Το περασμένο καλοκαίρι, η ερευνητική ομάδα του «Ηράκλειτου» υπέγραψε Μνημόνιο Συνεργασίας με τον Σύνδεσμο για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ). Πρόκειται για μια ανάπτυξη συνέργειας στο πλαίσιο του έργου EWA: Empowering Women Athletes και αφορά κατ’ αρχάς στην προώθηση και αξιοποίηση της τηλεφωνικής γραμμής υποστήριξης 1440 που ήδη λειτουργεί ο ΣΠΑΒΟ. Πέντε αθλήτριες σε συνεργασία με το ΤΕΠΑΚ και τον ΣΠΑΒΟ ως πρέσβειρες μιλούν στο Limassol Today και εξηγούν τι συνέβη και τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες γυναίκες καταγγέλνουν περιστατικά βία και γιατί είναι σημαντική η τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης 1440 που ήδη ο ΣΠΑΒΟ λειτουργεί;
Η Κωνσταντίνα Νικολάου, θα πει μεταξύ άλλων: «Έμφυλη βία στον δικό μας αθλητικό χώρο, θα μπορούσε να ορισθεί το κάθε είδος γυναικείου «ευνουχισμού», σε κάθε τομέα. Ο «αόρατος» τρόπος προσέγγισης και η «σιωπηλή» εφαρμογή μιας πλεκτάνης, εκμεταλλευόμενοι τα όνειρα, τους στόχους και τις προσδοκίες της κάθε γυναίκας αθλήτριας». Η ίδια θα σημειώσει πως «Στον αθλητισμό, και τα όσα έχουν ακουστεί πρόσφατα, το λυπηρό είναι ότι υπήρχαν άτομα τα οποία γνώριζαν αλλά έμειναν αδρανείς. Ίσως γιατί η φοβία τους να μην βρουν κι εκείνοι τον μπελά τους, και η αποφυγή προφανώς των διαδικασιών που θα ακολουθούσαν μετά από μια τέτοιου είδους καταγγελία να ήταν αποτρεπτικός παράγοντας. Ο ανθρώπινος παράγοντας όμως που βρίσκεται; Ξεχασμένος σε συρτάρια και τηλεφωνικές συζητήσεις, οι οποίες μπορεί να οδηγούσαν και σε ένα «μεταξύ μας κουτσομπολίστικο κους κους»;
Καταρχάς τι είναι και πως βοηθά η τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης 1440 που ήδη ο ΣΠΑΒΟ λειτουργεί;
Η τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης που ήδη λειτουργεί ο ΣΠΑΒΟ είναι η γέφυρα που ενώνει τα άτομα που έχουν ανάγκη να βοηθηθούν με τα καταρτισμένα άτομα του ΣΠΑΒΟ, τα οποία είναι έτοιμα να παρέχουν στήριξη και καθοδήγηση. Το τηλεφωνικό κέντρο του Συνδέσμου στελεχώνεται από ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, οι οποίοι έχουν εκπαιδευτεί σε τεχνικές επικοινωνίας από το τηλέφωνο. Η γραμμή βοήθειας 1440, είναι δωρεάν, διαθέσιμη 24 ώρες τη μέρα, και 365 μέρες το χρόνο.
Η ερευνητική ομάδα του «Ηράκλειτου» υπέγραψε Μνημόνιο Συνεργασίας με τον Σύνδεσμο για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια, όπου πρόκειται για την ανάπτυξη συνέργειας στο πλαίσιο του έργου EWA (Empowering Women Athletes) και αφορά στην προώθηση και αξιοποίηση της τηλεφωνικής γραμμής υποστήριξης που υπάρχει ήδη στον Σύνδεσμο.
Στο πλαίσιο, λοιπόν, της συνεργασίας θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του έργου ενημερωτικό υλικό για τις υπηρεσίες που παρέχει ο ΣΠΑΒΟ, ώστε να μπορούν οι γυναίκες, οι οποίες δραστηριοποιούνται στο χώρο του αθλητισμού και όχι μόνο, οι οποίες έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση ή έμφυλες διακρίσεις να απευθύνονται στον οργανισμό και να λάβουν ψυχοκοινωνική στήριξη.
