Επιμέλεια συνέντευξης Ανθή Ερμογένους
Photography credits ©Yvonne Zachariou
Είναι σαφές μέσα σου το πώς σε ορίζεις επαγγελματικά;
Αν και την τελευταία εξαετία, η σκηνοθεσία μπήκε με πολύ έντονο τρόπο στη ζωή μου, δεν παύω να είμαι ένας άνθρωπος που έχει σπουδάσει ηθοποιός. Αγαπώ το θέατρο είτε γράφω γι’ αυτό, είτε σκηνοθετώ, είτε παίζω. Δεν νιώθω κάποια ιδιαίτερη επιθυμία να ορίσω την επαγγελματική μου ταυτότητα. Κάνω αυτό που αγαπώ, θέατρο.
«Περιμένοντας τον Γκοντό». Χρειαζόταν να έχει πολλά κοινωνικά αισθητήρια ένας καλλιτέχνης για να δημιουργηθεί μια παράσταση τέτοια. Σε εσένα, σε εσάς, πώς «ήρθε»;
Η ιδέα γεννήθηκε όταν ήρθα να ζήσω για πρώτη φορά στη Λευκωσία. Από το μπαλκόνι του σπιτιού μου έβλεπα απέναντι την τούρκικη σημαία και στη μέση τη νεκρή ζώνη. Αυτή η εικόνα μου δημιουργούσε καθημερινά διάφορες σκέψεις οι οποίες αποτέλεσαν την αιτία της παράστασης που κατάφερε να πραγματοποιηθεί μια πενταετία αργότερα με το θέατρο Αντίλογος το οποίο εμπιστεύτηκε και στήριξε αμέσως την πρόταση μου. Ήθελα να βρω τρόπο να μιλήσω μέσα από το θέατρο για όλες αυτές τις χαώδεις σκέψεις που μου προκαλεί το σχιζοφρενικό καθεστώς της χώρας μας. Έτσι τοποθέτησα δύο από τους σημαντικότερους ήρωες- εκπροσώπους του θεάτρου του παραλόγου. Οι δύο πρωταγωνιστές του Μπέκετ κάθονταν μέσα στη νεκρή ζώνη, έχοντας για φόντο τη σημαία που μου γέννησε την ιδέα, μιλώντας ο ένας στην τουρκική κυπριακή και ο άλλος την ελληνική κυπριακή «καρτερώντας τον Γκοντό».
Ποια η αλησμόνητη καλλιτεχνική στιγμή σου;
Είναι πολλές αλλά σήμερα θα μοιραστώ την πρώτη μου παράσταση στο Θέατρο Τέχνης. Έπαιζα ένα πολύ μικρό ρόλο στο υπόγειο του θεάτρου Τέχνης, ως φοιτητής ακόμη της σχολής και έπρεπε, κρατώντας ένα μπουκάλι, να γεμίσω το ποτήρι που κρατούσε η Μάρω Κοντού. Έτρεμα τόσο πολύ που το ποτό αντί στο ποτήρι, έπεφτε έξω βρέχοντας τη Μάρω Κοντού. Όσο το έβλεπα να πέφτει έξω, τόσο πιο πολύ έτρεμα και τόσο πιο πολύ ποτό έλουζα πάνω στη μεγάλη πρωταγωνίστρια. Βγήκα από τη σκηνή και ήθελα να ανοίξει η γη να με καταπιεί. Τελειώνοντας η παράσταση η Μάρω Κοντού ήρθε με αγκάλιασε και μου είπε «Αγοράκι μου γλυκό, θέατρο κάνουμε. Παιχνίδι είναι. Μην τρελαίνεσαι. Απόλαυσε το.» Από τότε κάναμε πολύ παρέα και πραγματικά μέσα από τις κουβέντες μας και τα όσα μου έλεγε με βοήθησε να απομυθοποιήσω από νωρίς πολλά πράγματα και να καταλάβω πόσο κρίμα είναι να χάνονται οι στιγμές αυτής της υπέροχης δουλειάς επειδή τις καταπίνει το άγχος. Ξεκίνησα από τότε να κάνω μια άσκηση κάθε φορά πριν βγω στη σκηνή η οποία ήταν το πρώτο μου σημαντικό βήμα για να πάω παρακάτω.
