Ο Φώτης Νικολάου δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, ειδικά στο κοινό που απολαμβάνει να παρακολουθεί σύγχρονο χορό στην Κύπρο αλλά και στο εξωτερικό. Ωστόσο, ο ίδιος φαίνεται να νιώθει την ανάγκη με κάθε νέα χορογραφική του δουλειά να συστήνεται εκ νέου, αποτυπώνοντας στη σκηνή όχι απλώς καινούργιες κινήσεις, αλλά καινούργια συναισθήματα. Το νέο του χορογραφικό έργο: «Ο DARK DARK DARK» ήταν η αφορμή για μια ωραία κουβέντα αφενός για την παράσταση και αφετέρου για να γνωρίσουμε καλύτερα τον κύπριο «Άντον Τσέχωφ του χορού» καθώς τα έργα του έχουν μονίμως έγνοια τον άνθρωπο. Τα πάθη, τα λάθη, το κάθε τέλος και την κάθε του αρχή !
“Ο DARK DARK DARK “ λέγεται το νέο σου χορογραφικό έργο. Αν η αναφορά είναι από το ποιήμα του Τζον Μίλτον, αναγκαστικά πρέπει να σε ρωτήσω, έχουμε χάσει κάθε ελπίδα, έχουμε τελικά απολέσει τον Παράδεισο μας; Aυτό εξιστορεί το νέο σου χορογραφικό έργο;
Αρχικά να πω ότι ο δικός μας τίτλος προέρχεται από το ποίημα East Cocker του T. S. Eliot και είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος τώρα που συναντώ το απόφθεγμα από τον John Miton γιατί με κάνει να αισθάνομαι λιγότερο μόνος, ότι υπάρχει ένα είδος κοινής συναίσθησης με άλλους, ότι οι σκέψεις, οι ερωτήσεις και ανησυχίες μου δεν είναι τόσο μοναχικές, ότι υπάρχουν δηλαδή και άλλοι ‘συμπαίκτες’ εκεί έξω!
Η μοναξιά, η απομόνωση, η απόγνωση, το τίποτα αλλά και κρυφή ελπίδα είναι οι άξονες στους οποίους περπατήσαμε και πειραματιστήκαμε στη προσπάθεια να βρούμε τους προσωπικούς μας δαίμονες, αυτούς που μας κρατούν μακριά από τη ζωή. Το νέο μας έργο εύχομαι να λειτουργήσει ως συνοδοιπόρος για αυτές ακριβώς τις στιγμές όπου ο καθένας μας χάνει την ελπίδα του, τη πίστη στη ζωή και στους ανθρώπους, τον προσωπικό του παράδεισο και βυθίζεται σε σκοτεινούς λαβύρινθους του μυαλού, όπου καταδυναστεύεται από όλες τις φοβίες, τις ανασφάλειες και τις επιθυμίες που ποτέ δεν τόλμησε να πει ή να εκφράσει. Μαζί με την ομάδα επιχειρούμε μία βουτιά στα σκοτάδια μας, να δούμε τι κρύβεται πίσω από πόρτες και τοίχους που μένουν ερμητικά κλειστές και να αποδεχτούμε την αλήθεια μας. Να παραδεχτούμε, να αποδεχτούμε, να ομολογήσουμε, να σιγήσουμε αλλά και να ουρλιάξουμε. Οι ερμηνευτές στο έργο μας βρίσκονται βυθισμένοι στην αδράνεια, στη αφάνεια και τη λήθη. Στόχος μας είναι να βρουν ξανά το νήμα που θα τους οδηγήσει στην έξοδο, στο φως, στη ζωή.