Τα άτομα που απευθύνονται στη γραμμή 1440 θα είναι σε θέση να λάβουν εκτός από συμβουλευτική στήριξη σε θέματα οικογενειακής ή έμφυλης βίας που αφορούν τους ίδιους ή άλλα άτομα, ενημερώνονται για τα βασικά τους δικαιώματα και τις επιλογές τους, με στόχο την καλύτερη διευθέτηση στο θέμα που τους απασχολεί.
Τα τελευταία χρόνια έσπασε η ομερτά και βλέπουμε όλο και περισσότερες γυναίκες να τοποθετούνται για την έμφυλη βία. Αν έπρεπε να ορίσετε την έμφυλη βία στον τομέα σας, τι είναι έμφυλη βία και που εμφανίζεται στον κυπριακό και όχι μόνο αθλητισμό; Δηλαδή, ποια είναι τα είδη και οι μορφές της;
Έμφυλη βία στον δικό μας αθλητικό χώρο, θα μπορούσε να ορισθεί το κάθε είδος γυναικείου «ευνουχισμού», σε κάθε τομέα. Ο «αόρατος» τρόπος προσέγγισης και η «σιωπηλή» εφαρμογή μιας πλεκτάνης, εκμεταλλευόμενοι τα όνειρα, τους στόχους και τις προσδοκίες της κάθε γυναίκας αθλήτριας. Κάνει την εμφάνισή της σε όλες τις περιοχές του αθλητισμού, είτε στα γήπεδα, είτε στα γραφεία, είτε σε υποτιθέμενες επαγγελματικές συναντήσεις, που έχουν σκοπό να εξαπατήσουν, να διαβάλουν, κατά της αξιοπρέπειας μιας γυναίκας, δημόσια ή και ιδιωτικά. Δυστυχώς βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα και συνεχίζουμε να ασχολούμαστε με τα αυτονόητα. Η έμφυλη βία αποτελεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο, όχι μόνο στον αθλητισμό, ο οποίος αποτελεί ένα κομμάτι της ευρύτερης κοινωνίας, αλλά και στην κοινωνία γενικότερα, και σίγουρα δεν είναι ένα προβληματικό περιβάλλον. Η «βρώμικη» εικόνα που αντανακλάται από κάθε τομέα, όπου υπάρχει οποιοδήποτε είδος έμφυλης βίας, οφείλεται στον ανθρώπινο παράγοντα, αυτόν που θεωρεί τον εαυτό του παντοδύναμο και προσπαθεί με κάθε τρόπο να επιβληθεί, να εξουσιάσει, να ελέγξει, να εξαναγκάσει.
Οι διεθνώς αναγνωρισμένοι ορισμοί και οι βασικότεροι τύποι της έμφυλης βίας αφορούν την σεξουαλική, την σωματική, την ψυχολογική και οικονομική βία. Κάθε εθνικό νομικό σύστημα όμως, μπορεί να ορίζει διαφορετικά ή να αναγνωρίζει ακόμα περισσότερες μορφές έμφυλης βίας. Μεγάλος ο κατάλογος με τις κυριότερες μορφές της έμφυλης βίας. Αναφέρονται σε λεκτική, σωματική, ψυχολογική / συναισθηματική / σεξουαλική κακοποίηση, σεξουαλική παρενόχληση / εκμετάλλευση, βιασμός, εμπορία ανθρώπων, οικονομική βία, εξαναγκαστικός γάμος, ακρωτηριασμός γυναικείων γεννητικών οργάνων, stalking… Όσα αναφέρονται κατά καιρούς και ειδικά το τελευταίο διάστημα ξεκίνησαν να ξεβράζονται από τη θάλασσα στην άμμο, και να γίνονται ορατά. Αλλά και πάλι το σύστημα και η νοοτροπία μας, αφήνει ξανά τα κύματα να τα τραβήξουν πάλι πίσω στο βυθό, και γινόμαστε όλοι μαζί συνένοχοι στα εγκλήματα που είτε εξελίσσονται μπροστά στα μάτια μας, είτε με τα μάτια κλειστά και τ ’αυτιά ορθάνοικτα.
