«Ο μοναδικός τομέας της οικονομίας που τόσο μεσοπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα μπορεί να αναπτυχθεί είναι ο τομέας της τεχνολογίας και της καινοτομίας» μας είπε ο Μάριος Γιωργούδης, σε συνομιλία που είχαμε τις προάλλες μαζί του, με αφορμή τη νέα του ιδιότητα.
Συνέντευξη με τον Πάρι Δημητριάδη
Photography credits Yvonne Zachariou
«Το real estate, που χτυπήθηκε από την παύση του επενδυτικού προγράμματος, ο τουρισμός, που, λόγω και του Covid, αποδείχθηκε πως δεν μπορείς εσαεί να βασίζεσαι πάνω του και η ναυτιλία και οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, δύο τομείς που κατά την άποψή μου έχουν αγγίξει πια οροφή».
Γεννημένος και μεγαλωμένος στην πόλη της Λεμεσού, ο 37χρονος σήμερα Γιωργούδης είναι απόφοιτος του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου ως πολιτικός μηχανικός, απόφοιτος του προγράμματος ΜΒΑ του CIIM και Υποψήφιος Διδάκτορας της Μηχανικής Πετρελαίου στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Στη μέχρι σήμερα πολυποίκιλη επαγγελματική πορεία του έχει συνολικά εργοδοτηθεί σε έξι διαφορετικά πόστα, τόσο στον ιδιωτικό τομέα όσο και στον ευρύτερο ημικρατικό και δημόσιο.
Στην Κύπρο μια ιδιωτική πρωτοβουλία κινείται συνήθως πολύ πιο γρήγορα από μια κρατική, πιστεύει ο Μάριος Γιωργούδης, όραμά τους, ωστόσο στο νεοσύστατο ΜΚΟ TechIsland είναι ο τεχνολογικός εκμοντερνισμός τόσο της κοινωνίας όσο και της κρατικής μηχανής..
Μάριε πού έχεις εργαστεί από τότε που αποφοίτησες;
Στα συνολικά δεκατρία χρόνια από τότε που τελείωσα τις σπουδές μου έχω εργοδοτηθεί συνολικά σε έξι διαφορετικά πόστα. Έχω συγκεκριμένα εργαστεί ως πολιτικός μηχανικός σε εργοτάξια κατασκευαστικών εταιρειών και σε έργα υποδομών, υπήρξα διοικητικός ακόλουθος στην πρεσβεία της Κύπρου στο Τελ Αβίβ, όπου έζησα τρεισήμισι χρόνια και το 2014 που επέστρεψα στην Κύπρο εργοδοτήθηκα για τέσσερα χρόνια ως Λειτουργός Προώθησης Επενδύσεων στο Cyprus Investment Promotion Agency. Πιο πρόσφατα εργάστηκα στο Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής και από τον περασμένο Σεπτέμβρη βρίσκομαι ως Γενικός Διευθυντής στον ΜΚΟ TechIsland.
Ας τα πάρουμε από την αρχή, ως πολιτικός μηχανικός σε κατασκευαστικές εταιρίες και έργα υποδομής τι θα έλεγες πως αποκόμισες ως χρήσιμες εμπειρίες;
Δούλεψα τέσσερα χρόνια ως πολιτικός μηχανικός και θα έλεγα πως τα πιο ενδιαφέροντα έργα ήταν σίγουρα εκείνα που είχαν να κάνουν με τη θάλασσα, αφού το νερό μπορεί να αποδειχθεί εντελώς απρόβλεπτος παράγοντας στην κατασκευή και στην πορεία ενός έργου.
Αυτό που θα έλεγα πως αποκόμισα κυρίως ως χρήσιμες εμπειρίες από εκείνη την περίοδο της ζωής μου είναι η εξάσκηση για γρήγορη και άμεση αντίδραση σε προβλήματα που προκύπτουν ξαφνικά -που νομίζω ότι αυτός είναι άλλωστε και ο βασικός ρόλος ενός μηχανικού- και φυσικά η επαφή με τους διάφορους επαγγελματίες του χώρου. Ως πολιτικός μηχανικός έχεις να κάνεις με προσωπικό διαφόρων ειδικοτήτων και πρέπει να μπορείς να επικοινωνήσεις και να συνεργαστείς αποτελεσματικά με τον καθένα ξεχωριστά.