«Still: Ένα άγαλμα που γύρισε τον κόσμο». Τι άφησε αυτή η παράσταση;
Για μένα το “STILL” ήταν η έκπληξη της προηγούμενης μου σεζόν. Ήταν μια ιδέα του Σταύρου Σταύρου ο οποίος μου πρότεινε να κάνουμε μια παράσταση με τον Παναγιώτη Τοφή σε μια γλώσσα που δεν υπάρχει. Κάθισε λοιπόν και επινόησε μια καινούργια γλώσσα και οραματιστήκαμε μαζί μια παράσταση η οποία θα μπορούσε να μιλήσει σε θεατές κάθε εθνικότητας και ηλικίας με βασικό οδηγό το πιάνο του Θοδωρή Οικονόμου. Ήταν αρκετές οι προκλήσεις μιας τέτοιας πρότασης. Ευτυχώς, το φεστιβάλ Λευκωσίας εμπιστεύτηκε την πρόταση μας και μαζί με μια ομάδα πολύ ταλαντούχων και αγαπημένων συνεργατών τα φώτα, τα σκηνικά, τα κοστούμια και οι προβολές, συντονίστηκαν άψογα με τους τρεις υπέροχους ηθοποιούς και χάρισαν ένα μοναδικό αποτέλεσμα. Είμαι χαρούμενος για την επιτυχία της παράστασης η οποία θα επαναληφθεί στις 14 Μαίου με μια διπλή παράσταση στο Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας.
Βραβείο Σκηνοθεσίας, για την παράσταση «Πλούτος» (Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος) στα Θεατρικά Βραβεία Κύπρου το 2016. Ήταν μια ανταμοιβή;
Σίγουρα υπήρξε καθοριστική η αναγνώριση της πρώτης μου σκηνοθεσίας πρώτα από το κοινό και μετά με την βράβευση. Ήταν πολλές οι θυσίες για εκείνη την παραγωγή. Δεν είχα δείξει κανένα δείγμα σκηνοθετικής δουλειάς μέχρι τότε και μια σειρά συγκυριών ενέταξε την πρόταση μου τελικά στο φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος. Δεν κοιμόμουν σχεδόν καθόλου, δεν έτρωγα, δεν είχα προσωπική ζωή. Όλη μου η ζωή εκείνη την περίοδο ήταν εκείνη η δουλειά. Θα είμαι πάντα ευγνώμων στους πρώτους φίλους-συνεργάτες που με εμπιστεύτηκαν τυφλά στην πρώτη μου σκηνοθεσία και μαζί ζήσαμε, όσα υπέροχα ζήσαμε εκείνο το καλοκαίρι.
Δύο βραβεύσεις στην Κωνσταντινούπολη (καλύτερης σκηνοθεσίας και καλύτερου ηθοποιού-εξ ημισείας) που μας έκαναν όλους να στρέψουμε βλέμματα σε μια παράσταση και σε εσένα. Όμως τι χρειάστηκε να καταθέσεις εσύ και οι συνεργάτες μέχρι να πάρετε αυτή την καταξίωση;
Το «Περιμένοντας τον Γκοντό» το δημιουργήσαμε στην καρδιά της πανδημίας, με κλειστά οδοφράγματα. Βρισκόμασταν στο σπίτι της συνεργασίας μέσα στη νεκρή ζώνη για πρόβες και μέχρι την τελευταία στιγμή η πρεμιέρα πήρε αναβολή λόγω νέου «lock down». Ήταν τόσο μεγάλη η επιθυμία μας να πραγματοποιηθεί τελικά αυτή η παράσταση που κάθε αναποδιά που ερχόταν μας πείσμωνε ακόμη περισσότερο. Τελικά μπορώ να πω ότι η παράσταση ανέβηκε τη στιγμή που έπρεπε να ανέβει. Όλη αυτή η ανασφάλεια, οι αναβολές, η κούραση που αισθανόμασταν νομίζω ότι κάποιο τρόπο λειτούργησαν ευεργετικά στην αναμονή των ηρώων του Μπέκετ. Ήταν σα να περιμέναμε πραγματικά τον Γκοντό.