Πως σχολιάζετε τα τελευταία γεγονότα με τις καταγγελίες για φαινόμενα βίας στον αθλητισμό και στην Κύπρο;
Θα παραλείψω να αναφέρω αυτό που συνηθίζεται να λέγεται ότι στην Κύπρο, σε μια κλειστή κοινωνία… από τη στιγμή που σε ένα τόσο μικρό νησί, διαδραματίζονται ακόμα σκηνές από ταινίες, μόνο κλειστή κοινωνία δεν μπορεί να θεωρείται. Όσες γυναίκες προχώρησαν σε καταγγελίες, για κάθε είδος έμφυλης βίας, θεωρώ ότι χρειάστηκαν το ψυχικό σθένος και την ετοιμότητα να αντιμετωπίσουν τα πυρά του καθενός, και ειδικότερα όλων των ειδημόνων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που κρύβονται πίσω από πληκτρολόγια κρίνοντας, και δικάζοντας την κάθε γυναίκα (το κάθε άτομο) που τόλμησε να βγει μπροστά στη γραμμή βολής. Προσωπικά θεωρώ ότι όταν δεν ξέρεις ακριβώς τι έχει συμβεί δεν μπορείς να παίρνεις θέση, μόνο και μόνο γιατί είμαστε σε θέση να υποθέτουμε.
Στον αθλητισμό, και τα όσα έχουν ακουστεί πρόσφατα, το λυπηρό είναι ότι υπήρχαν άτομα τα οποία γνώριζαν αλλά έμειναν αδρανείς. Ίσως γιατί η φοβία τους να μην βρουν κι εκείνοι τον μπελά τους, και η αποφυγή προφανώς των διαδικασιών που θα ακολουθούσαν μετά από μια τέτοιου είδους καταγγελία να ήταν αποτρεπτικός παράγοντας. Ο ανθρώπινος παράγοντας όμως που βρίσκεται; Ξεχασμένος σε συρτάρια και τηλεφωνικές συζητήσεις, οι οποίες μπορεί να οδηγούσαν και σε ένα «μεταξύ μας κουτσομπολίστικο κους κους»; Και σε κάποιες περιπτώσεις τα ίδια άτομα, τα οποία μπροστά στο θύμα έδειχναν την κατανόηση και τη συμπόνια τους, πίσω τους απλά να εξέφραζαν αντίθετη άποψη και να δήλωναν υπέρ του θύτη, κοκ.
Με ένα τέτοιο σύστημα πολλοί θα υποστήριζαν ότι η σιωπή είναι η καλύτερη λύση. Αν όλοι στηρίξουμε την ίδια άποψη, τότε μέχρι να πεθάνουμε θα ονειρευόμαστε πως θα ήταν ο κόσμος. Χαίρομαι που υπάρχουν άνθρωποι που τόλμησαν να αλλάξουν το κατεστημένο, από το καλά στημένο σκηνικό. Ας είμαστε κι εμείς οι άλλοι, οι κομπάρσοι που θα τολμήσουν να αλληλοστηρίξουν τους πρωταγωνιστές, και όλοι μαζί να μεριμνήσουμε για ένα πιο υγιές περιβάλλον του παρόντος και του μέλλοντος.