Με την πρόσφατη πανδημία βιώσαμε πολλών ειδών εγκλεισμούς. Είναι τελικά νέες παγίδες φόβου ή ευκαιρία να κάνεις μια αναγκαστική παύση και να ξανα- γνωριστούμε με το μέσα μας;
Το περίεργο είναι ότι για εμένα προσωπικά η περίοδος της πανδημίας και του εγκλεισμού λειτούργησε σχεδόν λυτρωτικά. Ζούσα πάντα στα κόκκινα, η ζωή μου ήταν και βρίσκεται πάντα σε κίνηση, σε μία ατελείωτη μετακίνηση όπου κάτι πρέπει να προλάβω. Ήξερα πάντα ότι πρέπει να κάνω μία παύση, να πάρω μια ανάσα και να ξαναξεκινήσω. Να σταματήσω και να δώσω λίγο χρόνο σε εμένα. Δεν έβρισκα όμως ποτέ τον χρόνο, ίσως γιατί τρόμαζα να σταματήσω, με φόβιζε η ακινησία. Έτσι ήρθε η πανδημία και μου το επέβαλε! Ξαφνικά βρήκα ξανά το σώμα μου, την ανάσα μου, έκανα όλα αυτά που ποτέ δεν είχα χρόνο να κάνω. Ήταν μία επανεκκίνηση σε προσωπικό αλλά και καλλιτεχνικό επίπεδο. Όταν όμως ξαναμπήκαμε στους παλιούς καλούς ρυθμούς που όλοι τόσο πολύ νοστάλγησαν αισθάνθηκα και διέκρινα πιο έντονα τους πραγματικούς εγκλεισμούς που μας περιβάλουν και μας παγιδεύουν εδώ και χρόνια και ποτέ δεν ονομάσαμε εγκλεισμό. Τους εαυτούς μας, το μυαλό μας, αυτό που μας καθοδηγεί σαν μαριονέτες οδηγώντας μας εκεί όπου φοβόμαστε να κοιτάξουμε. Και όταν βρεθούμε εκεί, εάν δεν έχουμε τη δύναμη να στρέψουμε το βλέμμα στη ζωή, στη δράση, στη κίνηση προς, στο παλμό, στους άλλους, τότε θα χαθούμε.
Μήπως τελικά τα μάθαμε λάθος και η σιωπή όχι μόνο δεν είναι χρυσός αλλά ο πρώτος θάνατος;
Η σιωπή, τη σωστή στιγμή είναι μεγαλειώδης, σχεδόν ιερή! Οι άνθρωποι στην εποχή μας θεωρούν ότι έχουν το δικαίωμα να κρίνουν, να δικάσουν και να μιλήσουν για όλα. Το να προσβάλεις, να εκθέτεις, να επιβάλεις και να υπονοείς δεν είναι δικαίωμα ούτε ελευθερία αλλά ανηθικότητα. Τις πιο πολλές φορές, αυτή η εξωστρέφεια των πολλών οδηγούν τους άλλους, τους πιο αδύναμους στη σιωπή. Αυτοί οι αλαλαγμοί και οι φωνές που τόσο έντονα μας κατακλύζουν τις μέρες μας οδηγούν τις πιο ήσυχες ψυχές στη σιωπή. Τις τρομάζουν και έτσι κρύβονται, χάνονται και ζουν τον πρώτο θάνατο. Τότε είναι που πρέπει η σιωπή να σπάσει, να γίνει καμπάνα, κραυγή, ουρλιαχτό ή ότι άλλο χρειαστεί για να ακουστεί και να διεκδικήσει τη θέση της.
Σε επηρεάζει ο χρόνος που περνά, η φθορά, οι αλλαγές που επιφέρουν αυτά ή τα διοχετεύεις στις νέες καλλιτεχνικές σου αναζητήσεις;
Καθόλου, αντίθετα με χαροποιεί αυτή η εξέλιξη βλέποντας πως τα βιώματα, οι αμυχές που αφήνει η ζωή, οι χαρές, οι έρωτες, οι απώλειες μετά το πένθος και το βίωμα γίνονται συνοδοιπόροι, γίνονται οι εμπειρίες που μας δείχνουν το δρόμο και μας ελευθερώνουν. Η αγωνία μου είναι κυρίως να προλαβαίνω τη ζωή, την εποχή και να καταλαβαίνω που βρίσκομαι, που βρισκόμαστε σαν κοινότητα. Σίγουρα όλα αυτά περνούν και στο καλλιτεχνικό μου έργο η φθορά και η αλλαγές που βιώνει το σώμα σε ένα επάγγελμα όπου ο χρόνος και το σώμα συνομιλούν καθημερινά είναι αναμφισβήτητα μια ευαίσθητη και λεπτή δοκιμασία αφού ο χρόνος δεν είναι απλά μια ιδέα αλλά μια ζωντανή εμπειρία. Μια αντίστροφη μέτρηση, με μια γεύση θανάτου.
