Γράφει ο Χρήστος Χαραλάμπους
Υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς και αξιόλογους πολιτικούς της Κύπρου που, είτε ως βουλευτής είτε υπηρετώντας την Τοπική Αυτοδιοίκηση, άφησε έντονο το στίγμα της παρουσίας και προσφοράς του στον τόπο, ιδιαίτερα στην διάρκεια των τριάντα χρόνων που κράτησε στα χέρια του το τιμόνι της Λευκωσίας.
Η ευθύτητα στον λόγο του, η σταθερότητα στις ιδέες και τα οράματα του, η πραγματική φιλοπατρία με την οποία πορεύτηκε σε όλη την διαδρομή του αλλά και η «τρέλα» του, αποτελούν μερικά μόνο χαρακτηριστικά που κατά γενική ομολογία αναγνωρίζονται στον Λέλλο Δημητριάδη. Τον άνθρωπο που στην συνείδηση του κόσμου έχει ταυτιστεί με την αναμόρφωση της Λευκωσίας γι’ αυτό και ο κόσμος της πρωτεύουσας τον αγαπούσε και τον ένιωθε δικό του άνθρωπο αφού σ αυτό προσέτρεχαν όλοι για να τους λύσει ακόμα και τα πιο απίθανα προβλήματα.
Από αυτή την ευπροσηγορία του και την αμεσότητα που είχε στην επικοινωνία και την σχέση του με τον κόσμο, όπως αναφέρουν όσοι είχαν τη τύχη να δουλέψουν μαζί του, έμεινε και η παροιμιώδης έκφραση «αν έχεις πρόβλημα να πάεις στον Λέλλο…».
«Την… τρέλα, την είχα πάντα και με βοήθησε να κερδίσω πολλές μάχες, όπως το να περνάει το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσεις για τους Τουρκοκύπριους, που υπό άλλες συνθήκες δεν θα διανοούνταν…», είχε πει σε κάποια συνέντευξη του ενώ σκιαγραφώντας ο ίδιος τον εαυτό του, παραδέχεται ότι ήταν «αυστηρός δήμαρχος, αλλά και δίκαιος».
Το ξεκίνημα του στην πολιτική έγινε με την εκλογή του ως βουλευτής του Πατριωτικού Μετώπου, πόστο που υπηρέτησε μέχρι το 1970 αφού τον Δεκέμβριο του 1971 διορίστηκε από τον Μακάριο, δήμαρχος Λευκωσίας, αξίωμα στο οποίο εξελέγη κατά τις δημοτικές εκλογές του 1986, του 1991 και του 1996, με εξαίρεση το διάστημα του καλοκαιριού του 1974, οπότε τον έπαυσαν οι πραξικοπηματίες.
Στα τριάντα χρόνια της δημαρχίας του, η Λευκωσία γνώρισε την μεγαλύτερη άνθιση της αφού, πέραν από τα σημαντικά έργα υποδομής και ανάπτυξης, ο Λέλλος έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην πολιτιστική εξέλιξη της πρωτεύουσας αλλά και στην επέκταση του πρασίνου, όχι μόνο στο κέντρο αλλά και στην περιφέρεια της Λευκωσίας.
Σαν ελάχιστο φόρο τιμής στον Λέλλο Δημητριάδη που απεβίωσε το περασμένο Σάββατο και κηδεύεται σήμερα, το Limassol today αναζήτησε και βρήκε κάποιους ανθρώπους που συνεργάστηκαν μαζί του ή άλλως πως τον γνώριζαν πολύ καλά και θέλησαν να μιλήσουν για τον δήμαρχο αλλά και άνθρωπο Λέλλο Δημητριάδη.
«Πιο Λεμεσιανός από πολλούς Λεμεσιανούς…»
Εκφράζοντας απεριόριστη εκτίμηση για τον Λέλλο, ο πρώην Δήμαρχος Λεμεσού Ανδρέας Χρίστου, τονίζει εμφαντικά ότι «στο πνεύμα ο Λέλλος ήταν πιο Λεμεσιανός από πολλούς Λεμεσιανούς… ένας άνθρωπος ανοικτός στην επικοινωνία, όχι τόσο εύκολος όπως νομίζουν πολλοί αλλά με μια ευρύτητα αντίληψης για όλα τα θέματα…».
