Γράφει ο Δημήτρης Στρατής
Μικρά παιδιά από το Πεκίνο επισκέφθηκαν την Κύπρο και είδαν για πρώτη φορά στη ζωή τους αστέρια στον ουρανό. Ως γνωστόν το Πεκίνο είναι μια από τις μεγαλύτερες και πολυπληθέστερες πόλεις στον κόσμο και συνακόλουθα, διαθέτει έντονο τεχνητό φωτισμό κατά τις βραδινές ώρες ο οποίος «αποκρύπτει» τ’ άστρα. Υπάρχει το ενδεχόμενο κάτι τέτοιο να συμβεί και στην Κύπρο;
Τα παιδιά από το Πεκίνο φιλοξενήθηκαν στο νησί μας στο πλαίσιο προγραμμάτων του Σπιτιού της Επιστήμης – House of Science, το οποίο είναι ένα εδραιωμένο κέντρο επιστήμης και αστρονομίας που λειτουργεί στη Λεμεσό τα τελευταία 7 χρόνια.
Ένας από τους κύριους τομείς δράσης του House of Science, είναι η διοργάνωση εκδηλώσεων, εργαστηρίων και μαθημάτων με στόχο την προώθηση της αστρονομίας και της επιστήμης. Με την ιδιότητα του ως ο μεγαλύτερος ίσως φορέας στα θέματα αστρονομίας στη Λεμεσό το House of Science, ανέλαβε πρωτοβουλία ενημέρωσης γύρω από το θέμα της φωτορύπανσης, όλων των εμπλεκομένων φορέων (δημοτικών αρχών, βουλευτών και αρμόδιων κυβερνητικών τμημάτων). Σύμφωνα με μετρήσεις που έχουν γίνει τα τελευταία 50 χρόνια, το επίπεδο της φωτορύπανσης έχει αυξηθεί πάνω από 1000% και υπολογίζεται ότι 60% των Ευρωπαίων δεν έχουν δει ποτέ τον δικό μας Γαλαξία στον ουρανό.
Για το όλο και εντεινόμενο φαινόμενο της φωτορύπανσης στην πόλη και επαρχία Λεμεσού μίλησαν στο Limassol Today, ο Διευθυντής του House of Science, Βασίλης Βασιλείου και ο ερασιτέχνης αστρονόμος Γιώργος Γαβριήλ.
Φωτορύπανση με LED
Το Σπίτι της Επιστήμης-House of Science εξέφρασε έντονες ανησυχίες των μελών του σχετικά με την τοποθέτηση των νέων λαμπτήρων οδικού φωτισμού, τονίζει ο Βασίλης Βασιλείου. Προσθέτει ότι «χρόνο με τον χρόνο κατά την διάρκεια των παρατηρήσεων μας, βλέπουμε ότι ο ουρανός μολύνεται περισσότερο από τον φωτισμό. Το φαινόμενο αυτό δεν γίνεται αντιληπτό μόνο στην πόλη αλλά και στις ορεινές κοινότητες, μέχρι και το Τρόοδος».
Ο κ. Βασιλείου σημειώνει ότι με την αλλαγή του φωτισμού του οδικού δικτύου τοποθετήθηκαν νέοι λαμπτήρες τύπου LED οι οποίοι εξοικονομούν ενέργεια αλλά παράγουν υπερβολική ποσότητα φωτός και έχουν σημαντική συμβολή στο φαινόμενο της φωτορύπανσης. Αναφέρει ακόμα ότι αρκετοί συμπολίτες μας παρατηρούν τον νυκτερινό ουρανό που είχαν συνηθίσει να βλέπουν τα βράδια, να χάνεται μπροστά στα μάτια τους.
Επιπτώσεις στον άνθρωπο και στη φύση
Ο ερασιτέχνης αστρονόμος Γιώργος Γαβριήλ, σημειώνει ότι οι λαμπτήρες LED εξαπλώνονται στις πόλεις και στα βουνά. Τα προβλήματα που δημιουργούνται τόσο στους ανθρώπους όσο και στην φύση είναι αρκετά. «Αρκετοί συμπολίτες μας καταγγέλλουν ότι ο φωτισμός είναι τόσο έντονος, που πλέον ακόμα και σε βεράντες και αυλές σπιτιών, δεν μπορεί κανείς να απολαύσει τον ουρανό κάτω από το απόλυτο σκοτάδι» αναφέρει ο κ. Γαβριήλ. Εξηγεί επίσης ότι εξωτερικά ερεθίσματα όπως το μπλε φως που εκπέμπουν οι νέοι λαμπτήρες μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα εναλλαγές στη διάθεση και διαταραχές ύπνου. Επιπρόσθετα, λόγω της πολύ ψηλής έντασης από τους λαμπτήρες LED στο οδικό δίκτυο και σε συνδυασμό με εναλλαγές με το σκοτάδι, έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο κατά την βραδινή οδήγηση άνθρωποι να υποφέρουν από πονοκεφάλους.