Η δυσκολία που φαίνεται να αντιμετωπίζει το κυπριακό κοινό ως προς το να αντιληφθεί επαρκώς όλες τις εκφράσεις του σύγχρονου χορού ίσως να έχει καθυστερήσει την ανάπτυξη του στην Κύπρο ή οι ίδιοι οι χορευτές ερχόμενοι πίσω στην Κύπρο εγκλωβίζονται πολλές φορές συνειδητά ή ασυνείδητα σε πεπαλαιωμένα χορευτικά καλούπια;
Πιστεύω ότι το χάσμα που υπήρχε παλαιότερα ανάμεσα στα έργα και την αντίληψη του κοινού ως προς την ανάγνωση και την κατανόηση τους έχει μειωθεί αρκετά. Η μεγαλύτερη μερίδα του κοινού, αυτών δηλαδή που συστηματικά παρακολουθούν παραστάσεις χορού και αγαπούν την τέχνη μας έχουν αντιληφθεί την εξέλιξη και την πορεία του σύγχρονου χορού. Γι’αυτό και χαλάρωσαν κάπως, δεν βλέπουν τις παραστάσεις με τόση καχυποψία!!! Έφυγε το άγχος που συχνά είχαν ότι πρέπει να καταλάβουν, ότι πρέπει να λύσουν γρίφους και να μεταφράσουν νοήματα κρυμμένα στις κινήσεις και τις φόρμες. Μπορούν πια να αφεθούν στα κινητικά ερεθίσματα, να ταξιδέψουν, να τριπάρουν, να συγκινηθούν, ακόμη και να εξοργιστούν χωρίς να πρέπει να καταλάβουν ή να δώσουν απαντήσεις. Οι νέες γενιές χορευτών που επιστρέφουν στη Κύπρο έχουν εισβάλει δυναμικά και πιστεύω ότι είναι έτοιμοι να δώσουν μια καινούργια πνοή στα πράγματα. Πρέπει μόνο να τους δοθεί χώρος, να τους στηρίξουμε όλοι καλλιτεχνικά, οικονομικά και ηθικά ώστε να μπορέσουν να ξεδιπλώσουν τα ταλέντα τους καθώς και την φρεσκάδα και να προτείνουν τις νέες τάσεις που φέρουν. Δυστυχώς κάποιοι εγκλωβίζονται σε πεπαλαιωμένα χορευτικά καλούπια γιατί αποκόπτονται από τη δράση, σταματάνε να γυμνάζονται, δεν παρακολουθούν την ντόπια ούτε την διεθνή χορευτική σκηνή, γίνονται από νωρίς δάσκαλοι χορού και έτσι η εξέλιξη σταματά.
2 χαρακτηριστικά που δεν λείπουν ποτέ από τα έργα σου είναι η ένταση και ο ερωτισμός. Πώς λειτουργούν αυτά στη ζωή σου;
Είναι σίγουρα κινητήριος δύναμη και τα 2. Παρόλο που σαν άνθρωπος δεν ξεφεύγω εκτός ορίων ούτε χάνω τον έλεγχο μου αυτό δεν με περιορίζει από το να ζω έντονα. Αντίθετα, μισώ τα μέτρια πράγματα στη ζωή. Μου αρέσει όταν τα συναισθήματα είναι γεμάτα, δεν θέλουν υπότιτλους για να γίνουν κατανοητά, όταν δεν κρύβονται πίσω από καθωσπρεπισμός και σεμνοτυφίες. Ο ερωτισμός όπως και κάθε άλλης μορφής συναισθήματος και επιθυμίας όταν καταπιέζονται γίνονται μαύρες τρύπες, σκοτάδια που μας εγκλωβίζουν, μας ρουφάνε και μας αρρωσταίνουν.