Πάντα ήθελε και ερχόταν στην Γιορτή του κρασιού και στα Καρναβάλια και «κάθε φορά πήγαινε κοντά στους κανταδόρους και έβγαζε με το κέφι και το τραγούδι του, το Λεμεσιανό του ταπεραμέντο, όντας με καταγωγή από το Κοιλάνι από την πλευρά του πάτερα του…».
Ο Λέλλος Δημητριάδης, βουλευτής ακόμα του Πατριωτικού Μετώπου, όπως θυμάται ο Ανδρέας Χρίστου, ήταν ο πρώτος που είπε το σύνθημα «η Κύπρος για τους Κυπρίους… και μάλιστα κακοφάνηκε τότε στην παράταξη του… στη συνέχεια όμως άνοιξε δρόμους με το αποχετευτικό και το master plan Λευκωσίας έχοντας απέναντι του τον δήμαρχο της κατεχόμενης Λευκωσίας Μουσταφά Ακιντζή με τον οποίο συνεργάστηκε και έκαναν θαύματα, αντιμετωπίζοντας με μετριοπάθεια αλλά και έξυπνες λύσεις ένα σωρό πολιτικά και διαδικαστικά ζητήματα που βρέθηκαν μπροστά τους, αποκαθιστώντας την εμπιστοσύνη μεταξύ των υπηρεσιών τους και πετυχαίνοντας να εξεύρουν κονδύλια από το Συμβούλιο της Ευρώπης αφού τότε δεν είμασταν στην Ευρωπαϊκή Ένωση…».
Ότι και να πει κάποιος για τον Λέλλο είναι το ελάχιστο από αυτό που πραγματικά εκπροσωπεί, όπως επισημαίνει ο Ανδρέας Χρίστου, τονίζοντας ότι «είχε οράματα, αξίες, δημοκρατικά ιδεώδη και πίστευε στην συμβίωση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων…».
«Πατέρας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης…»
Από την θέση του ως Πρόεδρος της Ένωσης Δήμων, ο Λέλλος χαρακτηρίζεται από τον Ανδρέα Χρίστου σαν ο «πατέρας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης» της Κύπρου μετά την Ανεξαρτησία. Θεωρείται ως ο δήμαρχος ο οποίος βρίσκεται πίσω από δημιουργία του Περί Δήμων Νόμου στην βάση του οποίου έγιναν και οι πρώτες δημοτικές εκλογές, αλλά και πίσω από την ίδρυση των Συμβουλίων Αποχετεύσεων σε όλες τις πόλεις, ως και ο πρωτοπόρος σε πολλές άλλες καινοτομίες στη διαδικασία λειτουργίας των δήμων.
«Ήταν ένας σπουδαίος δάσκαλος» λέει ο Ανδρέας Χρίστου, επισημαίνοντας ότι με την ανάληψη των θητειών των πρώτων εκλελεγμένων Δημοτικών Συμβουλίων το 1986
«ο Λέλλος ήταν ο άνθρωπος που διοργάνωσε σεμινάρια για να καταλάβουν οι νεοεκλεγέντες τι σημαίνει Τοπική Αυτοδιοίκηση και πια η θέση και η σημασία της στην πολιτεία και να κατανοήσουν οι δήμαρχοι τον ρόλο και τις υποχρεώσεις τους. Ήταν ο δήμαρχος που πραγματοποίησε την πρώτη και τελευταία πορεία των δημάρχων έξω από το Προεδρικό, επί Σπύρου Κυπριανού με απαίτηση την αύξηση η κρατικής χορηγίας».
