Του Φειδία Παυλίδη
Η περιοχή Σίνε Βόλος βρίσκεται στην καρδία της ενορίας του Αγίου Ιωάννη. Πολλοί μπορεί, λανθασμένα, να θεωρούν ότι η περιοχή ανήκει στην ενορία του Αγίου Αντωνίου ή ότι είναι μέρος της τουρκικής συνοικίας, αλλά όλους τους Λεμεσιανούς τους συντονίζει, τελικά, η ονομασία «Σίνε Βόλος», για να καταλάβουν σε ποια περιοχή αναφερόμαστε.
Η ονομασία της περιοχής
Όπως μπορεί να υποψιαστεί κανείς, το όνομα δόθηκε στην περιοχή από την παρουσία κάποιου κινηματογράφου με το όνομα «Βόλος». Ο κινηματογράφος αυτός δεν λειτουργεί πλέον, αλλά (όπως παρόμοια συμβαίνει και με άλλα σημεία της Λεμεσού) συνεχίζει να είναι ο λόγος που αναφερόμαστε σε όλη την περιοχή ως «Σίνε Βόλος». Ο χειμερινός και ο θερινός «Βόλος» βρίσκονταν ο ένας δίπλα στον άλλον, στον πυρήνα της περιοχής. Ο χειμερινός στον Νότο και ο θερινός στον Βορρά. Ο θερινός έχει κατεδαφιστεί, για να γίνει χώρος στάθμευσης, ενώ το κτήριο που στέγαζε τον χειμερινό λειτουργεί, εδώ και χρόνια, ως υπεραγορά. Ακόμα και τώρα, οι Λεμεσιανοί αναφέρονται σε αυτή την υπεραγορά ως «το κατάστημα του Σίνε Βόλος».
Τα τρία σημαντικά οικοδομικά τετράγωνα της περιοχής
Στον πυρήνα της περιοχής του Σίνε Βόλος υπάρχουν τρία σημαντικά οικοδομικά τετράγωνα, το κάθε ένα με τη δική του ιστορία και άξια.
Το πρώτο φιλοξενούσε τον κινηματογράφο «Βόλος», που τώρα έχει μετατραπεί σε υπεραγορά. Το τετράγωνο περιβάλλεται στα δυτικά από την οδό Άστιγγος, στα ανατολικά από την οδό Τριών Ιεραρχών, στα νότια από την οδό Πειραιώς και στα βόρεια από την οδό Μουσών. Σύμφωνα με το βιβλίο του Αδάμου Κόμπου «Σημεία Αναφοράς της Λεμεσού» (2016), ο επιχειρηματίας Αντώνης Βόλος, γύρω στο 1950, ανέγειρε εντός αυτού του οικοδομικού τετραγώνου δύο κινηματογράφους, έναν χειμερινό και έναν θερινό. Οι δύο αυτοί κινηματογράφοι εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της ενορίας του Αγίου Ιωάννη, στην οποία κατοικούσαν δημότες με καταγωγή κυρίως από την Πάφο ή την ύπαιθρο της επαρχίας Λεμεσού. Γύρω στα 1962-63, οι κινηματογράφοι ενοικιάστηκαν από τον Χριστόφορο Θεοδώρου Πολεμίτη (γνωστός και ως Μαλακάσας) (1914-1983). Ο Μαλακάσας ήταν γνωστός κινηματογραφικός παράγοντας της Λεμεσού και διαχειριζόταν επίσης και τους κινηματογράφους ΡΙΑΛΤΟ. Η λειτουργία των κινηματογράφων «Σίνε Βόλος» σταμάτησε το 1985, αλλά το όνομα παραμένει εκεί, για να μας θυμίζει την ιστορία της περιοχής. Το κτήριο που φιλοξενούσε τον «Σίνε Βόλο» σχεδίασε ο αρχιτέκτονας Φώτης Κολακίδης (1923-2009) και ήταν χαρακτηριστικό δείγμα κυπριακού Μοντερνισμού.
