Θα γίνει η Κύπρος η πρώτη χώρα στην ΕΕ που θα ενσωματώσει τον όρο στον ποινικό της κώδικα;
Γράφει ο Δημήτρης Στρατής
Παρά το γεγονός ότι κανένα κράτος της ΕΕ δεν έχει εισαγάγει τον όρο «γυναικοκτονία» στο δίκαιο του, στην Κύπρο καταβάλλεται μια τέτοια προσπάθεια, μετά από πρωτοβουλία της Προέδρου της Βουλής, στην οποία συνηγορούν όλες οι οργανώσεις και φορείς που αγωνίζονται για τα δικαιώματα των γυναικών.
Με την πρόταση νόμου που άρχισε να συζητείται από χθες στη Βουλή και στην Επιτροπή Νομικών, εισάγεται ο όρος «γυναικοκτονία» στον ποινικό κώδικα στο Κυπριακό δίκαιο. Πρόκειται για έναν διεθνή ορισμό, που αποσκοπεί κατά κύριο λόγο στην ευαισθητοποίηση του κοινού και στην αλλαγή στερεοτύπων που έχουν τις καταβολές τους στην πατριαρχική κοινωνία του 20ου αιώνα.
Γυναίκες από διάφορες οργανώσεις σκιαγράφησαν τι συμβαίνει στην Κύπρο και στον κόσμο και εξήγησαν γιατί ως κράτος οφείλουμε να προχωρήσουμε ένα βήμα μπροστά.
Τις θεωρούσαν κτήμα τους
Κάθε φορά που ανοίγει το κεφάλαιο των δολοφονιών γυναικών στον τόπο μας οι αριθμοί, πίσω από τους οποίους κρύβονται άνθρωποι… βοούν.
Σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσε στην χθεσινή (3/11/2021) συνεδρία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών η Σουζάνα Παύλου, Διευθύντρια του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου:
- Στην Κύπρο από το 2010 μέχρι το 2016 έχουν καταγραφεί 28 υποθέσεις γυναικοκτονίας, από τις οποίες το 75% κατηγοριοποιήθηκαν ως υποθέσεις βίας από ερωτικό σύντροφο ή ενδοοικογενειακής βίας.
- Το 2019 και το 2020 έγιναν 13 γυναικοκτονίες μεταξύ των οποίων και δύο μικρά κορίτσια. Στην πλειοψηφία τους έγιναν από άντρες που είναι Κύπριοι υπήκοοι.
- Κατά μέσο όρο 137 γυναίκες ανά τον κόσμο δολοφονούνται καθημερινά από τον σύντροφο τους ή από κάποιον συγγενή τους σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών.
Η Επιστημονική και Εκτελεστική Διευθύντρια του ΣΠΑΒΟ (Σύνδεσμος για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην Οικογένεια) κ. Άντρη Ανδρονίκου επισήμανε ότι είναι ιδιαίτερα σημαντική η εισαγωγή του ορισμού «γυναικοκτονία» στον ποινικό κώδικα, ως ειδική κατηγορία ποινικού αδικήματος.
Οι καταγγελίες στην Κύπρο για βία σε βάρος γυναικών που δέχθηκε και διαχειρίστηκε ο Σύνδεσμος για το 2020, έφτασαν τις 2147, από τις οποίες :
- Σε 880 περιπτώσεις προηγήθηκαν αυξημένα περιστατικά βίας τους τελευταίους τρείς μήνες.
- Σε 407 περιπτώσεις δέχθηκαν απειλές από τον δράστη για τη θανάτωση τους.
- 322 δέχθηκαν βία με χρήση αντικειμένου ή όπλου.
- Σε 129 περιπτώσεις ο δράστης είχε αποπειραθεί να στραγγαλίσει τη γυναίκα θύμα.
Στα στοιχεία αυτά αξίζει να προστεθεί και η αναφορά του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ότι η έμφυλη βία θεωρείται η κύρια αιτία θανάτου ή αναπηρίας για γυναίκες ηλικίας 16 με 44 ετών ξεπερνώντας τον καρκίνο και τα τροχαία ατυχήματα.
Η Eurostat καταγράφει ότι υπάρχουν περίπου χίλια θύματα γυναικοκτονίας τον χρόνο στην Ευρώπη, ενώ 2600 γυναίκες στην Ευρώπη χάνουν τη ζωή τους από οικογενειακή βία.
Τα διαθέσιμα στοιχεία για την χώρα μας δεν αποτυπώνουν όλη την αλήθεια. Στην Κύπρο όπως παραδέχθηκε χθες η υπεύθυνη του Γραφείου Χειρισμού Θεμάτων Βίας στην Οικογένεια Κυριακή Λαμπριανίδου τα τελευταία χρόνια άρχισαν να καταγράφονται οι αριθμοί των γυναικοκτονιών. Για το λόγο αυτό τα τελευταία 20 χρόνια μόλις 40 υποθέσεις είναι επίσημα καταγεγραμμένες ως δολοφονίες γυναικών.
