Γράφει ο Χρήστος Χαραλάμπους
Δεκάδες είδη πανίδα και χλωρίδας, ξένα προς το φυσικό περιβάλλον της Κύπρου, έχουν «εισβάλει» στον τόπο μας, με αρνητικές επιπτώσεις στην βιοποικιλότητα, τις οικοσυστημικές υπηρεσίες και κατ’ επέκταση την ανθρώπινη υγεία και την οικονομία. Κάποια από αυτά περιλαμβάνονται ήδη στην «κόκκινη λίστα» του Εθνικού Καταλόγου Εισβλητικών Ειδών ενώ η αυξητική τάση που παρουσιάζει το φαινόμενο, εντείνει τις ανησυχίες αρμόδιων κρατικών και άλλων φορέων.
Σοβαρό πρόβλημα από αυτή την «εισβολή», έχει διαπιστωθεί ότι αντιμετωπίζουν και περιοχές οικοσυστημάτων της Λεμεσού, όπως η ευρύτερη περιοχή της αλυκής στο Ακρωτήρι όπου, εκτός από τον υδροβιότοπο υπάρχει και μια σημαντική δασική έκταση ενδημικής χλωρίδας.
Σχετικές αναφορές και επισημάνσεις έγιναν στην διάρκεια συζήτηση που διοργάνωσε στην Λεμεσό ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός BirdLife Cyprus, κατά την οποία εκπρόσωποι άμεσα εμπλεκόμενων Υπηρεσιών, όπως το Τμήμα Δασών, το Τμήμα Περιβάλλοντος και της Υπηρεσίας Θήρας και Πανίδας, έκαναν σημαντικές ανακοινώσεις και κατέθεσαν στοιχεία μέσα από τα οποία, αποκαλύπτεται το μέγεθος του προβλήματος όπως εξελίσσεται.
Στα πλαίσια ανασκόπησης της σημερινής κατάστασης έγινε αναφορά στα χωροκατακτητικά είδη στο χερσαίο περιβάλλον, αλλά και στα προβλήματα που δημιουργούν στο οικοσύστημα, οι μεγάλοι αριθμοί αδέσποτων γάτων και σκύλων λόγω της θήρευσης πουλιών αλλά ακόμα και αγρινών από αγέλες αδέσποτων σκύλων οι οποίοι κινούνται σε περιοχές ελεύθερης διαβίωσης του προστατευόμενου εθνικού ζώου της Κύπρου.
Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο λειτουργός του Τμήματος Δασών Κωνσταντίνος Χαραλάμπους, στο πλαίσιο της δράσης του ευρωπαϊκού προγράμματος Life, έχουν εντοπισθεί μέχρι στιγμής σε όλη την Κύπρο 46 συνολικά χωροκατακτητικά είδη, τα οποία αξιολογήθηκαν στη βάση κριτηρίων για την επικινδυνότητα τους. Δέκα από αυτά περιλήφθηκαν στον Εθνικό Κατάλογο Εισβλητικών Ειδών στην Κύπρο και αφορούν ειδικότερα, 6 φυτά (ακακία, αείλανθος, ψευδοακακία, οξαλίδα, δωδωναία, πενισέτο), 2 είδη ψαριών του γλυκού νερού (ηλιόψαρο, κουνουπόψαρο), ένα ασπόνδυλο που είναι η αμερικανική καραβίδα και ένα ερπετό (αμερικανική νεροχελώνα).
Αναφερόμενος ιδιαίτερα στις ακακίες, ο εκπρόσωπος του Τμήματος Δασών επισήμανε ότι θεωρείται πρακτικά αδύνατον πλέον να καταπολεμηθούν και οι προσπάθειες πρέπει να εστιαστούν στον περιορισμό τους, ειδικά σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές, εκφράζοντα την ελπίδα ότι μέσω των σχεδιασμών που γίνονται θα υπάρξουν θετικά αποτελέσματα στην προσπάθεια περιορισμού της εξάπλωσης τους.
Τα χωροκατακτητικά είδη είναι η δεύτερη μεγαλύτερη αιτία απώλειας ενδημικών ειδών σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, ανέφερε από την πλευρά του ο λειτουργός του Τμήματος Περιβάλλοντος, Γιάννης Χριστοδουλίδης, παρουσιάζοντας έρευνες σύμφωνα με τις οποίες 110 από τα 395 απειλούμενα ενδημικά είδη στην ΕΕ βρίσκονται υπό απειλή. Σύμφωνα με τον κ. Χριστοδουλίδη, τα εισβλητικά είδη από 37 που είχαν καταγραφεί το 2016, έφτασαν το 2022 τα 88, από τα οποία 41 είναι φυτά και 47 είναι ζώα.
Αν και στην Κύπρο, όπως σημείωσε, δεν εντοπίζεται μεγάλος αριθμός ειδών, ωστόσο ο αντίκτυπος τους ενδέχεται να είναι μεγάλος στη βιοποικιλότητα λόγω της βιογεωγραφίας του νησιού, τονίζοντας ότι οι επιπτώσεις από την παρουσία αυτών των ειδών, επεκτείνονται στις οικοσυστημικές υπηρεσίες που συνεισφέρουν στην ευημερία του ανθρώπου, όπως το καθαρό νερό και κατ’ επέκταση την ανθρώπινη υγεία και την οικονομία.