Εσείς αντιμετωπίσατε έμφυλη βία; Και εάν ναι, πως αντιδράσατε;
Όλοι κουβαλούμε μια ιστορία, στην οποία όσο και να θέλουμε συμπρωταγωνιστούμε με άτομα, των οποίων τις συμπεριφορές δεν ελέγχουμε, τουλάχιστον για μια χρονική περίοδο, ή μέχρι να ανακτήσουμε το σθένος, την δύναμη και την τόλμη να υιοθετήσουμε ένα ισχυρό εαυτό για να θέσουμε τα δικά μας όρια και να διεκδικήσουμε την ίδια μας τη ζωή. Ναι, ήμουν αντιμέτωπη με έμφυλη βία, η οποία είχε αντίκτυπο στην πορεία μου, στην καθημερινότητά μου, στην ζωή μου, στη συμπεριφορά μου, στις διαπροσωπικές μου σχέσεις, στις αποφάσεις μου… βλέπετε η έμφυλη βία δεν αφορά και δεν επηρεάζει μονάχα ένα κομμάτι στη ζωή του κάθε ανθρώπου, αλλά αποτελεί τον κρίκο μιας αλυσίδας, που εάν κάποιος κρίκος από αυτούς πάθει οποιαδήποτε ζημιά, τότε η αλυσίδα δεν κουμπώνει, δεν μπορεί να φορεθεί και στο τέλος πρέπει να την πάμε για επιδιόρθωση. Στην πραγματικότητα η επιδιόρθωση είναι η στιγμή που ανακαλύπτεις ότι χρειάζεσαι βοήθεια από κάποιον ειδικό, για να καταστεί δυνατή η ανάκτηση της ισορροπίας και της αρμονίας μέσα στον ίδιο σου τον εαυτό, η στιγμή της αποδοχής, της συμφιλίωσης, της συγχώρεσης, της ανωτερότητας και της πνευματικής καθώς και σωματικής απελευθέρωσης.
Το σπίτι μου και η μυρωδιά του αλκοόλ μου υπενθύμιζαν για πολλά χρόνια πως επιθυμούσα να εξελιχθώ ως άνθρωπος, ως προσωπικότητα, ως χαρακτήρας. Η σωματική και ψυχολογική / συναισθηματική βία, μες από τα δικά μου μάτια θα μπορούσε να με παρασύρει σε έναν αλλιώτικο κόσμο, ανεπιθύμητο. Ευτυχώς κάποιοι άνθρωποι έπαιξαν ουσιαστικό ρόλο στο δικό μου σενάριο, ανάβοντας τους φάρους τους για να με καθοδηγήσουν και να μου κρατήσουν την ελπίδα της επόμενης μέρας άσβεστη.
Οι αντιδράσεις ποικίλουν αναλόγως της ηλικιακής κατηγορίας στην οποία ανήκεις τη στιγμή εκείνη που εξελίσσονται κάποιες από τις πιο δύσκολες πράξεις της παράστασης. Άλλοτε κλειδώνεσαι και κλαις, έντρομος, γεμάτος ανασφάλεια για τη συνέχεια. Άλλοτε υπερασπίζεσαι με λιονταρίσια δύναμη κάποιον / κάποιους της οικογένειας σου ή του περιβάλλοντος σου και τον εαυτό σου. Τολμάς να καλέσεις βοήθεια, τολμάς να αποδράσεις, με όποιο κόστος.
Τα ‘χω τολμήσει όλα! Γιατί η ασφάλεια και το να παραμείνεις στα πλαίσια της λογικής ήταν το σημαντικότερο όλων!
Στον χώρο του αθλητισμού από το ξεκίνημά μου μέχρι σήμερα μπορώ να πω ότι έζησα περίεργες έως απαράδεκτες συμπεριφορές. Ο σεξισμός υπάρχει παντού, και η λεκτική βία επίσης. Ευχή μου όχι μόνο να μειωθούν αλλά να εξαλειφθούν.
Υπάρχουν εκείνες οι επιστημονικές δομές υποστήριξης, ψυχολογικής και συναισθηματικής, των αθλητών και των αθλητριών μας; Και το πιο σημαντικό υπάρχει πλέον το έδαφος να γίνονται καταγγελίες; Ή ακόμη κυριαρχεί ο φόβος και στον δικό σας χώρο;
Θεωρώ ότι με την πάροδο του χρόνου και την διαφορετική προσέγγιση στα θέματα της έμφυλης βίας καθώς και της αποδοχής των καταστάσεων έχει ξεκινήσει να υπάρχει η ανάλογη στήριξη, αλλά έξω από το χώρο μας. Είμαι είκοσι χρόνια στο χώρο της σκοποβολής και δεν έτυχε να ενημερωθώ ποτέ, ούτε να πέσει στην αντίληψή μου η ύπαρξη μιας οποιαδήποτε αρμόδιας επιτροπής σε ομοσπονδίες ή άλλο αθλητικό φορέα που να δίνει το δικαίωμα τόσο στις αθλήτριες όσο και στους αθλητές, αλλά και σε άλλες / άλλους λειτουργούς να νιώσουν την ασφάλεια, την αμεσότητα, τη στήριξη, την παροχή συμβουλευτικής καθοδήγησης κοκ.