Βραβείο νέου δημιουργού της χρονιάς στα Θεατρικά Βραβεία ΘΟΚ το 2020, εν μέσω πανδημίας, μιας χρονικής στιγμής που οι καλλιτέχνες έζησαν παύση και ματαίωση, κατασυγκινείς τους πάντες με το να μοιραστείς το χρηματικό έπαθλο με τους συνυποψηφίους σου. Ήταν πολιτικό μήνυμα ή συναδελφική η κίνηση;
Μα μια συναδελφική κίνηση δεν είναι και πολιτικό μήνυμα; Πόσο μάλλον όταν αφορά ένα κρατικό βραβείο. Βέβαια την στιγμή που πήρα την απόφαση να μοιραστώ το χρηματικό έπαθλο, δεν σκεφτόμουν «α, τώρα κάνω μια πολιτική πράξη». Αυτό έλεγε η ψυχή μου και αυτό έκανα, χωρίς ιδιαίτερη ανάλυση. Δεδομένης μάλιστα της κατάστασης που επικρατούσε εκείνη την περίοδο, θα αισθανόμουν εξαιρετικά άβολα αν δεν μοιραζόμουν το χρηματικό έπαθλο. Είναι ωραίο να μοιράζεσαι.
Έχω ξεχάσει κανένα βραβείο;
Χα χα! Ναι. Ξέχασες το βραβείο Διαγωνισμού Σύνθεσης Νέων που πήραμε με τον ξάδερφό σου τον Οδυσσέα για το τραγούδι «τοξοβόλος», έφηβοι στο κηποθέατρο Λεμεσού.
Παίζεις εκ του ασφαλούς; Τι εννοώ. Βρήκες συνταγές που δούλεψαν καλλιτεχνικά. Κρατάς τα δεδομένα που χρησιμοποίησες και μια κοινή γραμμή που -στο κάτω κάτω- ορίζει και το στυλ ή την ταυτότητα σου, ή κάνεις κάτι εντελώς άλλο στην επόμενη δουλειά σου;
Δεν πιστεύω ότι έχω βρει ακόμη μια καθαρή καλλιτεχνική ταυτότητα. Σίγουρα μπορεί να αναγνωρίσει κάποιος στοιχεία μου σε κάθε νέα δουλειά αλλά μπαίνοντας σε ένα νέο έργο αρχίζω πάντα από το μηδέν. Μου αρέσει να αναμετριέμαι με έργα που δεν είχα φανταστεί ότι θα μπορούσα να σκηνοθετήσω. Είμαι ανοιχτός στις καλλιτεχνικές προκλήσεις. Μου αρέσει επίσης να συνεργάζομαι με νέους συντελεστές. Ανακαλύπτω έτσι νέες δυναμικές και διευρύνω τους ορίζοντες μου. Κάθε άνθρωπος είναι μια νέα εμπειρία άρα, με όσους πιο πολλούς και διαφορετικούς συνεργαστείς τόσες περισσότερες εμπειρίες θα αποκτήσεις.
Εξαντλείται η έμπνευση; Και αν εξαντλείται, πως την επανεκκινούμε;
Δεν μπορείς με την ίδια ορμή να γεννάς συνεχώς ιδέες. Κάποια στιγμή πιστεύω πως είναι ωφέλιμο απλώς να υπάρχεις και να δίνεις χρόνο στον εαυτό σου. Προσπαθώ μετά από μια δουλειά να δίνω -έστω- λίγο χρόνο στον εαυτό μου πριν περάσω στην επόμενη. Δυστυχώς όμως οι ρυθμοί που γίνονται οι παραγωγές είναι τέτοιοι που δεν δίνουν χρόνο στον καλλιτέχνη. Οι μισθοί επίσης δεν σου επιτρέπουν μετά από μια δουλειά να πάρεις τον χρόνο σου, να κάνεις μια σοβαρή έρευνα ώστε να προχωρήσεις σωστά στην επόμενη παραγωγή. Εάν ζεις απ’ αυτή τη δουλειά αναγκάζεσαι συνεχώς να τρέχεις από τη μια δουλειά στην άλλη και πριν τελειώσεις τη μια παραγωγή, να προγραμματίζεις την επόμενη για να μην μείνει απλήρωτο το νοίκι στο ενδιάμεσο. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο λοιπόν, η έμπνευση μπορεί να γεννηθεί ανά πάσα στιγμή και σίγουρα δεν είναι κάτι που μπορείς να προγραμματίσεις.
Πόσο ξεβολεύεις τη ζωή σου για να υπάρχεις καλλιτεχνικά;
Πάω όπου με πάει το θέατρο και μ’ αρέσει αυτό. Δεν είμαι του βολέματος γενικά.