Το δεύτερο σημαντικό οικοδομικό τετράγωνο είναι το τετράγωνο που φιλοξενεί τον «Δημοτικό Κήπο του Αγίου Ιωάννη». Το τετράγωνο περιβάλλεται στα δυτικά από την οδό Τριών Ιεραρχών, στα ανατολικά από την οδό Φιλελλήνων, στα νότια από την οδό Πειραιώς και στα βόρεια από την οδό Μουσών. Ο κήπος είναι γνωστός στους Λεμεσιανούς ως το «Πάρκο του Σίνε Βόλος» ή το «Μικρό Κηπούδι». Μετά την ανάπλαση, που τελείωσε πριν από λίγους μήνες, δόθηκε στο πάρκο η ονομασία «Πλατεία Παρά την Οδό Φιλελλήνων». Η τοπιοτέχνηση του πάρκου φαίνεται ότι είχε αρχικά σχεδιαστεί το 1958, από τον Φώτη Κολακίδη. Στο Αρχείο του Φώτη Κολακίδη βρίσκουμε το σχέδιο της τοπιοτέχνησης του πάρκου. Το σχέδιο φέρει το όνομα του γραφείου «Κολακίδης, Οικονόμου & Χατζηκώστας», καθώς ήταν η εποχή που ο Κολακίδης συνεργαζόταν με τον επίσης σημαντικό μοντερνιστή αρχιτέκτονα Σταύρο Οικονόμου. Ο προσεχτικός παρατηρητής ίσως προσέξει και το σήμα (βέλος) του Βορρά στο σχέδιο της τοπιοτέχνησης, που μάλλον δείχνει λανθασμένα προς ακριβώς την αντίθετη κατεύθυνση, δηλαδή τον Νότο. Τα σχέδια του πάρκου ετοιμάστηκαν την περίοδο που ακόμη ένα έργο του Φώτη Κολακίδη, ο «Δημοτικός Παιδικός και Βρεφικός Σταθμός Λεμεσού» (1955-58), που κτίστηκε απέναντι από το πάρκο, βρισκόταν στην τελική φάση της κατασκευής του. Η τοπιοτέχνηση του πάρκου περιελάμβανε πλατεία με διακοσμητική δεξαμενή στο κέντρο, περίπτερο με υπόστεγο χώρο, παιδότοπο και χώρους πρασίνου. Τα σχέδια που ετοίμασε ο Κολακίδης περιλαμβάνουν εισηγήσεις και σε σχέση με τη φύτευση: πεύκα και ακακίες περιμετρικά του πάρκου, λεμονόδεντρα στη δυτική πλευρά και ευκαλύπτους, ελιές και κερασιές στον πυρήνα του πάρκου. Παρατηρώντας σήμερα κανείς την υφιστάμενη βλάστηση, φαίνεται ότι λίγα από τα αρχικά, σε σχέση με τα δέντρα, είχαν εφαρμοστεί ή έχουν παραμείνει. Αρκετά όμως από τα πιο αρχιτεκτονικά στοιχεία και τις σκληρές επιφάνειες που σχεδίασε ο Κολακίδης παραμένουν εκεί και έχουν αποκατασταθεί. Για παράδειγμα, η διακοσμητική δεξαμενή, με τις χαρακτηριστικές παραβολοειδείς καμπύλες της, η οποία έχει γεμίσει ξανά με νερό και εντυπωσιάζει με τους νέους πίδακές της.
Το τρίτο σημαντικό οικοδομικό τετράγωνο είναι το τετράγωνο που φιλοξενεί τον «Δημοτικό Παιδικό και Βρεφικό Σταθμό Λεμεσού», ο οποίος κτίστηκε το 1955-58, σε σχέδια του Φώτη Κολακίδη. Το κτήριο στεγάζει τώρα το κοινωνικό παντοπωλείο του Δήμου Λεμεσού και άλλες υπηρεσίες. Το τρίτο τετράγωνο περιβάλλεται στα δυτικά από την οδό Φιλελλήνων, στα ανατολικά από την οδό Αχιλλέως, στα νότια από την οδό Πειραιώς και στα βόρεια από την οδό Μουσών. Ο «Δημοτικός Παιδικός και Βρεφικός Σταθμός Λεμεσού» αποτελεί ένα από τα πιο σπουδαία δείγματα κυπριακού Μοντερνισμού.