Πιστεύω ότι το έδαφος έχει δοθεί από τις πρόσφατες καταγγελίες που έγιναν και την δημιουργία του κινήματος #metoo στην Ελλάδα, και είτε ακούστηκαν οι ιστορίες, είτε όχι, έτσι σιωπηλά πάλι γνωστοποιούνται και όλοι γνωρίζουμε, όλοι κρίνουμε, όλοι σχολιάζουμε … ψιθυριστά, γιατί πολλοί από εμάς φοβόμαστε κάθε πιθανή εμπλοκή.
Εννοείται ότι υπάρχει ο φόβος, κι αυτό γιατί η κοινωνία που ζούμε συνηθίζει να δαχτυλοδείχνει και να στήνει στον τοίχο τα θύματα, λέγοντας διάφορα, τα οποία πολλές φορές κάποιοι ντρεπόμαστε και μόνο που τα ακούμε. Η φοβία του τι θα πει ο κόσμος, πως θα το κρίνει, τι θα βγει έξω, πως θα είναι ξανά το θύμα στο χώρο μας, γνωρίζοντας ότι πίσω του πολλοί, βασικά οι περισσότεροι, θα έχουν κάτι να ασχολούνται στα διαλείμματα της προπόνησης, στο χώρο ξεκούρασης, στο καφεδάκι τους, στο τηλέφωνο, στο αυτοκίνητο, σε παρέες, σε εξόδους. Αυτό δεν θα συνέβαινε εάν όλοι μας ασχολούμασταν με την δική μας «δουλειά», τη δική μας ζωή και επιδεικνύαμε τον απαραίτητο σεβασμό στην ιστορία, στα βιώματα του άλλου, γιατί ξέρουμε όσα μας επέτρεψε να δούμε. Ο φόβος θα υπάρχει έως ότου υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν τα πάντα για να καλύπτουν τα δικά τους «κόμπλεξ», τις δικές τους αδυναμίες, την δική τους καταπίεση.
Πρόσφατα μέσω του ΤΕΠΑΚ και του ΣΠΑΒΟ σας έγινε πρόταση να αναλάβετε ως πρέσβειρα. Εσείς πως πιστεύετε ότι πρέπει να αντιμετωπίζονται αυτά τα φαινόμενα;
Είναι πολύ τιμητικό, αλλά συνάμα και τεράστια ευθύνη απέναντι σε αυτά που καλούμαστε να πρεσβεύουμε και να προωθούμε. Ήμουν ανέκαθεν στην ενεργό δράση με έναν δικό μου ξεχωριστό τρόπο, καταβάλλοντας την δική μου προσπάθεια στην ευαισθητοποίηση, την αφύπνιση και την αντιμετώπιση, χρησιμοποιώντας εργαλεία μέσα από την ίδια μου τη ζωή, και συνδυάζοντάς τα με αρμόδια άτομα και φορείς ρίξαμε και συνεχίζουμε να ρίχνουμε φως στο δρόμο των ανθρώπων που το χρειάζονται.