Ακακία και «κουνουπιέρης» απειλή για τον υδροβιότοπο Ακρωτηρίου
Αναφερόμενος ειδικότερα στην περιοχή της Λεμεσού, ο λειτουργός του Τμήματος Δασών, επισήμανε στο Limassol today ότι είδη όπως η ακακία και κάποια άλλα εισβλητικά φυτά τα οποία υπάρχουν σε μεγάλο ποσοστό στην περιοχή Ακρωτήριου, επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τον σημαντικό υδροβιότοπο. Δεδομένου, όπως μας ανέφερε ο κ. Χαραλάμπους, ότι το Ακρωτήρι αποτελεί μια hot spot περιοχή βιοποικιλότητας, αναπόφευκτα αυτά τα εισβλητικά δέντρα γίνονται πρόξενος σοβαρών προβλημάτων, ιδιαίτερα για κάποια σπάνια είδη ενδημικής χλωρίδας που αποτελούν χαρακτηριστικό της περιοχής.
Είδη όπως η ακακία εξαπλώνονται ανεξέλεγκτα και καταλαμβάνουν τον χώρο των ενδημικών φυτών, με αποτέλεσμα, όπως μας είπε ο λειτουργός του Τμήματος Δασών, «να επηρεάζεται όχι μόνο η ενδημική χλωρίδα αλλά και τα είδη πανίδας του οικοσυστήματος της περιοχής Ακρωτηρίου τα οποία εξαρτώνται από την βλάστηση».
Ειδικά για την Αλυκή Ακρωτηρίου, ο κ. Χαραλάμπους μας επισήμανε και την ευρεία χρήση του κουνουπόψαρου ή «Κουνουπιέρη» στην περιοχή του υγροβιότοπου για σκοπούς ελέγχου των πληθυσμών των κουνουπιών, πρακτική που όπως υποδεικνύει, θα πρέπει να αποφεύγεται.
Πρόκειται, όπως μας εξήγησε, για ένα «μικρό, ανοιχτόχρωμο ψάρι του γλυκού νερού με ελαφριές κηλίδες στο ουραίο και στα ραχιαία πτερύγια, ενώ τα θηλυκά έχουν συνήθως μια μαύρη λωρίδα κοντά στην περιοχή των ματιών τους. Εντοπίζεται σε στάσιμα νερά με αργή ροή, κυρίως σε λίμνες με βλάστηση. Είναι ανθεκτικό είδος και παρουσιάζει μεγάλη προσαρμοστικότητα στις θερμοκρασιακές και χημικές διακυμάνσεις του νερού και εντοπίζεται σε φράγματα και ποταμούς, σε αρκετές προστατευόμενες περιοχές του Δικτύου Natura 2000».
Η αλυκή πιέζεται και από το «Common mayna»
Αρκετές πιέσει δέχεται η αλυκή και ο υδροβιότοπος Ακρωτηρίου από αδέσποτους γάτους και σκύλους αλλά και από το «Common mayna», όπως ανέφερε στο Limassol today ο ανώτερος λειτουργός της Υπηρεσίας Θήρας και Πανίδας Νίκος Κασίνης. Πρόκειται για ένα είδος πουλιού προερχόμενου από την περιοχή της Ινδίας το οποίο «πρωτοεμφανίστηκε στην Βάση Ακρωτηρίου αλλά εξαπλώθηκε γρήγορα στην ευρύτερη περιοχή».
Έχει εμφανιστεί και στην περιοχή πέριξ του νέου λιμανιού αλλά και στην περιοχή του καρνάγιου, ακόμα και στην περιοχή του μόλου και συγκεκριμένα απέναντι από το Κέντρο Εξυπηρέτησης του Πολίτη.
Επισημαίνοντας ότι η παρουσία του συγκεκριμένου είδους σε περιοχές που βρίσκονται πολύ κοντά στην αλυκή, αναπόφευκτα επηρεάζει τον υδροβιότοπο, ο κ. Κασίνης υποδεικνύει την ανάγκη να ενημερώνουν οι πολίτες την Υπηρεσία Θήρας, όταν αντιληφθούν την παρουσία του και σε άλλες περιοχές της Λεμεσού αλλά και γενικότερα της Κύπρου, ώστε να ληφθούν τα ενδεδειγμένα μέτρα.
Μάστιγα ο μεγάλος αριθμός αδέσποτων γάτων και σκύλων
Στην τοποθέτηση, κατά την διάρκεια της συζήτησης που διοργάνωσε το BirdLife Cyprus ο κ. Κασίνης, έκανε ιδιαίτερη αναφορά στις σοβαρές επιπτώσεις στην πανίδα από την ύπαρξη αδέσποτων γάτων και σκύλων, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι από τον 16ο αιώνα που υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, υπολογίζεται ότι οι γάτες ευθύνονται για την εξαφάνιση 63 ειδών παγκοσμίως.
Όπως ανέφερε, είναι άγνωστος ο αριθμός των πουλιών που γίνονται λεία των γάτων στην Κύπρο, κάνοντας όμως λόγο για την μεγάλη επικινδυνότητα που υπάρχει σε ευαίσθητες περιοχές, όπως στην αλυκή της Λεμεσού και της Λάρνακας.
Δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τον αριθμό των γάτων ή των σκύλων στην Κύπρο, όπως σημείωσε, επισημαίνοντας ότι δεν επιβεβαιώνονται κάποιες αναφορές που έχουν γίνει για ύπαρξη 1,5 εκατομμύριου γάτων και 250,000 σκύλων.
Εντύπωση προκαλεί η αναφορά του κ. Κασίνη για καταγραφή περιπτώσεων όπου αγέλες σκύλων επιτέθηκαν και σκότωσαν αγρινά και πρόβατα αλλά και μετέδωσαν ασθένειες, υποδεικνύοντας ότι θα πρέπει να γίνουν μελέτες για να καταγραφεί η αλληλοεπίδραση της άγριας ζωής με τις γάτες και τους σκύλους αλλά και εκστρατείες για ευαισθητοποίηση του κοινού.