Αντρέας Χρήστου, τέως δήμαρχος Λεμεσού
Επί Λέλλου όμως, ξεκίνησε πρώτα η Λευκωσία και ακολούθησαν και οι άλλες τοπικές Αρχές να συντηρούν τα διατηρητέα κτήρια και να παρέχουν κίνητρα στους ιδιοκτήτες για αποκατάσταση. Ειδικότερα σε ότι αφορά την Λευκωσία, του πιστώνεται, μεταξύ άλλων, η δημιουργία της Λαϊκής Γειτονιά σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Πεύκιο Γεωργιάδη αλλά και η διαμόρφωση της Πύλης Αμμοχώστου σε ένα από τους πιο αξιόλογους πολιτιστικούς χώρους της πρωτεύουσας, ενώ προηγουμένως ο χώρος λειτουργούσε σαν γκαράζ των δημοτικών σκυβαλοφόρων.
«Τολμούσε και έκανε βήματα
που άλλοι δεν τα διανοούνταν»
Ως ένα πανέξυπνο, διορατικό άνθρωπος με πραγματικό όραμα και νέες ιδέες για την εποχή του που έδινε ευκαιρίες για την πόλη και κατά συνέπεια σε νέους ανθρώπους που συνεργάζονταν μαζί του, σκιαγραφεί τον Λέλλο Δημητριάδη, η κοινωνιολόγος και Σύμβουλος για Ευρωπαϊκά Προγράμματα και Ανάπτυξης, Μαρία Μαύρου η οποία από το 1983 μέχρι το 2001, συνεργάστηκε μαζί του ως μέλος του Ενιαίου Ρυθμιστικού Σχεδίου Λευκωσίας.
«Για όσους δουλέψαμε από νέοι μαζί του, ήταν ένας ανεκτίμητος θησαυρός στα όσα μας έδωσε γιατί είχαμε ευκαιρίες να κάνουμε πράγματα που ούτε διανοούμαστε ότι θα μπορούσαμε να είχαμε και να κάνουμε τέτοια πράγματα στον τόπο μας»
λέει η Μαρία Μαύρου.
Πολύ τολμηρός όπως ήταν ο Λέλλος Δημητριάδης «δεν δίσταζε να σκέφτεται έξω από τα συνήθη κάνοντας βήματα που άλλοι δεν θα τολμούσαν» επισημαίνει χαρακτηριστικά, αναφέροντας ως παράδειγμα την συνεργασία που υπέγραψε από το 1979 με τον Μουσταφά Ακιντζή ως εκπρόσωπο της τουρκοκυπριακής κοινότητας της Λευκωσίας, υπό από την ομπρέλα του Κέντρου των Ηνωμένων Εθνών για τους Οικισμούς με σκοπό την βιώσιμη ανάπτυξη των πόλεων και μάλιστα σε μια περίοδο που το ιστορικό κέντρο και άλλα σημεία της Λευκωσίας υπέφεραν δραματικά από την διαίρεση. Μια συνεργασία που ξεκίνησε με την δημιουργία Πολεοδομικού Σχεδίου για την ευρύτερη πόλη της Λευκωσίας και για τις δύο πλευρές σε μια εποχή που δεν υπήρχε η σχετική νομοθεσία.
Αναφερόμενη στον άνθρωπο Λέλλο Δημητριάδη, η κ. Μαύρου, τον περιγράφει ως ένα πολύ αγαπητό άνθρωπος γιατί «ήταν ήπιος και καλός χαρακτήρας ο οποίος είχε συνεχώς στην σκέψη του την πόλη… Τιμούσε τις συνεργασίες του και μπορούσε να συνδεθεί με τον κάθε πολίτη, ανάλογα με τον ποιον είχε απέναντι του».
Μπορούσε, όπως επισημαίνει να συζητήσει και να καταλάβει από τον πιο απλό δημότη μέχρι τον πιο υψηλόβαθμο αξιωματούχο και μάλιστα είχε την ικανότητα να μεταφέρει και στους συνεργάτες του αυτή την τακτική, «γι’ αυτό και στις αποφάσεις που λαμβάνονταν για έργα και αναπτύξεις στην Λευκωσία μετρούσε πάντα και το πως θα επηρεάζονταν ή θα προσελκύονταν οι άνθρωποι και ομάδες ανθρώπων…».
Αναφέρεται όμως η Μαρία Μαύρου και στο γεγονός ότι ο Λέλλος ήταν από τους πρωτεργάτες στο θέμα της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς την οποία θεωρούσε ότι αποτελούσε ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια μιας πόλης.