Ένα μεγάλο άλμα
Η πρόεδρος της Βουλής Αννίτα Δημητρίου, τόνισε ότι ο όρος «γυναικοκτονία» χρησιμοποιείται εκτενώς σε αρκετές χώρες του κόσμου, ως χρήσιμο εργαλείο για αντιμετώπιση της ανησυχητικής κλιμάκωσης των δολοφονιών γυναικών.
Εξήγησε παράλληλα ότι δεν θα αλλάξουν οι ποινές που επιφέρουν ισόβια φυλάκιση σε περίπτωση ανθρωποκτονίας, αλλά πρόκειται για ένα μεγάλο άλμα στον τομέα της ευαισθητοποίησης της κοινωνίας των πολιτών. Ο διεθνής όρος, «femicide» χρησιμοποιείται προκυμμένου να αποτυπωθεί το στοιχείο της ατιμωρησίας λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων, σημείωσε η κ. Δημητρίου και πρόσθεσε ότι η πρόταση νόμου για την θέσπιση του ιδιώνυμου εγκλήματος της γυναικοκτονίας είναι μια αδήριτη ανάγκη, ως απάντηση στη βία προς τις γυναίκες από συντρόφους τους.
Στην πρόταση ως γυναικοκτονία, περιγράφεται η δολοφονία γυναικών ή κοριτσιών κάτω των δεκαοκτώ, ως πράξη που οφείλεται μεταξύ άλλων στην ενδοοικογενειακή βία, ή σεξουαλική βία, ή σε λόγους τιμής ή θρησκευτικών πεποιθήσεων και πρακτικών ακρωτηριασμού των γεννητικών οργάνων στις πλείστες των περιπτώσεων παραμένει ατιμώρητη, εδραιώνοντας την αντίληψη ότι η βία κατά των γυναικών είναι φαινόμενο αποδεκτό ή και αναπόφευκτο. Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρεται, η βία κατά των γυναικών γίνεται ευρέως αποδεκτό ότι αποτελεί μια μορφή διάκρισης που παραβιάζει τη συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή της ισότητας.
Η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων κ. Ιωσηφίνα Αντωνίου συμφώνησε με την πρόταση σημειώνοντας ότι είναι μια ευκαιρία για καταπολέμηση στερεοτύπων στην κοινωνία.
Με την πρόταση συμφώνησε και ο κ. Πικής εκπρόσωπος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου ο οποίος σημείωσε συμβαδίζει με το νόμο για πρόληψη κατά της βίας στην οικογένεια και ενσωματώνει άρθρα της σύμβασης της Κωνσταντινούπολης. Συμφώνησαν επίσης όλες οι υπόλοιπες γυναικείες οργανώσεις.
Νομικά κολλήματα
Νομικές επιφυλάξεις εξέφρασε η εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας. Σημείωσε ότι δεν υπάρχει διαφωνία με τα κίνητρα της πρότασης, ωστόσο υπάρχει ο κίνδυνος να εισαχθούν επιπρόσθετα στοιχεία στην απόδειξη του πιθανού εγκλήματος. Πιο συγκεκριμένα, η εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας, εξήγησε ότι από μια πρώτη ανάγνωση ενδεχομένως θα πρέπει να αποδειχθεί επιπλέον στο δικαστήριο όχι μόνο η ανθρωποκτονία, αλλά και ότι ήταν αποτέλεσμα προηγούμενης άσκησης βίας από ερωτικό σύντροφο.
Η νομική πτυχή της διατύπωσης της πρότασης, θα εξεταστεί σε μεταγενέστερο στάδιο στο πλαίσιο της κατ’ άρθρον συζήτησης στην Επιτροπή Νομικών.
Ανοίγει ο δρόμος
Η σύμβουλος του Υπ. Εξωτερικών σε θέματα διάστασης φύλου Τζόζη Χριστοδούλου ανέφερε ότι ο ορισμό της «γυναικοκτονίας» δεν έχει υιοθετηθεί ακόμα από κανένα κράτος μέλος της ΕΕ. Εξήγησε ωστόσο, ότι σε περίπτωση που η Κυπριακή Δημοκρατία ενσωματώσει αυτό το εργαλείο, το ΥΠΕΞ θα μπορέσει να το προωθήσει και σε άλλες χώρες της ΕΕ. «Θα περάσουμε επιτέλους το μήνυμα ότι η ευθύνη της απόδειξης ενός εγκλήματος δεν βρίσκεται στο θύμα», κατέληξε.