Συνέντευξη στον Χρήστο Χαραλάμπους
Ο πατέρας Αντώνιος Παπανικολάου είναι ένας νέος άνθρωπος, ένας απλός παπάς που από την πρώτη στιγμή που τον συναντάς και μιλάς μαζί του, σου μεταδίδει την γαλήνη και την νηφαλιότητα του χαρακτήρα του αλλά ταυτόχρονα και τον δυναμισμό και την αποφασιστικότητα του σε ότι έχει να κάνει με την εφαρμογή του δίκαιου και την ανιδιοτελή προσφορά στον άνθρωπο. Συναισθήματα και πρακτικές που χαρακτηρίζουν την «Κιβωτό του Κόσμου», την μεγαλύτερη σε πληθυσμό και δραστηριότητες οργάνωση που λειτουργεί σε όλη την ελληνική επικράτεια.
Σε συνέντευξη του στο Limassol today, ο πατέρας Αντώνιος μας μίλησε για το κίνητρο που είχε στα 26 του χρόνια, να βάλει πλάτη και να στήσει τα θεμέλια της «Κιβωτού», κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες και υπό τα καχύποπτα βλέμματα του εκκλησιαστικού και κοινωνικού περιβάλλοντος.
«Όλα ξεκίνησαν όταν διορίστηκα ως νέος κληρικός σε μια δύσκολη περιοχή των Αθηνών, τον Κολωνό όπου ήταν τότε (αλλά και ακόμα συνεχίζει) ένα γκέτο, μια περιοχή από αρκετά φτωχούς ανθρώπους… Για να καταλάβετε, όλα τα παιδιά που είχα γνωρίσει τότε προέρχονταν από μονογονεϊκές οικογένειες, άνθρωποι με πολύ δύσκολο κοινωνικό ιστορικό… Υπήρχε μεγάλη διακίνηση ναρκωτικών, παιδιά διαλυμένων οικογενειών που έκαναν χρήση και πολλές άλλες δύσκολες καταστάσεις…
Μέσα σε αυτό το θλιβερό back round και τις ανάγκες που έβλεπα μπροστά μου, πήρα την απόφαση ότι δεν πρέπει να μείνω θεατής σε μια κατάσταση που διαδραματιζόταν σε μια πλατεία, ανάμεσα στην εκκλησία και το σχολείο της περιοχής μου. Αποφάσισα να βγω στην πλατεία, να δημιουργήσω ομάδες, μπάσκετ κλπ και με αυτό το τρόπο να προσπαθήσω να τραβήξω όλα αυτά τα παιδιά κοντά μου… να νιώσουν ότι ανήκουν κάπου.
Έτσι, δημιούργησα ένα χώρο που στην αρχή ήταν η ίδια η πλατεία, με όχημα τον αθλητισμό και σιγά σιγά πετύχαμε να βάλουμε αυτά τα παιδιά και στο σχολείο να μπορέσουν να αποκτήσουν μια βασική κατάρτιση ούτως ώστε να αποκοπούν από τον φαύλο κύκλο της παραβατικότητας που βίωναν μέσα από τις οικογένειες τους και τίμια και σωστά να αποκτήσουν μια σωστή, διαφορετική οικογένεια… Γι’ αυτό και ως Κιβωτός προσομοιάζουμε την οικογένεια σ’ αυτά τα παιδιά για να μπορούν να αντλούν τις θετικές εμπειρίες που θα τους βοηθήσουν να δημιουργήσουν και τις δικές τους οικογένειες στο μέλλον.