«Ταυτίστηκε όσο κανείς με την πρωτεύουσα»
Μαρία Μαύρου
Την επισήμανση ότι «ο Λέλλος Δημητριάδης ταυτίστηκε όσο κανείς με την πρωτεύουσα και δικαίως θεωρείται ο αναμορφωτής της», κάνει η αρχαιολόγος και ιστορικός τέχνης, Άννα Μαραγκού η οποία συνεργάστηκε μαζί του σε θέματα πολιτιστικής ανάδειξης και ανάπτυξης της Λευκωσίας.
Επισημαίνει ιδιαίτερα την στενή συνεργασία που είχε ο Λέλλος με τον Μουσταφά Ακιντζί, με αποτέλεσμα επί δημαρχίας τους, να υλοποιηθούν σημαντικά πολιτιστικά και άλλα έργα και στις δύο πλευρές της Λευκωσίας. Λέλλος και Μουσταφά Ακιντζί, πέτυχαν να προχωρήσουν στο πολεοδομικό σχέδιο Λευκωσίας ως ένα ενιαίο σύνολο κι αυτό ήταν μια πρωτοπόρα ιδέα που αποτελεί μέχρι σήμερα την ραχοκοκαλιά της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομία.
Η Άννα Μαραγκού, αναφερόμενη στο πώς ο Λέλλος Δημητριάδης έγινε για πρώτη φορά δήμαρχος Λευκωσίας παρά το γεγονός ότι το σπίτι του ήταν εκτός των δημοτικών ορίων της πρωτεύουσας, επισημαίνει ότι ο Μακάριος τον ήθελε δήμαρχο γι’ αυτό και ο ίδιος μετακίνησε λίγο τα σύνορα έτσι ώστε το σπίτι του να επιληφθεί στα δημοτικά όρια. Μιλώντας για την αγάπη και την εκτίμηση που είχε ο κόσμος της Λευκωσίας για τον Λέλλο Δημητριάδη, τονίζει το γεγονός ότι «ήταν ένα άνθρωπος που έφερνε μια χαρά στον κόσμο που δεν την έδινε άλλος…» επισημαίνοντας το χιούμορ που τον διέκρινε.
Στα άλλα χαρακτηριστικά του Λέλλου, η κ. Μαραγκού επισημαίνει την νομική του κατάρτιση, την ρητορική του δεινότητα αλλά και την διορατικότητα του.
«Έβλεπε την διχοτόμηση και δεν φοβόταν να μιλήσει στον κόσμο, αντίθετα ηγείτο και ήξερε το συμφέρον της πόλης».
Αποχαιρετισμός από τον Μουσταφά Ακιντζή
Μέσα από τον λογαριασμό του στο Facebook, εξέφρασε την θλίψη του για τον θάνατο του καλού φίλου και συνεργάτη του Λέλλου Δημητριάδη, Τουρκοκύπριος ηγέτης Μουσταφά Ακιντζή.
«Είμαι βαθιά λυπημένος για τον θάνατο ενός πολύ καλού φίλου, ενός δημάρχου που υπηρέτησε τη Λευκωσία για 30 χρόνια. Είχα το προνόμιο να συνεργαστώ μαζί του για 14 χρόνια, για το καλό όλων των κατοίκων της Λευκωσίας, που ζουν και στις δύο πλευρές της πράσινης γραμμής. Από το 1977, τα τελευταία 45 χρόνια, γνωρίζω τον Λέλλο Δημητριάδηως ένα άνθρωπο με εντιμότητα, έναν άνθρωπο που πίστευε και εργαζόταν για την ειρηνική συνύπαρξη Ε/κ και Τ/κ, γεμάτος με ενθουσιασμό να υπηρετήσει τον λαό του. Η απουσία του σίγουρα θα είναι πολύ αισθητή. Θα ήθελα να εκφράσω τα συλλυπητήριά μου στους γιους, τα εγγόνια και τους αγαπημένους του καθώς και σε όλους τους Λευκωσιάτες και Κύπριους. Αναπαύσου εν ειρήνη».
Μουσταφά Ακκιντζιή
