται απλόχερα ως χώρος μπροστά.
Γονείς και περιβάλλον
Οι συνθήκες αυτές θα δημιουργούσαν νέες προοπτικες σε γονείς, σχολείο, κοινότητα ώστε να έχουν ένα έφηβο με ελευθερία αλλά αίσθημα ασφάλειας για να μπορεί να αναπτύξει μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα και ταυτότητα αλλά να του παρέχει κι ευτυχισμένα νεανικά χρόνια.