Προσπάθεια μας είναι να θεραπεύσουμε το τραύμα της ψυχής που δεν είναι άλλο από το ότι ο γονιός μου υπάρχει στη ζωή αλλά, δυστυχώς, πρέπει να προστατευτώ από αυτόν, κι αυτό είναι το πιο τραγικό. Βέβαια υπάρχουν και τα ορφανά παιδιά…
«Εκκλησία δεν είναι μόνο οι τοίχοι και η οροφή
αλλά κυρίως ο βίος και η ζωή των ανθρώπων…»
Σ’ εκείνη την αρχική προσπάθεια, υπήρχαν κάποιοι άνθρωποι που ήρθαν αρωγοί… όχι κατ’ ανάγκη από οικονομικής πλευράς αλλά συμπαραστάτες σε όλο αυτό που κάνατε;
«Αυτό συνέβη αφότου είδε η κοινωνία ότι η πλατεία που την χαρακτήριζε η παραβατικότητα και δεν ήταν προσπελάσιμη από τον περισσότερο κόσμο, ιδιαίτερα το βράδυ. Όταν ο κόσμος είδε ότι εμείς αυτό τον χώρο τον κάναμε κέντρο των δραστηριοτήτων μας και σιγά σιγά έσπασε το απόστημα, τότε κατάλαβε ό κόσμος ότι είναι προς όφελος όλων μας να στηρίξουμε και να βοηθήσουμε… Ξέρετε, συνήθως ο κόσμος λέει…εγώ θα βάλω το φίδι απ’ την τρύπα… ας το βγάλει η Αστυνομία ή ο οποιοσδήποτε άλλος… Όμως αυτό το φίδι είναι έξω από την πόρτα του καθενός κι αφορά τον καθένα μας… Σίγουρα οι Υπηρεσίες του κράτους θα κάνουν την δουλειά τους αλλά δεν φτάνει μόνο αυτό.
Εμείς δραστηριοποιηθήκαμε ως ενεργοί πολίτες και αποφασίσαμε ότι θα κάνουμε αυτό που περνά από το χέρι μας συνεισφέροντας με αυτό τον τρόπο. Φανταστείτε ότι σε προχωρημένες ώρες τα βράδια, τα σκαλιά της εκκλησίας αποτελούσαν στέκι… ακόμα και κλεμμένα μοιράζανε… έβρισκα το πρωί που πήγαινα να λειτουργήσω στην εκκλησία, τα σημάδια του θανάτου που άφηναν πίσω τους τα παιδιά. Πηγαίνοντας λοιπόν να λειτουργήσω, ήξερα ότι μέσα στην εκκλησία θα ερχόντουσαν όλες οι γιαγιούλες… όμως έξω από την εκκλησία υπήρχαν τόσοι άνθρωποι που χάνονταν και περίμεναν ένα χέρι να πιαστούν, οπότε βγήκα εγώ έξω… γιατί η εκκλησία δεν είναι μόνο οι τοίχοι και η οροφή αλλά κυρίως ο βίος και η ζωή των ανθρώπων… γι’ αυτό ο καθένα μας πρέπει να βγει έξω και να φανεί χρήσιμος σε όλους αυτούς τους ανθρώπου που πνίγονται.
Όλα αυτά τα παιδιά που γνώρισα εκείνη την εποχή, ήταν παιδιά πικραμένα και θυμωμένα γιατί κανένας δεν τα νοιάζονταν… Μιλώντας μαζί τους, μου έλεγαν πως ούτε η εκκλησία ούτε κανένας άλλος δεν ήρθε σε μας… Κανένας δεν τολμούσε να φιλήσει τον βάτραχο, που λέμε, να ασχοληθεί δηλαδή με αυτή την ασχήμια… Έλεγαν τα παιδιά ότι μπορεί να είμαστε αυτό που είμαστε αλλά κανένας δεν ασχολήθηκε μαζί μας… μας παραμέλησαν όχι μόνο οι γονείς μας αλλά και όλοι οι άλλοι…».
Δομές δράσης και προσφοράς σε όλη την Ελλάδα
Εκείνη η πρώτη προσπάθεια έγινε το 1998 στο κέντρο της Αθήνας αλλά στα χρόνια που ακολούθησαν μέχρι και σήμερα, η «Κιβωτός» απλώθηκε σχεδόν σε όλη την Ελλάδα…
«Σήμερα ίσως είμαστε ο πολυπληθέστερος οργανισμός. Εκτός από τα παιδιά που έρχονται στις δομές που λειτουργούμε στην περιοχή της Αθήνας, δημιουργήσαμε και παραρτήματα στην Ήπειρο, στη Χίο, στην Πελοπόννησο, στην Θεσσαλία, στο Αιγαίο και αλλού.
Η Κιβωτός μας δεν είναι απλώς ένα μεγάλο σπίτι όπου απλώς διαμένουν ή φιλοξενούνται κάποιες ώρες της ημέρας τα παιδιά που καταφεύγουν κοντά μας.
