Το σενάριο ενός γενικευμένου πολέμου παραμένει για την ώρα απομακρυσμένο, εκτιμά ο Κύπριος διεθνολόγος από το Geopolitical Cyprus, Δρ. Ζήνωνας Τζιάρρας, ο οποίος πιστεύει ότι οι απόψεις, η κοσμοθεωρία και η προσωπική αντίληψη του ίδιου του Βλαντιμίρ Πούτιν έχουν μέχρι σήμερα διαδραματίσει καθοριστική σημασία. Ταυτοχρόνως, επισημαίνει, η Δύση δεν είναι άμοιρη ευθυνών για τη φρίκη που δυστυχώς επανήλθε στην Ευρώπη και οφείλει να στηρίξει και να προστατεύσει την Ουκρανία, χωρίς όμως να την εργαλειοποιεί περαιτέρω.
Δρ. Τζιάρρα, μια ενδεχόμενη υπαναχώρηση και συνθηκολόγηση του Ζελένσκι θα συνεπαγόταν με εξάλειψη των πιθανοτήτων για γενικευμένο πόλεμο;
Είναι δεδομένο πως η οποιαδήποτε υποχώρηση, είτε από την ουκρανική είτε από τη ρωσική πλευρά, θα συμβάλει στην αποκλιμάκωση της σύγκρουσης και κατ’ επέκταση, στην απομάκρυνση από το σενάριο του γενικευμένου πολέμου – το οποίο, σε κάθε περίπτωση, παραμένει ακόμη απομακρυσμένο.
Ποια θα έλεγες πως είναι στην παρούσα συγκυρία η πιο νούσιμη προσέγγιση εκ μέρους της ουκρανικής πλευράς;
Αυτό το ερώτημα είναι δύσκολο να απαντηθεί διότι το τι μπορεί να θεωρηθεί «νούσιμο» από τον οποιοδήποτε, δεν σημαίνει ότι αντικατοπτρίζει και τις επιθυμίες της ίδιας της Ουκρανίας. Επίσης η οποιαδήποτε απόφαση – νούσιμη ή μη – εξαρτάται από τις υπό εξέλιξη δυναμικές τόσο της σύγκρουσης όσο και της διαπραγμάτευσης. Σε ένα θεωρητικό σενάριο, η Ουκρανία θα μπορούσε να επιδείξει ευελιξία στο ζήτημα της ένταξης στο ΝΑΤΟ (αλλά όχι της δυνητικής ένταξης στην ΕΕ) και στην προκήρυξη εκλογών, με αντάλλαγμα την παύση των εχθροπραξιών και την έστω μερική αποχώρηση του ρωσικού στρατού. Αυτό προϋποθέτει όμως ότι η Ρωσία είναι διατεθειμένη να διακόψει τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις και αυτή τη στιγμή δεν νομίζω ότι η Ρωσία έχει τέτοια πρόθεση. Επιδιώκει μάλλον τη δημιουργία τετελεσμένων και τη διαπραγμάτευση από θέση ισχύος.
Η αποτυχία του κεραυνοβόλου πολέμου του Πούτιν πού οφείλεται;
Οφείλεται στην υποτίμηση των δυνατοτήτων και της αποφασιστικότητας της Ουκρανίας για αντίσταση καθώς και στην υπερτίμηση των δυνατοτήτων του ρωσικού στρατού και της στρατηγικής που αποφασίστηκε. Μεταξύ άλλων, η καταστροφή της ουκρανικής άμυνας απέτυχε σε μεγάλο βαθμό, ενώ η ρωσική αεροπορία αντιμετώπισε σοβαρές επιχειρησιακές δυσκολίες που δεν της επέτρεψαν να κλιμακώσει τα χτυπήματα και να παρέχει αποτελεσματική κάλυψη στη χερσαία επέμβαση. Οι δε επιθέσεις των τεθωρακισμένων και του πεζικού αντιμετώπισαν επίσης σοβαρά προβλήματα ανεφοδιασμού και συντονισμού αλλά και ηθικού.
