του Φειδία Παυλίδη
Η επιχείρηση «Curium Palace» έκλεισε οριστικά, μάς ενημερώνει η Google και οι χάρτες της. Το ιστορικό αυτό ξενοδοχείο της Λεμεσού έχει κλείσει για πάντα. Το κτήριο μάλλον οδεύει προς κατεδάφιση. Οι Λεμεσιανοί ανησυχούν πως ακόμα ένα τοπόσημο της πόλης χάνεται, μαζί του και ένα κομμάτι της αστικής ιστορίας και του χαρακτήρα της πόλης. Ας είναι το παρόν άρθρο μια μορφή νεκρολογίας για το ξενοδοχείο, το κτήριο και την ιστορία του. Ας είναι μια όμορφη ιστορική αναδρομή.
Σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής, το «Κούριο Πάλας Οτέλ» άρχισε τη λειτουργία του λίγο πριν την Ανεξαρτησία του 1960. Ιδιοκτήτης του Κουρίου ήταν ο Χρίστος Μυλωνάς, ο οποίος είχε τότε υπό τη διεύθυνσή του και το ξενοδοχείο «Κοντινεντάλ», στον παραλιακό δρόμο της Λεμεσού. Η ανέγερση του ξενοδοχείου στοίχισε 80 χιλιάδες λίρες. Το πρώτο κτίσμα είχε 35 δωμάτια ύπνου εφοδιασμένα με τηλέφωνο, ραδιόφωνο, κεντρική θέρμανση και μπάνιο ή ντους. Υπήρχε επίσης μεγάλη αίθουσα χορού, τραπεζαρία, βεράντες, κήποι, χώρος στάθμευσης οχημάτων και γκαράζ για πέντε αυτοκίνητα! Μετά τον θάνατο του Χρίστου Μυλωνά η ιδιοκτησία και η διεύθυνση του Κουρίου περνά στον Στέλιο Μυλωνά. Αρχές του 2000, ο Στέλιος Μυλωνάς πουλά το ξενοδοχείο σε νέους ιδιοκτήτες, οι οποίοι το διαχειρίζονται για ακόμα 20 χρόνια. Το Κούριο κλείνει σήμερα οριστικά, συμπληρώνοντας έναν κύκλο ζωής 65 χρόνων.
Ο Αρχιτέκτονας του Ξενοδοχείου Κούριο Πάλας
Στις αρχές της δεκαετία του 1950, ο ιδιοκτήτης του Κουρίου, Χρίστος Μυλωνάς, αναθέτει τον σχεδιασμό του ξενοδοχείου στον γερμανο-εβραίο αρχιτέκτονα και μηχανικό Benjamin Ginsburg (1891-1956). Ο Ginsburg ζούσε τότε στο Τελ Αβίβ, αλλά ερχόταν στην Κύπρο, για να επιβλέπει μια σειρά από έργα που είχε αναλάβει. Ήταν ένας αρχιτέκτονας σταρ για την εποχή του, καθώς σχεδίασε χαρακτηριστικά τοπόσημα του νησιού μας. Στα έργα του περιλαμβάνονται το ξενοδοχείο Forest Park στις Πλάτρες (1932-1936), το κινηματοθέατρο Ριάλτο στη Λεμεσό (1930-1933), το Μέγαρο Δημαρχείου Λεμεσού (1938-1943), η οικία (σημερινή Δημοτική Πινακοθήκη) Λεύκιου και Υπατίας Ζήνωνος στη Λεμεσό (1938) και το ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας στη Λευκωσία (1946-1949).
Η ανέγερση του Κουρίου πρέπει να αρχίζει γύρω στα μέσα της δεκαετίας του 1950. Ο Ginsburg φεύγει από τη ζωή το 1956. Την επίβλεψη και αποπεράτωση του ξενοδοχείου αναλαμβάνει τότε ο εκ Λευκωσίας αρχιτέκτονας και ζωγράφος Χαρίλαος Δίκαιος (1912-2009). Το αρχικό κτίσμα αποπερατώνεται το 1959, τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Ginsburg.
Το 1962 γίνονται επεκτάσεις στο κτήριο, με την προσθήκη ενός ορόφου στη βόρεια πτέρυγα και άνωθεν της κεντρικής εισόδου, και δύο ορόφων στις υπόλοιπες πτέρυγες. Τις επεκτάσεις και προσθήκες αναλαμβάνει το αρχιτεκτονικό γραφείο του Φώτη Κολακίδη (1923-2009). Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ο Κολακίδης αναλαμβάνει και τον σχεδιασμό της πισίνας και των υπόλοιπων υπαίθριων χώρων του ξενοδοχείου (μπαρ, γήπεδο αντισφαίρισης, στέγαστρα και κολυμβητική δεξαμενή για παιδιά). Η πισίνα αποπερατώνεται το 1974.