Στις δομές μας έχουμε δημιουργήσει εργαστήρια και αγροκτήματα όπου δίνουμε την ευκαιρία στα παιδιά να έρθουν σε επαφή με την γη και τα ζώα, πρωτίστως για να θεραπεύσουμε το τραύμα της ψυχή που είναι η απώλεια του φυσικού γονιού αλλά και γιατί τα παιδιά όταν είναι μέσα στην φύση και αναλαμβάνουν δράσεις μέσα από τις καλλιέργειες και την φροντίδα των ζώων, όχι μόνο αποκτούν δεξιότητες αλλά κυρίως μαθαίνουν να είναι υπεύθυνα».
Στέγη και ουσιαστική στήριξη για την μάνα και το παιδί
Πόσα παιδιά έχουν περάσει όλα αυτά τα χρόνια από την «Κιβωτό» και πόσα μένουν σήμερα στις δομές που λειτουργούν στις διάφορες περιοχές;
«Είναι χιλιάδες τα παιδιά αν υπολογίσουμε και εκείνα που φιλοξενούνται για λιγότερο χρονικό διάστημα. Είναι επίσης και τα παιδιά του Κέντρου Ημέρας που τα έχουμε από το πρωί μέχρι το απόγευμα, που υπάρχει δηλαδή ο γονιός κι εμείς τον στηρίζουμε και τον κινητοποιούμε για να είναι σωστός στον ρόλο του. Στηρίζουμε το σπιτικό που υπάρχει για να μην εγκαταλείψει η μητέρα, δίνουμε το επίδομα για το ενοίκιο ή παραχωρούμε μικρά διαμερίσματα για να μένει η μητέρα με το παιδί της αντί να το εγκαταλείψει λόγω ακραίας φτώχειας ή γιατί δεν έχουν κανένα να τους υποστηρίξει.
Είναι πολλές νεαρές μητέρες που έφεραν το παιδί τους στον κόσμο, τις παράτησαν και έμειναν μόνες τους, οπότε εμείς γινόμαστε το υποστηρικτικό περιβάλλον γι’ αυτές που, πολλές φορές, είναι και οι ίδιες παιδιά, από 16 μέχρι και 20 χρονών. Τις στηρίζουμε λοιπόν ώστε σωστά να μπορέσουν να μεγαλώσουν το παιδί τους. Αυτό έχει να κάνει με το πρόγραμμα που έχουμε«Στέγη για την Μάνα και το Παιδί».
Με αυτές τις μητέρες που φιλοξενούμε, συμφωνούμε ότι οι ίδιες θα πρέπει να κάνουν αυτό που μπορούν να κάνουν και αυτά που δεν μπορούν θα τα κάνουμε εμείς. Γιατί αν δεν κάνει η μητέρα αυτά που μπορεί η ίδια να κάνει για το παιδί της και αναλαμβάνω να τα κάνω εγώ επειδή τη λυπάμαι, τότε δεν την τιμώ αλλά την υποτιμώ σαν άνθρωπο.
Όλο αυτό συνιστά ενδυνάμωση για την μητέρα στη οποία προσφέρουμε την ευκαιρία να αποκτήσει μια επαγγελματική κατάρτιση μέσα από υποτροφίες που μας δίνουν διάφοροι φορείς ενώ της παρέχουμε και ψυχολογική, νομική και κοινωνική υποστήριξη ώστε να μπορεί να προστατεύεται από τα διάφορα περιβάλλοντα…
Με αυτό τον τρόπο καταφέραμε να αποϊδρυματοποιήσουμε εκατοντάδες παιδιά που σε διαφορετική περίπτωση θα είχαν χάσει και την μητέρα τους».
Μια ανοικτή αγκαλιά και για τα παιδιά του πολέμου
Η «Κιβωτός» όμως, όποτε κρίθηκε αναγκαίο, άνοιξε και συνεχίζει να ανοίγει την αγκαλιά της και σε παιδιά και γενικότερα σε ανθρώπους που προέρχονται από εμπόλεμες ζώνες. Όπως το 2016 που φιλοξένησε περισσότερα από 200 ανήλικα και ασυνόδευτα προσφυγόπουλα του πολέμου της Συρίας.