Ένας Λεμεσιανός στη Λευκωσία. Χρειάζεται για να είσαι around; Γιατί γίνεται αυτό το art drain των Λεμεσιανών στην πρωτεύουσα;
Σίγουρα οι επιλογές στη Λευκωσία είναι πολύ περισσότερες. Τόσο για να δουλέψεις όσο και για να παρακολουθήσεις πράγματα. Πέρα απ’ αυτό όμως μπορώ να πω ότι μου αρέσει κι όλας ως πόλη. Αν δεν μου άρεσε, δεν θα έμενα εδώ. Ζω στην παλιά πόλη, κοντά στην πράσινη γραμμή. Ενεργειακά έχει κάτι πολύ ιδιαίτερο το κέντρο της Λευκωσίας και μια ενδιαφέρουσα πολυπολιτισμικότητα. Η Λεμεσός βέβαια είναι το σπίτι μου. Έρχομαι συχνά στην οικογένεια μου, στους παιδικούς μου φίλους και στη θάλασσα.
Πόσο αδέξια ή απρόθυμη στάθηκε η πλευρά των πολιτιστικών θεσμών για εσάς μέσα στην πανδημία;
Έγιναν πολλοί αδέξιοι χειρισμοί κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Θέλω να πιστεύω όμως ότι στο τέλος της ημέρας θα μας βγάλει κάπου καλύτερα όλο αυτό. Τώρα γνωρίζουν όλοι ότι οι καλλιτέχνες αυτής της χώρας δεν είμαστε κατοχυρωμένοι ως επαγγελματίες. Δεν έχουμε καμία ασφάλεια. Τρέχουμε μόνοι μας να βάλουμε κουτσουρεμένες κοινωνικές ασφαλίσεις από τους ήδη χαμηλούς μισθούς μας. Δεν ξέρουμε αν θα πάρουμε ποτέ σύνταξη -αν ζούμε μέχρι την σύνταξη-.
Όλα αυτά ειπώθηκαν ανοιχτά μέσα στην πανδημία, έγιναν συζητήσεις και φάνηκε μια πρόθεση της πολιτείας να μελετήσει αυτά τα ζητήματα. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα μείνουμε γι’ άλλη μια φορά στα λόγια. Εναποθέτουμε τις ελπίδες μας βέβαια στο υφυπουργείο πολιτισμού το οποίο ευχόμαστε ότι δεν θα είναι απλώς η μεταφορά κάποιων γραφείων σε κάποια άλλα γραφεία, αλλά ότι θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο για όλα αυτά τα ζητήματα που μας απασχολούν και ότι θα βοηθήσει ουσιαστικά στην εξέλιξη του κυπριακού πολιτισμού.
Μια πολύ σουρεάλ παράσταση, «Απόψε τρώμε στης Ιοκάστης» τώρα. Πως την τοποθετείς στη σύγχρονη πραγματικότητα;
Μα σουρεάλ δεν είναι και η σύγχρονη πραγματικότητα; Άρα δεν χρειάστηκε ιδιαίτερη προσπάθεια να τοποθετηθεί στο σήμερα. Μια ανάλαφρη κωμωδία του Άκη Δήμου στην οποία ο νεοέλληνας ψάχνει ουσιαστικά τη θέση του στον σύγχρονο χάρτη του κόσμου. Μια παράσταση η οποία βάζει όλες τις σύγχρονες στερεοτυπικές παθογένειες να δειπνήσουν στης «Ιοκάστης» κι εμείς, γελάμε, για να μην κλαίμε!
Στο θέατρο Ριάλτο, ένα θέατρο της πόλης σου. Εισπράττεις κι εσύ τη μεγάλη συνεισφορά και το φως που διαχέει το Ριάλτο στη Λεμεσό;
Πρώτα απ’ όλα θεωρώ ότι το Ριάλτο είναι το ομορφότερο θέατρο της Κύπρου. Δεν ξέρω αν αυτό συνδέεται με τις πρώτες μου θεατρικές μνήμες αφού ως έφηβος παρακολουθούσα παραστάσεις εκεί κι έχω πολλές αναμνήσεις. Η συνεισφορά του Ριάλτο είναι αδιαμφισβήτητη και συνεχώς εξελίξιμη. Το φως βέβαια που αναφέρεις ότι διαχέει το Ριάλτο δεν μπορεί παρά να οφείλεται στους ανθρώπους του.
Τι έρχεται από εσένα μετά;
Το καλοκαίρι έρχεται η «Μήδεια» του Μποστ με το θέατρο Αντίλογος. Μια παράσταση που ευελπιστούμε να χαρίσει γέλιο σε θεατές σε όλη την Κύπρο όπου θα περιοδεύσει.
