Της Δρ. Άννας Πηλαβάκη*
Η Δρ Άννα Πηλαβάκη, Πρόεδρος του Ιδρύματος Προώθησης Ισότητας «Υπατία» και Επιστήμονας στις σπουδές φύλου, αναλύει στο Limassol Today στο δεύτερο αυτό σκέλος αρθρογραφίας της, πως αφού οι πόλεις είναι φτιαγμένες από άντρες για άντρες και δεν λαμβάνουν υπόψη τη διάσταση του φύλου στις πρακτικές, τις υπηρεσίες, την πολεοδομική ανάπτυξη, πρέπει να προταθούν καλές πρακτικές όπως υιοθετούν κάποιες χώρες της Ευρώπης. Επιπρόσθετα, αναφέρε και άλλες προτάσεις οι οποίες θα ανέτρεπαν τις ανισότητες και θα προωθούσαν την έμφυλη ισότητα.
Μέρος Β’
Οι βέλτιστες πρακτικές της Umeå στο πλαίσιο του URBACT1
1) Στην Umeå στη Σουηδία, η πόλη εγκαινίασε ένα λεωφορείο ξενάγησης με σκοπό τη διερεύνηση του έμφυλου τοπίου της. Στόχος της ξενάγησης ήταν να αναδειχτεί το πώς φαίνεται η πόλη υπό αυτήν την οπτική στην πράξη, και, τέλος, να εντοπιστούν μέρη για βελτίωση. Μια στάση στην ξενάγηση είναι μια στοά που ενώνει το κέντρο της πόλης με τη συνοικία Haga. Η στοά αποτελεί καλό παράδειγμα για το πώς ο πολεοδομικός σχεδιασμός μπορεί να λάβει υπόψη το φύλο στην πράξη. Οι δραστηριότητες για την προοπτική του φύλου συνεπάγονται ευαισθητοποίηση για την άσκηση εξουσίας στους δημόσιους χώρους, συγκεκριμένα για την άσκηση βίας κατά των γυναικών, και για τον τρόπο με τον οποίον μια πόλη μπορεί να θεωρείται συνέπεια αυτής της βίας.
Με τη βοήθεια του έργου «Έμφυλα τοπία», αρχιτέκτονες επανασχεδίασαν τη στοά. Το αποτέλεσμα ήταν ένας ασφαλέστερος χώρος: η νέα στοά δεν είναι μόνο φαρδύτερη και πιο φωτεινή, αλλά επίσης δεν έχει σκοτεινές γωνίες για να κρυφτούν εγκληματίες και διαθέτει πρόσθετη είσοδο στη μέση· όλα αυτά βοήθησαν να αυξηθεί η αίσθηση ασφάλειας. Αν και αυτός ο σχεδιασμός από μόνος του δεν θα σταματήσει τη βία κατά των γυναικών, οι συντονιστές του έργου λένε ότι δημιουργεί μια σημαντική ευκαιρία να ανοίξει συζήτηση για το θέμα.
Τα επόμενα δύο χρόνια, μέχρι το 2022, όλες οι, συμμετέχουσες στο πρόγραμμα, πόλεις θα σχεδιάσουν από κοινού ολοκληρωμένα σχέδια δράσης με τους τοπικούς φορείς με στόχο την αντιμετώπιση των δικών τους προκλήσεων που αφορούν την ισότητα των φύλων.
2) Στο Râmnicu Sărat, στη Ρουμανία, οι δημοτικές αρχές έμαθαν ότι οι δημοτικές αθλητικές εγκαταστάσεις χρησιμοποιούνταν δυσανάλογα από τους άνδρες. Μια σειρά διαβουλεύσεων με τις γυναίκες επέτρεψε στην πόλη να λάβει οικονομικά μέτρα – όπως η αλλαγή του τρόπου διαφήμισης των υπηρεσιών και συνεδρίες μόνο για γυναίκες —προκειμένου να γίνουν οι εγκαταστάσεις πιο συμμετοχικές και να αυξηθεί, ακολούθως, η χρήση τους από τις γυναίκες.
3) Η Μπολόνια, στην Ιταλία, ξεκίνησε μια εκστρατεία στα μέσα ενημέρωσης και προσέλαβε, εκπαίδευσε και ενθάρρυνε νέες γυναίκες να ενεργούν ως πρέσβειρες για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση των διακρίσεων σε βάρος των κοινοτήτων Ρομά, Σίντι και Καμμινάντι. Για να αποφευχθεί το ενδεχόμενο δημιουργίας στερεοτύπων, το δημοτικό συμβούλιο της Κασκαΐς στην Πορτογαλία παρείχε εκπαίδευση σε όλο το προσωπικό της υπηρεσίας επικοινωνιών σχετικά με τον τρόπο αποφυγής της αναπαραγωγής παραδοσιακών και ξεπερασμένων στερεοτύπων φύλου στο ψηφιακό και έντυπο υλικό τους.
Οι εκθέσεις για την ισότητα των φύλων αναδεικνύουν πού και πώς μπορούν να ενεργήσουν οι πόλεις όσον αφορά:
1) Εκπροσώπηση και συμμετοχή
2) Διακυβέρνηση
3) Οικονομική ισότητα
4) Δημόσιες υπηρεσίες
5) Σχεδιασμός και δημόσιος χώρος
6) Ένταξη των μεταναστών
Σημαντικό στοιχείο αποτελεί επίσης η συμμετοχή των ΜΚΟ, για αυτό πρέπει και οι πόλεις να προσεγγίσουν τις ΜΚΟ και να αξιοποιήσουν την εμπειρογνωμοσύνη τους. Ταυτόχρονα, είναι επίσης σημαντικό να δημιουργηθούν Δημοτικές Επιτροπές Ισότητας των Φύλων σε κάθε Δήμο. Στις Επιτροπές αυτές μπορούν να συμμετέχουν άνδρες και γυναίκες μέλη των δημοτικών συμβουλίων, καθώς και εμπειρογνώμονες στα θέματα ένταξης της διάστασης του φύλου στις τοπικές πολιτικές, εκπρόσωποι Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και γυναικείων οργανώσεων της περιοχής.