Φέρει ή όχι ευθύνη η Δύση για τη φρίκη που βλέπουμε να εκτυλίσσεται ζωντανά στις οθόνες μας, κι αν ναι, σε τι βαθμό θα έλεγες;
Αυτού του είδους οι αξιολογήσεις και η απονομή αιτιώδους σημασίας σε δρώντες και παράγοντες επιλύονται συνήθως από την Ιστορία, έτσι όπως θα αναλυθεί σε μελλοντικό χρόνο και με μια υγιή απόσταση από τα γεγονότα. Ωστόσο, αυτή τη στιγμή έχουμε ενώπιον μας μια ρωσική εισβολή σε ένα κυρίαρχο κράτος. Την ευθύνη αυτής της απόφασης φέρει ακέραια ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος ενήργησε ενάντια στις παραινέσεις των συμβούλων και των στρατηγών του. Η Δύση έχει ευθύνη για την εργαλειοποίηση της Ουκρανίας στον ανταγωνισμό της με τη Ρωσία. Ένας ανταγωνισμός που ξεκίνησε σε νέα βάση μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και περιλαμβάνει πολλές άλλες διαστάσεις. Το γεγονός όμως ότι η Δύση και συγκεκριμένα το ΝΑΤΟ επέμεινε στην ακραία διεύρυνση προς ανατολάς χωρίς να λαμβάνεται επαρκώς υπόψη η ανασφάλεια της Ρωσίας κατέληξε να δίνει στη Ρωσία ένα αληθινό ή, αν μη τι άλλο, αληθοφανές πρόσχημα απειλής, στο οποίο βάσισε τις επιθετικές της ενέργειες. Συνεπώς, και εν ολίγοις, η Δύση δεν είναι άμοιρη ευθυνών για το πώς οδηγήθηκαν τα πράγματα μέχρι εδώ.
Η ιδιοσυγκρασία, ο ψυχισμός και η νοητική υγεία του ίδιου του Βλαντιμίρ Πούτιν τι ρόλο πιστεύεις ότι διαδραματίζει στις εξελίξεις;
Σε αυτή την κρίση, ο ίδιος ο Πούτιν διαδραμάτισε μεγάλο ρόλο. Πρόκειται για έναν μεγαλομανή και αυταρχικό ηγέτη, ο οποίος εξουσιάζει με σιδηρά πυγμή επικαλούμενος το αυτοκρατορικό και σοβιετικό παρελθόν της Ρωσίας – ως μεγάλης κι όχι ως σοβιετικής/κομμουνιστικής δύναμης. Μετά από είκοσι και πλέον χρόνια στην εξουσία η μεγαλομανία του έχει αυξηθεί και θεωρεί ότι μπορεί να είναι ο ηγέτης που θα οδηγήσει τη Ρωσία στην αναβίωση του παγκόσμιου της ρόλου και της σφαίρας επιρροής της στον μετασοβιετικό χώρο.
Ταυτόχρονα θεωρεί ότι η Δύση έχει παραπλανήσει τη Ρωσία μη τηρώντας την υπόσχεσή της αναφορικά με τη μη-διεύρυνση του ΝΑΤΟ στο «εγγύς εξωτερικό» της. Αυτό ισχύει στον βαθμό που μετά το 1990 η Μόσχα έλαβε προφορικές διαβεβαιώσεις ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκτεινόταν στα σύνορα της Ρωσίας. Ωστόσο δεν υπάρχει η οποιαδήποτε γραπτή συμφωνία. Υπό αυτή την άποψη, η προσέγγιση του Πούτιν είναι και ρεβανσιστική (βλ. εκδικητική) – μια συμπεριφορά που είναι σύνηθης σε μετα-αυτοκρατορικά κράτη ή ηγέτες που θέλουν να τα αναβιώσουν (βλ. επίσης τον Ερντογάν). Τέλος, αν λάβουμε ως δεδομένο το γεγονός πως ο Πούτιν αγνόησε τις προειδοποιήσεις του στενού του κύκλου για αυτή την επέμβαση, τότε αντιλαμβανόμαστε ότι οι απόψεις του, η κοσμοθεωρία και αντίληψή του είχαν καταλυτική σημασία.
Οι δυτικές χώρες και συγκεκριμένα το ΝΑΤΟ πρέπει ή όχι να στέλνουν στην περιοχή οπλισμό και στρατεύματα;
Εδώ που έχουν τα πράγματα, η Δύση έχει την ηθική υποχρέωση να υποστηρίξει την Ουκρανία. Όχι όμως για τους στρατηγικούς σκοπούς της Δύσης – του ΝΑΤΟ και της ΕΕ – αλλά για την επιβίωση και πρόοδο της Ουκρανίας, ανεξάρτητα από το ποια θα είναι η απόφασή του Κιέβου για τον διεθνή του προσανατολισμό. Υπάρχει λοιπόν ένα δίλημμα: Αφενός, η μη υποστήριξη καθιστά αμέσως την Ουκρανία έρμαιο στις επιβουλές του Πούτιν. Αφετέρου, η στήριξη μπορεί να βάλει την Ουκρανία σε νέες περιπέτειες, καθιστώντας την αυτή τη φορά στρατιωτικό «αντιπρόσωπο» (proxy) του ΝΑΤΟ με κόστος για την ίδια την Ουκρανία και το μέλλον της. Συνεπώς, αν θέλει η Δύση να είναι δίκαιη απέναντι στην Ουκρανία, θα πρέπει να τη στηρίξει και να την προστατεύσει αλλά όχι να την εργαλειοποιήσει περαιτέρω.