Παρ’ όλο που η αποδοτικότητα των λαμπτήρων LED είναι κατά πολύ καλύτερη από αυτή των συμβατικών λαμπτήρων, η χρήση μεγάλου αριθμού λαμπτήρων υπερβολικής φωτεινότητας, οδηγεί σε σπατάλη ενέργειας και αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Ο κ. Γαβριήλ αναφέρει ακόμα ότι υπάρχουν αλυσιδωτές επιπτώσεις από την τοποθέτηση έντονου φωτισμού σε δάση. Κανένας δεν σκέφτεται ότι είναι λανθασμένος ο φωτισμός περιοχών όπου διαβιούν ζώα ή παραλιών με αποτέλεσμα να τίθεται εν αμφιβόλω η επιβίωση νεαρών χελωνών, σημειώνει. Ο φωτισμός επηρεάζει το πότε θα κυνηγήσουν, πότε θα τραφούν τα ζώα ή το πως θα μεταναστεύσουν τα πουλιά, αναφέρει ο ερασιτέχνης αστρονόμος.
Ανεξέλεγκτος φωτισμός με ταμπέλες
Ο διευθυντής του House of Science Βασίλης Βασιλείου σημειώνει στην ιστοσελίδα μας ότι σε συναντήσεις αντιπροσωπείας του Σπιτιού της Επιστήμης με τις δημοτικές αρχές της Λεμεσού, αναφέρθηκε η ανάγκη θεσμοθέτησης κανόνων για τον φωτισμό των δρόμων. «Αντί τούτου όμως, είδαμε τους επόμενους μήνες ανεξέλεγκτα να τοποθετούνται μεγάλες ταμπέλες σε διάφορα κεντρικά σημεία της πόλης, όπως για παράδειγμα στο παραλιακό μέτωπο απέναντι από το παλιό ΓΣΟ», τονίζει.
Ένα άλλο ολίσθημα από πλευράς των δήμων, είναι η τοποθέτηση μεγάλων ταμπέλων π.χ. «I love mesa geitonia», αναφέρει ακόμα ο διευθυντής του House of Science. Σημειώνει ακόμα ότι σε χώρες του εξωτερικού και άλλες πόλεις, υπάρχουν διατάγματα για σβήνουν μετά τα μεσάνυχτα οι πολύ φωτεινές ταμπέλες πολυκαταστημάτων και υπεραγορών.
Σε 50 χρόνια…
«Αν συνεχίσουμε με αυτό τον ρυθμό και φωτίζουμε τα πάντα, προβλέπω ότι σε 50 χρόνια δεν θα βλέπουμε αστέρια στον ουρανό», τονίζει ο διευθυντής του House of Science και εξηγεί ότι «τα παιδιά μας στο μέλλον ενδέχεται να μην έχουν την εμπειρία της παρατήρησης των αστεριών, όπως τα παιδιά από το Πεκίνο τα οποία φιλοξενήσαμε». Ο ουρανός, σημειώνει, είναι το φυσικό μας περιβάλλον και πρέπει να επιλέξουμε, εάν θέλουμε να γίνει ο τόπος μας όπως τις διάφορες μεγαλουπόλεις ανά τον κόσμο. «Εάν δεν εισαχθούν κανόνες από την πολιτεία, θα αντιδράσουμε με διάφορους τρόπους» καταλήγει.
Εναλλακτικές προτάσεις
Στο πλαίσιο της προσπάθειας για έναρξη της συζήτησης γύρω από την φωτορύπανση το Σπίτι της Επιστήμης έχει καταρτίσει ένα πλαίσιο πρακτικών λύσεων για το θέμα:
- Η επίδραση του οδικού φωτισμού μπορεί να μειωθεί δραματικά με την τοποθέτηση καλυμμάτων που διασφαλίζουν ότι το φως κατευθύνεται προς τα κάτω. Παρόμοια καλύμματα μπορούν επίσης να οδηγήσουν το φως μακριά από οικίες.
- Τοποθέτηση λαμπτήρων μόνο στις περιοχές που χρειάζεται.
- Η αντικατάσταση λαμπτήρων μπορεί να γίνεται με λαμπτήρες που εκπέμπουν θερμό φως, κάτι που μπορεί να μετριάσει πολλές από τις αρνητικές επιπτώσεις της φωτορύπανσης.
- Χρήση «έξυπνου» φωτισμού. Τα φώτα δε χρειάζεται να ανάβουν όταν δεν υπάρχει καμία κίνηση ή σε μεταμεσονύχτιες ώρες.
- Χρήση λαμπτήρων χαμηλότερης έντασης, όπου είναι δυνατόν.
- Καθορισμός περιοχών όπου πρέπει να διασφαλιστεί ο νυκτερινός ουρανός. Παρόμοιες πρωτοβουλίες υπάρχουν ήδη στο εξωτερικό, αλλά και σε άλλους τομείς (π.χ. Natura 2000).
Εδώ, μπορείτε να δείτε ένα σύντομο βίντεο από το International Dark-Sky Association () το οποίο συνοψίζει μερικά από τα κύρια προβλήματα που προκαλεί η φωτορύπανση.