Φαινόμενα σαν αυτά οφείλουμε να βρούμε τρόπους να αντιμετωπιστούν άμεσα. Το οφείλουμε σε αυτούς που τα έζησαν, σ’ αυτούς που έχασαν τη ζωή τους είτε στην προσπάθεια τους να βρουν τη λύτρωση με λάθος τρόπο, είτε επειδή κάποιοι άλλοι το αποφάσισαν. Το οφείλουμε σε αυτούς που έχασαν κάθε ίχνος λογικής, σε αυτούς που έβλεπαν ή και ακόμα βλέπουν τη ζωή τους να εξαϋλώνεται, και σ’ αυτούς που παλεύουν να κρατήσουν τη φλόγα του κεριού αναμμένη. Σε αυτούς που πάλεψαν κι ακόμα δίνουν τις μάχες τους, στους ανθρώπους του σήμερα και στις γενιές του αύριο, μιας και το αύριο δεν μπορεί να υπάρξει και να είναι υγιές, εάν το σήμερα είναι σαθρό και νοσεί σε κάθε τομέα. Η δημιουργία δράσεων και προγραμμάτων για ενημέρωση και ενίσχυση των εμπλεκόμενων ατόμων σε τακτικά διαστήματα ανά το παγκόσμιο είναι ίσως η καλύτερη προσέγγιση στα θέματα που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Ο δικός μας σκοπός ως πρέσβειρες, μέσα από το πρόγραμμα που υλοποιείται σήμερα, πρέπει να γίνει σκοπός του καθενός, και να αναπτυχθεί με δημιουργικό τρόπο από τις βάσεις της πυραμίδας. Από παιδιά πρέπει να τύχουν της κατάλληλης εκπαίδευσης, ούτως ώστε μεγαλώνοντας να είναι ήδη ισχυρές προσωπικότητες, και άνθρωποι γεμάτοι αυτοπεποίθηση και σεβασμό, γεμάτοι ενσυναίσθηση και δυναμισμό.
Υπάρχουν αρκετά προγράμματα, τα οποία τρέχουν από τους αρμόδιους φορείς, αλλά ίσως αυτό να μην είναι αρκετό, εάν ληφθούν υπόψη τα στατιστικά και τα περιστατικά έμφυλης βίας που εκτυλίσσονται στην κοινωνία μας, καθώς και πολλά άγνωστα σε μας περιστατικά που παραμένουν στο σκοτάδι για πολλούς λόγους. Το να δημιουργήσουμε ανθρώπους πρότυπα είναι δύσκολο, όχι όμως ακατόρθωτο.
Φορείς να συνεργαστούν, δράσεις να προωθηθούν, να υπάρχει αμεσότητα, να εκμεταλλευτούμε άτομα τα οποία είναι ικανά εκπαιδεύοντάς τα και ετοιμάζοντάς τα να δράσουν άμεσα και γρήγορα. Ουσιαστικά, δεν υπάρχει περίπτωση να καλύψουμε το ερώτημα γράφοντας όλα εκείνα που έχουμε στο μυαλό μας για να γίνουν, είτε να ενισχυθούν τα υφιστάμενα. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ανθρώπους να τα τρέξουν, ανθρώπους με όρεξη, ανθρώπους με όραμα που να μην περιορίζεται στα λόγια αλλά στις πράξεις! Όπως προείπα τα εργαλεία μας τα δημιουργούμε, ή μας δίδονται, αρκεί να μάθουμε να τα χρησιμοποιούμε σωστά, διαβάζοντας όσες φορές και να χρειαστεί τις οδηγίες χρήσης.
Το μήνυμα που θα θέλατε να στείλετε σε άτομα του χώρου σας;
Όπως εγώ για να πετύχω κυριολεκτικά κάθε πήλινο στόχο στο αγώνισμά μου χρησιμοποιώ το όπλο μου ως εργαλείο, έτσι κι εσύ ανακάλυψε το δικό σου «όπλο», που δεν είναι άλλο από την πηγαία δύναμή σου και με τόλμη να διεκδικήσεις ξανά τη ζωή σου, τις στιγμές σου, το σήμερα και το αύριο. Άνθρωπε μου, δεν είσαι μόνος σου, μην απελπίζεσαι και να θυμάσαι ότι κάποιοι μπορεί να ήταν στη δική σου θέση και κατάφεραν να αγγίξουν κορυφές. Αν μπόρεσαν αυτοί, μπορείς κι εσύ! Ο αθλητισμός είναι σωσίβιο, είναι όπλο, είναι ο αέρας κάτω από τα φτερά σου! Ρύθμισέ τα αναλόγως της πορείας του και απόλαυσε το ταξίδι που σου ανήκει, που σου αξίζει! Έχεις δικαίωμα να θέτεις τα όρια και τους φραγμούς σου και να μην επιτρέπεις σε κανένα να σου κλείνει τα παράθυρα και να χάνεις το φως του ήλιου! Είσαι ο κυρίαρχος του εαυτού σου! Να το θυμάσαι!!!