Ενδεικτικά οι αρμοδιότητες μιας Δημοτικής Επιτροπής Ισότητας μπορεί να περιλαμβάνει:
1) Υποβολή εισηγήσεων/προτάσεων στο Δημοτικό Συμβούλιο για την προώθηση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων σε όλους τους τομείς.
2) Ευαισθητοποίηση/ενημέρωση και πληροφόρηση των κατοίκων στο ζήτημα της ισότητας με διοργάνωση εκδηλώσεων, ελεύθερων συζητήσεων, συνεδρίων, σεμιναρίων, επιμορφωτικών προγραμμάτων και μέτρων δράσης.
3) Επιδίωξη μόνιμης και στενής συνεργασίας με τις τοπικές συνδικαλιστικές και τους μαζικούς φορείς, τις ΜΚΟ και εμπειρογνώμονες σε θέματα φύλου.
4) Κατάρτιση Σχεδίου Δράσης για την Ένταξη της Ισότητας των Φύλων με σαφείς στόχους και πόρους που θα διαθέσει, για την υλοποίηση του, καθώς και προθεσμίες για την εφαρμογή του και να παρουσιάζει σε τακτική βάση, αναφορές για την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στην εφαρμογή του με στόχο την αξιολόγηση του.
5) Δημιουργία άτυπων δικτύων μεταξύ δομών, οργανισμών του Δήμου, συλλόγων και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται στο Δήμο, με στόχο την αλληλεγγύη μεταξύ όλων των κοινωνικών φορέων και την αντιμετώπιση κρουσμάτων βίας, ρατσισμού και ξενοφοβίας.
6) Δημιουργία δικτύων και ανάπτυξη συνεργασιών με την κοινωνία των πολιτών.
7) Εκπαίδευση των στελεχών του Δήμου, που ασκούν αρμοδιότητες σχεδιασμού και περιβάλλοντος, με τη διάσταση του φύλου στο σχεδιασμό του χώρου και του περιβάλλοντος και στις αντιλήψεις που διαχειρίζονται τον χώρο και στηρίζονται στα παραδοσιακά έμφυλα στερεότυπα, καθώς επίσης και στους όρους πρόσβασης ανδρών και γυναικών στις λειτουργίες της πόλης.
8) Δημιουργία άτυπου δικτύου μεταξύ των τοπικών ομάδων του Δήμου, εκπαιδευτικών φορέων, συλλόγων γυναικών με στόχο τη θέσπιση συνεχούς διαλόγου για τις επιπτώσεις του παραδοσιακού σχεδιασμού σε ομάδες γυναικών και τους τρόπους αντιμετώπισης τους, αναδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο το ρόλο των γυναικών στη διαχείριση περιβάλλοντος-γειτονιάς.
9) Καθορισμός προδιαγραφών των επιγραφών καταστημάτων προκειμένου να μην αναπαράγουν αρνητικά πρότυπα ή υποβιβάζουν το ένα από τα δύο φύλα.
10) Κυκλοφοριακές ρυθμίσεις (πεζοδρομήσεις, μονοδρομήσεις, θέσεις στάθμευσης κ.λπ.), προκειμένου να εξυπηρετήσουν τις μετακινήσεις εντός της πόλης γυναικών, γονέων, ατόμων με αναπηρίες κ.ά.
Στον επιχειρησιακό σχεδιασμό:
1) Δημιουργία συνθηκών ασφάλειας στο Δήμο με πιθανές ενέργειες τις διανοίξεις και το φωτισμό οδών, αύξηση του φωτισμού σε πλατείες, πάρκα, οδούς, καθαρισμό εγκαταλελειμμένων ιδιωτικών οικοπέδων και κοινοχρήστων χώρων, καθαρισμό και σφράγιση εγκαταλελειμμένων παλαιών οικιών και καταστημάτων, καθαρισμό αδιεξόδων και απόμερων σημείων του Δήμου.
2) Εντοπισμός και καταγραφή των αναγκών των γυναικών μέσα από τη συστηματική μελέτη της χρήσης του χώρου και του χρόνου της πόλης ή της περιοχής όπου ζουν, ώστε να αναδειχθούν και οι περιβαλλοντικές δεσμεύσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες.
3) Δημιουργία συστήματος ελεύθερων χώρων, καθώς και δικτύου πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων, ώστε να διευκολυνθεί η καθημερινή ζωή και να αναπτυχθεί η κοινωνικότητα.
Με τον τρόπο αυτό, μέσα από τις διαδικασίες του συμμετοχικού σχεδιασμού που μπορεί να λειτουργήσει μέσα από τις ενέργειες διαβούλευσης λαμβάνονται υπόψη οι διαφορετικές ανάγκες και επιθυμίες των δημοτών/ισσών, αναδεικνύοντας έτσι τη βαθιά γνώση των γυναικών για τα θέματα του χώρου τους και της γειτονιάς τους.
*Πρόεδρος του Ιδρύματος Προώθησης Ισότητας “Υπατία”
Για το τι προκαλεί τις έμφυλες ανισότητες στις πόλεις, τι τις συντηρεί και τι θα μπορούσε να τις ανατρέψει, μπορείτε να το βρείτε στο Μέρος Α’ του άρθρου στη Limassol Today, εδώ.