Στις αρχές του 2000 το Κούριο αλλάζει ιδιοκτήτη και ακόμα μία μεγάλη ανακαίνιση του ξενοδοχείου λαμβάνει χώρα. Την ανακαίνιση αναλαμβάνει το αρχιτεκτονικό γραφείο του Γιάννου Αναστασίου. Η ανακαίνιση αυτή δείχνει σεβασμό στο εξωτερικό μοντερνιστικό κέλυφος του κτηρίου, αλλά εσωτερικά κάθε μοντερνιστικό και Αρτ Ντεκό στοιχείο απαλείφεται εντελώς. Η αισθητική των νέων ιδιοκτητών επιβάλει μια κλασικίζουσα βαριά διακόσμηση. Εξωτερικά, το σχήμα της πισίνας αλλάζει με βάση τις αισθητικές προσταγές της εποχής. Οι αυστηρές μοντερνιστικές χαράξεις του Κολακίδη δίνουν τη θέση τους σε μια πισίνα με οργανικό σχήμα. Το βάθος της μειώνεται δραματικά (από τα 4 μέτρα, που επέτρεπαν βουτιές από βατήρα, στο 1,5 μέτρο), με βάση τους νέους κανόνες για ασφάλεια των λουομένων.
Λίγο πριν το οριστικό κλείσιμο του ξενοδοχείου, το αρχιτεκτονικό γραφείο του Γιάννη Αρμεύτη είχε αναλάβει κάποιες προσθήκες και ανακαινίσεις, κλείνοντας τον μεγάλο (πέντε και πλέον) κύκλο των αρχιτεκτονικών γραφείων που επέβλεψαν ή σχεδίασαν κάτι σε σχέση με το Κούριο Πάλας.
Η Αρχιτεκτονική του Κούριο Πάλας
Ο Κώστας Γεωργίου, στο βιβλίο του «Η Αρχιτεκτονική των Κυπρίων επί Αγγλοκρατίας, 1878-1960», αναλύει με κάθε λεπτομέρεια την αρχιτεκτονική του Κουρίου. Οι Εικόνες 1 και 2 (με φωτογραφίες από το «Λεμεσού Μνήμες») επίσης μάς βοηθούν να αναλύσουμε αρχιτεκτονικά το κτήριο, αλλά και να δούμε πώς άλλαξε από το 1959 (όταν αποπερατώθηκε) στο 1962 (μετά την προσθήκη ορόφων) και στο πώς είναι σήμερα.
Το πρώτο κτίσμα του 1959 ακολούθησε το αρχιτεκτονικό στιλ του μεσοπολεμικού Ευρωπαϊκού Νέο-Μνημειακού Μοντερνισμού, με κάποια στοιχεία εντοπιότητας, όπως οι «παραδοσιακές» καμάρες (στην πρόσοψη και στον νότο) ή οι διακοσμήσεις με κόκκινο τουβλάκι. Οι πτέρυγες του κτηρίου ήταν με διάταξη σχήμα «Π» σε κάτοψη, με ισόγειο και δύο ορόφους σε βορρά και πάνω από την κεντρική είσοδο (δύση) και με ισόγειο και ένα όροφο στο υπόλοιπο της προσόψεως (δύση) και στον νότο. Το κυρίαρχο στοιχείο του κτηρίου ήταν το προεξέχων τμήμα που σηματοδοτούσε την είσοδο του ξενοδοχείου. Το απόλυτα συμμετρικό αυτό τμήμα είχε εσοχή στο ισόγειο, για να φιλοξενήσει την κυρίως είσοδο και εσοχές στους πάνω ορόφους, για να φιλοξενήσει βεράντες. Στο ισόγειο ένας ρηχός πρόβολος μπροστά από την εσοχή προσέφερε μια επιπλέον προστασία από τον ήλιο και τη βροχή. Ο πρόβολος αυτός θα αντικατασταθεί πολύ πιο μετά από ένα επιβλητικό porte cochère (= στέγαστρο έμπροσθεν της κυρίως εισόδου ξενοδοχείων για διέλευση και στάθμευση οχημάτων και αποβίβαση επισκεπτών) με «παραδοσιακές» καμάρες, όμοιες με αυτές που υπήρχαν ήδη σε άλλα σημεία της προσόψεως. Στο πρώτο κτίσμα του 1959, η επιγραφή «Curium Palace» (σε γοτθική γραμματοσειρά) ήταν τοποθετημένη λίγο κάτω από τη στέψη του προεξέχοντος τμήματος, με μια επιπλέον επιγραφή «Κούριον» στα Ελληνικά ένα όροφο πιο κάτω.
Στην ανακαίνιση και επέκταση του 1962 προστίθενται ένας όροφος στη βόρεια πτέρυγα και άνωθεν της κεντρικής εισόδου και δύο όροφοι στις υπόλοιπες πτέρυγες, οπόταν, ουσιαστικά, έχουμε τον ίδιο αριθμό ορόφων σε όλες τις όψεις και πτέρυγες. Η επιγραφή «Curium Palace» παραμένει στην ίδια θέση, αλλά ένα επίπεδο πιο πάνω. Η ελληνική επιγραφή «Κούριον» φαίνεται να απαλείφεται. Οι φωτογραφίες μαρτυρούν ότι το porte cochère δεν είχε κατασκευαστεί ακόμα.