Μια προτεινόμενη βόλτα στην περιοχή
Αν κάποιος θέλει να απολαύσει μια βόλτα στην περιοχή του Σίνε Βόλος, μπορεί να ξεκινήσει τη βόλτα του από τις «Δημοτικές Εργατικές Πολυκατοικίες Λεμεσού» στην οδό Μισιαούλη & Καβάζογλου. Οι Εργατικές Πολυκατοικίες κτίστηκαν το 1948, από τον τότε δήμαρχο της πόλης Πλουτή Σέρβα (1907-2001). Αποτελούν δείγμα αποικιοκρατικής αρχιτεκτονικής με μοντερνιστικές επιρροές, καθώς και ένα από τα ελάχιστα πρώτα δείγματα κοινωνικής κατοίκησης που είχαν να παρουσιάσουν οι τοπικές αρχές. Στη συνέχεια κάποιος μπορεί να προχωρήσει δυτικά και να ανηφορίσει από την οδό Μαρκόνι. Καθώς ανηφορίζει θα δει στο δεξί του χέρι το οικογενειακό εστιατόριο «Avenida». Στο αριστερό του χέρι θα είναι η αρχή της οδού Φιλελλήνων. Η οδός σε οδηγεί στο κέντρο της γειτονιάς του Σίνε Βόλος. Στην πορεία, και ανάμεσα σε εργαστήρια και γκαράζ επιδιόρθωσης αυτοκινήτων, κάποιος θα ανακαλύψει μεγάλα αστικά σπίτια με υπέροχη μοντερνιστική αρχιτεκτονική. Τα πιο πολλά ανήκουν σε εύπορους Τουρκοκύπριους αστούς, οι οποίοι επέλεξαν να μείνουν εκτός των στενών ορίων της τουρκοκυπριακής συνοικίας. Σε αυτά τα μοντερνιστικά σπίτια διαμένουν τώρα Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες.
Στο μέσο του ύψους της οδού Φιλελλήνων βρίσκεται το πάρκο του Σίνε Βόλος, στο οποίο δόθηκε τώρα το όνομα «Πλατεία Παρά την Οδό Φιλελλήνων». Η πλατεία έχει πρόσφατα ανακαινιστεί με κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ανάπλαση είναι πέρα από επιτυχημένη, καθώς η πλατεία πλημμυρίζει κάθε απόγευμα με κόσμο. Επιπλέον η ανάπλαση έχει διατηρήσει και αναδείξει αρκετά αρχιτεκτονικά στοιχεία από την παλιά πλατεία. Η τεχνητή λιμνούλα, της δεκαετίας του 1960, γέμισε ξανά με νερό και μας εντυπωσιάζει και πάλι με το σχήμα της.
Εν είδει επιλόγου
Η περιοχή του Σίνε Βόλος φαίνεται πως για χρόνια λειτουργούσε ως ο πυρήνας της ενορίας του Αγίου Ιωάννη. Και τούτο συνέβαινε την περίοδο που ο κινηματογράφος της περιοχής γέμιζε με κόσμο. Το πάρκο απέναντι από τον κινηματογράφο λειτουργούσε ως χώρος εκτόνωσης του κτηρίου του κινηματογράφου, αλλά και ως ένας ωραίος παιδότοπος για τα παιδιά της περιοχής. Ο «Δημοτικός Παιδικός και Βρεφικός Σταθμός Λεμεσού», στην άλλη πλευρά του πάρκου, συμπλήρωνε μια μοντερνιστική τριλογία σχεδιασμένη από τον Φώτη Κολακίδη, μαζί με το πάρκο και την κινηματογραφική αίθουσα. Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Γιάννη Χαραλαμπίδη για τα στοιχεία που μου έδωσε σε σχέση με τον Χριστόφορο Θεοδώρου Πολεμίτη (Μαλακάσα). Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τον Κώστα Κολακίδη για το υλικό που μου εμπιστεύτηκε από το Αρχείο του πατέρα του, Φώτη Κολακίδη.
*Αρχιτέκτονας
Μελετητής της Αρχιτεκτονικής Ιστορίας της Λεμεσού
Βιβλιογραφία:
- Στοιχεία και φωτογραφίες από το Αρχείο του αρχιτέκτονα Φώτη Κολακίδη.
- Στοιχεία και φωτογραφίες από το Αρχείο του Χριστόφορου Θεοδώρου Πολεμίτη (Μαλακάσα)
- Βιβλίο «Σημεία Αναφοράς της Λεμεσού» (2016) του Αδάμου Κόμπου, Εκδόσεις Ηλία Επιφανίου
- Βιβλίο «Λεμεσός, Μετά την Ανάπτυξη Τι;» (2016) από τους ANBAU Christophinis Architects