«Ξέρετε είναι πάρα πολύ λυπηρό να βλέπω δεύτερη φορά παιδιά πρόσφυγες από την ίδια χώρα…» μας λέει αναφερόμενος ειδικότερα στα παιδιά από την Ουκρανία, επισημαίνοντας ότι «το 2014 είχαμε φιλοξενήσει στο παράρτημα μας στην Χίο παιδιά ορφανά από την Μαριούπολη και τώρα πάλι με την έναρξη του πολέμου, μας ζήτησαν να στηρίξουμε και να βοηθήσουμε εδώ στην Αθήνα όπου δημιουργήσαμε σχολείο με 260 παιδιά που εκτός από τα μαθήματα τους παρέχουμε και σίτιση».
Να σημειωθεί ότι η «Κιβωτός» διαθέτει 22 διαμερίσματα για μητέρες με τα παιδιά τους ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη συνεννόηση με αρμόδιους φορείς στην Ελλάδα και την Ουκρανία για φιλοξενία στις εγκαταστάσεις του Βόλου, 80 ορφανών παιδιών που έχουν φύγει από την εμπόλεμη ζώνη.
Στήριξη από τον κόσμο και όχι από το κράτος ή την επίσημη Εκκλησία
Με δεδομένο το ευρύ και πολυδάπανο έργο που επιτελείται όλα αυτά τα χρόνια στις δομές της «Κιβωτού» οι οποίες συνεχώς διευρύνονται λόγω των αυξημένων αναγκών που παρουσιάζονται, θα υπέθετε κάποιος ότι στην όλη αυτή προσπάθεια έχει την δική του οικονομική συμβολή το κράτος και η επίσημη Εκκλησία.
Κι όμως, «από το κράτος δεν υπάρχει καμία βοήθεια ενώ η Εκκλησία, έχει κι αυτή τις δικές της δομές…» μας λέει ο πατέρας Αντώνιος τονίζοντας ότι «η όποια αρωγή στο έργο μας προέρχεται αποκλειστικά από διάφορες δωρεές και την οικονομική στήριξη του απλού κόσμου αλλά και με την προσφορά εθελοντικής εργασίας από οργανωμένους φορείς και άτομα».
Σημαντική συμβολή του έργου που ξεκίνησε και συνεχίζεται στην «Κιβωτό», είναι αναμφίβολα η συμβολή της πρεσβυτέρας, Σταματίας Γεωργαντή, που είναι και πρόεδρος της «Κιβωτού» και η οποία από την πρώτη στιγμή στάθηκε δίπλα στον πατέρα Αντώνιο, φροντίζοντας μαζί με την δική της οικογένεια και όλα τα άλλα παιδιά που βρήκαν καταφύγιο στην «Κιβωτό».
«Έχουμε διευρύνει το σπίτι μας και το έχουμε κάνει μια μεγάλη κιβωτό για όλα τα παιδιά που έχουν την ανάγκη μας», αναφέρει με χαμόγελο και φανερή ικανοποίηση ο πατέρας Αντώνιος.
Αναγνώριση εντός και εκτός Ελλάδας
Αξίζει να αναφερθεί ότι η δράση και η προσφορά του πατέρα Αντώνιου Παπανικολάου και της «Κιβωτού» έτυχε πολλών διακρίσεων τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς.
Αναφέρουμε ενδεικτικά, μεταξύ άλλων, την βράβευση από την Ελληνική Δημοκρατία, δύο φορές, ως μία από τις καλύτερες οργανώσεις σ’ ό,τι αφορά την μέριμνα του παιδιού στην Ελλάδα, ενώ το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο ενάντια στο ρατσισμό και την ξενοφοβία επέλεξε το 2003 την «Κιβωτό του Κόσμου» ως «το φωτεινότερο παράδειγμα ενάντια στον ρατσισμό και την ξενοφοβία στην Ελλάδα».
Το 2004 η «Κιβωτός» βραβεύτηκε για το έργο της από την UNESCO ενώ το 2008 η Ακαδημία Αθηνών βράβευσε τον πατέρα Αντώνιο Παπανικολάου για το εξαιρετικό εθελοντικό έργο που επιτελεί για τα άπορα και εγκαταλελειμμένα παιδιά.
Το 2018 η Επιτροπή Βραβείων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου απένειμε στον πατέρα Αντώνιο το βραβείο του Ευρωπαίου Πολίτη το οποίο παρέλαβε συνοδευόμενος από ομάδα της «Κιβωτού του Κόσμου», στα οποία και το παρέδωσε.