Είσαι αυτό που θα αποκαλούσε κανείς , ο κύπριος Άντον Τσέχωφ του χορού, λόγω του ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα των χορογραφιών σου. Βρίσκεις όντως μεγαλείο στις καθημερινές ιστορίες απλών ανθρώπων;
Πολύ με συγκινεί αυτό που λες γιατί λατρεύω τον Τσέχωφ όμως το ταλέντο και η ευφυΐα του είναι μοναδική και αξεπέραστη! Πάντα αγαπούσα τη θεατρική δραματουργία και γοητευόμουν από τα εργαλεία και τους μηχανισμούς των θεατρικών ηρώων. Γι’ αυτό συχνά δανείζομαι πρακτικές και τάσεις της θεατρικής τέχνης. Η ανθρωποκεντρική προσέγγιση που χαρακτηρίζει έργα όπως του Τσέχωφ είναι σίγουρα ο τόπος όπου αναζητώ και τους δικούς μου ήρωες. Μόνο μέσα από τις ανθρώπινες ιστορίες, τα πάθη και τα ερωτήματά τους μπορώ να δημιουργήσω. Δεν γνωρίζω άλλο τρόπο. Δεν είμαι σίγουρα ένας χορογράφος που θα πειραματιστεί με θεωρητικές αλλά και πρακτικές έρευνες προσπαθώντας να προτείνω νέες φόρμες κίνησης ή τη σχέση σώματος και χώρου/χρόνου ή την δύναμη της ακινησίας κλπ. Δεν ξέρω πως να το κάνω. Αυτό που με κινεί και με συγκινεί, είναι ακριβώς όπως είπες, το μεγαλείο των ανθρώπινων ιστοριών και συναισθημάτων, η συνάντηση με τα ερωτήματα που μας ταλανίζουν και γενικότερα την αβεβαιότητα που περιβάλλει την ύπαρξη μας.
Tα τελευταία χρόνια ο ΘΟΚ τολμά και ανεβάζει πιο αιχμηρά’ – απ’ ότι στο παρελθόν- θεατρικά έργα. Συνεργάστηκες μαζί τους σε πολλά από αυτά. Επιχειρείται όντως μια καλλιτεχνική πλεύσης προς νέους, πιο μοντέρνους θεατρικούς ορίζοντες όπου η κινησιολογία έχει πρωταγωνιστικό ρόλο;
Γενικότερα το θέατρο έχει προχωρήσει σε νέες φόρμες και τάσεις όπου το κινούμενο σώμα είναι ο πρωταγωνιστής. Όλο και περισσότερο ο λόγος γίνεται ένα με το σώμα και τα κείμενα, οι λέξεις βρίσκουν καινούργιες διεξόδους και τρόπους εκφοράς. Γι’ αυτό και οι κινησιολόγοι – χορογράφοι είναι πια απαραίτητοι συνεργάτες στη σκηνοθεσία ενός θεατρικού έργου. Ο ΘΟΚ έχει καταφέρει να συμπεριλάβει στο ρεπερτόριο του έργα τολμηρά, καινοτόμα και αιχμηρά για την κυπριακή θεατρική κοινωνία. Σίγουρα πήρε χρόνια αλλά κάθε είδους καλλιτεχνικό κοινό χρειάζεται και την ανάλογη εκπαίδευση. Τα πράγματα δεν αλλάζουν από τη μία μέρα στην άλλη, αν και πολλές φορές όμως χρειάζεται και η γροθιά στο στομάχι! Ας είμαστε πιο τολμηροί, δεν έχουμε να χάσουμε κάτι. Αντίθετα, μόνο έτσι μπορεί να κερδίσουμε κάτι και να συνομιλήσουμε με ένα καινούργιο κοινό που αναζητά αυτές τις καινούργιες θέσεις, τις καινούργιες προτάσεις, ένα καινούργιο θέατρο.
Θα ολοκληρώσουμε την κουβέντα μας όπως την ξεκινήσαμε…Ποιος είναι για σένα ο “Ανακτηθείς Παράδεισος;”
Η αντοχή στη μοναχικότητα, η άνευ όρων γενναιοδωρία, η αθόρυβη συνύπαρξη και η αλήθεια σε όλα.
Το νέο έργο του Φώτη Νικολάου κάνει πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Λευκωσίας 2022 και ακολουθεί μια μόνο παράσταση στη Λεμεσό, στο Θέατρο Ριάλτο.