Πώς αξιολογείς την απόφαση της κυβέρνησης Μητσοτάκη να στείλει στρατιωτική βοήθεια;
Μια λογική και αναμενόμενη απόφαση, στο πλαίσιο πρώτον της γενικότερης αντίδρασης από τα κράτη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και, δεύτερον, των απωλειών Ελλήνων πολιτών στην Ουκρανία και γενικότερα της απειλής που αντιμετωπίζει η ελληνική μειονότητα στην εμπόλεμη χώρα. Επιπλέον, αν λάβουμε υπόψη τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό και τη νέα εξωτερική πολιτική της Ελλάδας, η Αθήνα δεν μπορούσε να μείνει αμέτοχη υπό το φως κιόλας της σαφούς φιλοδυτικής στάσης της Τουρκίας στο ζήτημα.
Ανάμεσα σε εσάς τους διεθνολόγους, πόσο ψηλά ήταν το Ουκρανικό στην ιεραρχία της θεματολογίας σας πριν από πέντε μήνες και πόσο ψηλά ήταν πριν από πέντε χρόνια;
Μετά και το 2014-2015 (την προσάρτηση της Κριμαίας και την απόσχιση του Λουχάνσκ και Ντονέτσκ), το Ουκρανικό θεωρείται βασικό hotspot σύγκρουσης στη διεθνή σκακιέρα. Επιπλέον, η Ρωσία ξεκίνησε να αποτελεί μεγαλύτερο – πιο παγκόσμιο – πρόβλημα για τη Δύση όταν μετά το 2015 αύξησε τις δράσεις της στο εξωτερικό, π.χ. στη Συρία και στη Λιβύη. Μετά το 2019 και την εκλογή Ζελένσκι, το ζήτημα του ΝΑΤΟ τέθηκε ξανά επί τάπητος ενώ η σταδιακή μείωση στις τιμές της ενέργειας δημιούργησαν νέες δυναμικές και εντάσεις στο Ουκρανικό. Τους τελευταίους έξι περίπου μήνες το ενδιαφέρον αυξήθηκε σημαντικά υπό τη σκλήρυνση της ρωσικής στάσης αλλά και την αποφασιστικότητα της Ουκρανίας, με φόντο και τις εντάσεις στις αποσχισθείσες περιοχές, καθώς και τις ενδείξεις για μια ρωσική επέμβαση.
Προσωπικά έχεις αιφνιδιαστεί από τις εξελίξεις;
Και ναι και όχι. Η ρωσική επιχείρηση ήταν αναμενόμενη. Ωστόσο ανέμενα πως αυτή θα περιοριζόταν στη νότια και ανατολική Ουκρανία και όχι ότι θα ήταν τόσο εκτεταμένη ή ότι θα επεδίωκε να καταλάβει το Κίεβο. Κάτι το οποίο, ωστόσο, δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμη δεδομένου ότι η στρατιωτική πίεση στο Κίεβο δεν συνεπάγεται απαραίτητα την πρόθεση κατάληψής του αλλά ίσως περιορίζεται στην ανατροπή και αντικατάσταση της κυβέρνησης.
Επίσης, μη αναμενόμενη ήταν η τόσο αποφασιστική και συντεταγμένη αντίδραση της ΕΕ και της Ευρώπης γενικότερα με σφοδρές κυρώσεις έναντι της Ρωσίας, με κράτη όπως η Σουηδία, η Φινλανδία και η Ελβετία να «εγκαταλείπουν» την ουδετερότητά τους και να στηρίζουν εμπράκτως την Ουκρανία. Ομοίως, η αποφασιστική στάση της Γερμανίας, με το πάγωμα του Nord Stream 2 και την επανεπένδυση στις στρατιωτικές της δυνάμεις δείχνει μια ιστορική μεταβολή που εγκαταλείπει τους περιορισμούς που έθεταν οι εξαρτήσεις από τη Ρωσία.
Για όσο το δυνατόν πιο αντικειμενική ενημέρωση τι μπορούμε να κάνουμε;
Είναι πράγματι δύσκολο κανείς να παρακολουθήσει αντικειμενικά τις εξελίξεις καθώς πολλές φορές η προπαγάνδα της κάθε πλευράς αναπαράγεται ηθελημένα ή άθελα στα ΜΜΕ και ακόμα περισσότερο στα social media. Υπάρχουν ανεξάρτητοι και αξιόπιστοι αναλυτές, δημοσιογράφοι και ειδικοί που μπορεί κανείς να παρακολουθήσει αλλά χρειάζεται ψάξιμο, γνώση και χρόνος. Το Geopolitical Cyprus κάνει αυτή τη δουλειά επί καθημερινής βάσεως, προσπαθώντας να διακρίνει μέσα από το «νέφος του πολέμου» τα ραγδαία γεγονότα και την προπαγάνδα. Έχει καλύψει εκτενώς και συστηματικά το Ουκρανικό – όπως και άλλα φλέγοντα ζητήματα – και μπορεί, πιστεύω, να αποτελέσει μια πηγή αντικειμενικής ενημέρωσης, τουλάχιστον στον ελληνικό χώρο.