Σήμερα το κτήριο έχει περίπου την ίδια όψη με αυτήν του 1962, με κύριες αλλαγές το porte cochère που πρέπει να προστέθηκε τη δεκαετία του 1970 ή του 1980 και την επιγραφή «Curium Palace» (πλέον σε μια πιο απλή γραμματοσειρά) πάνω στην ταράτσα του κτηρίου και όχι πλέον στην όψη του.
Η Πισίνα του Ξενοδοχείου Κούριο Πάλας
Όπως αναφέραμε και πιο πάνω, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ο Φώτης Κολακίδης σχεδιάζει την πισίνα και τους υπόλοιπους υπαίθριους χώρους του ξενοδοχείου: μπαρ, γήπεδο αντισφαίρισης, στέγαστρα και κολυμβητική δεξαμενή για παιδιά.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που μάς έδωσε ο γιος του Φώτη Κολακίδη, Κώστας, τα εγκαίνια της πισίνας τελούνται λίγες μέρες πριν τα τραγικά γεγονότα του πραξικοπήματος και της εισβολής του 1974. Ο Κολακίδης είχε σχεδιάσει μια πισίνα με αυστηρές χαράξεις, η οποία όμως ξέφυγε από το τυποποιημένο ορθογώνιο σχήμα και ακολούθησε μια τεθλασμένη πορεία, σχηματίζοντας ένα «V» σε κάτοψη. Είμαστε ήδη προς το τέλος της περιόδου του κυπριακού Μοντερνισμού, και τα πρώτα «μετα-μοντερνιστικά» χαρακτηριστικά κάνουν την εμφάνισή τους στη διαμόρφωση της πισίνας και των εξωτερικών χώρων: κεκλιμένες στέγες, ξύλινα ψευδο-δοκάρια, κεραμίδια «παραδοσιακού» τύπου και στηθαία με καμπυλοειδή σχήματα. Ενδιαφέρον έχει να συγκρίνουμε το προοπτικό που ετοιμάστηκε από το γραφείο του αρχιτέκτονα (το οποίο παρουσιάζει ένα πιο αυστηρό μοντερνιστικό λεξιλόγιο) και το τι τελικά ανεγέρθηκε στον χώρο (βλέπε Εικόνα 3).
Καρναβάλια στο Κούριο Πάλας
Μετά την Ανεξαρτησία και μέχρι την Εισβολή όλη η «αριστοκρατία» της Λεμεσού, και όχι μόνο, διασκέδαζε στο Κούριο κατά τη διάρκεια των Καρναβαλιών. Το ξενοδοχείο Κούριο μετατρεπόταν σε ένα από τα επίκεντρα του Λεμεσιανού Καρναβαλιού. Ο Στέλιος Γεωργιάδης, στο βιβλίο του «Καρναβάλι Λεμεσού – Μια Μαγική Ιστορία», παρουσιάζει πολύ παραστατικά, και κυρίως μέσα από αφηγήσεις παλιών Λεμεσιανών Καρναβαλιστών, τους περίφημους καρναβαλίστικους χορούς που διοργανώνονταν στο Κούριο. Σύμφωνα πάντα με το βιβλίο, ο ίδιος ο ιδιοκτήτης του Κουρίου, ο Στέλιος Μυλωνάς, διοργάνωνε χορούς και μάλιστα με μια θεματική κάθε φορά. Όλο το προσωπικό του ξενοδοχείου έπρεπε να ήταν μασκαρεμένοι με βάση το θέμα που αποφάσιζε ο Μυλωνάς. Ίσως ο Μυλωνάς να ήταν πρωτοπόρος σε σχέση με την ιδέα του θεματικού πάρτι. Ο χορός που ήταν πιο συνυφασμένος με το Κούριο ήταν ο χορός του Συνδέσμου Κυριών. Η μητέρα του Μυλωνά ήταν μέλος της επιτροπής του Συνδέσμου Κυρίων, οπόταν το Κούριο κατέβαλε κάθε προσπάθεια, για να φιλοξενήσει τον χορό των Κυριών με τον καλύτερο τρόπο. Σύμφωνα με τις αφηγήσεις στο βιβλίο του Γεωργιάδη, ο καρναβαλίστικος αυτός χορός συγκέντρωνε όλη την αφρόκρεμα της Κύπρου. Για να διασκεδάσουν σε αυτόν το χορό, έφταναν από τη Λευκωσία πολιτικοί, όπως ο Σπύρος Κυπριανού, ο Τάσσος Παπαδόπουλος και ο Αλέξης Γαλανός.