Στο ενδιάμεσο της δουλειάς μου στο CIPA και στο Υφυπουργείο εργάστηκα στο μεταξύ και για ένα περίπου χρόνο στο εργοτάξιο του πύργου Del Mar που ανεγέρθηκε στο παραλιακό μέτωπο της Λεμεσού.
Τηρούνται οι περιβαλλοντικές προδιαγραφές στην ανέγερση των παραθαλάσσιων πύργων;
Αυτό που μπορώ να πω, μέσω της δικής μου εμπειρίας στο Del Mar, όπου ήμασταν μια ομάδα πολιτικών μηχανικών, είναι ότι γίνονταν συνεχώς έλεγχοι από το Τμήμα Περιβάλλοντος για τυχόν επιπτώσεις και επειδή τα πρόστιμα ήταν πολύ ψηλά, τηρούνταν τα μέτρα. Το ίδιο θέλω να πιστεύω ότι συμβαίνει με όλες τις αναπτύξεις αυτού του είδους στη Λεμεσό.
Συμφωνείς με το ότι θα ήταν καλύτερα οι πύργοι να ήταν συγκεντρωμένοι σε ένα σημείο της πόλης;
Απόλυτα. Αυτή η άναρχη πολιτική κατασκευής πύργων αλλοίωσε τον χαρακτήρα της πόλης μας. Θα ήταν καλύτερα να υπήρχε μια ζώνη μόνο που να μπορούσαν να χτιστούν πολυώροφα κτίρια. Τώρα βλέπεις μια άτακτη πολεοδομικώς κατάσταση στο παραλιακό μέτωπο της Λεμεσού, με πύργους να έχουν ανεγερθεί ανεξέλεγκτα από την περιοχή της Μονής μέχρι και το νέο λιμάνι.
Παρ΄ όλ’ αυτά και στο γειτονικό μας Τελ Αβίβ, που είναι μια πόλη που έχεις ζήσει και που βρίσκεται και σε μια χώρα υποτίθεται πολύ ανεπτυγμένη, παρατηρούμε κάτι αντίστοιχο με πύργους στην ακτογραμμή.
Ισχύει. Ούτε όμως με το πολεοδομικό μοντέλο του Τελ Αβίβ συμφωνώ. Υποθέτω ότι είναι οι οικονομικές επιπτώσεις που προκαλούν τέτοια φαινόμενα. Η Κύπρος, όπως γνωρίζετε, βασίστηκε από το 2013 μέχρι το 2020 στο μοντέλο του διαβατηρίου, οπότε ευνοήθηκε η κατασκευή ψηλών κτιρίων, αφού προσέφερε γρήγορα έσοδα σε όλους όσοι εκμεταλλεύτηκαν εκείνο το σχέδιο. Σε πόλεις όμως όπως η Νέα Υόρκη, για παράδειγμα, βλέπεις όλα τα ψηλά κτίρια συγκεντρωμένα στο Μανχάταν. Το ίδιο και στο Χονγκ Κονγκ, υπάρχει μια συγκεκριμένη ζώνη με πολυώροφα. Βασικά, δεν είναι τυχαίο που οι περισσότερες μεγαλουπόλεις του πλανήτη είναι ζωνοποιημένες.
Από το περιβόητο οικοσύστημα καινοτομίας και τεχνολογίας του Ισραήλ τι κρατάς ως εμπειρία ίσως και ως δίδαγμα;
Σίγουρα εκείνα τα τρεισήμισι χρόνια που έζησα στο Τελ Αβίβ μου έδωσαν την ευκαιρία να δω από πρώτο χέρι πώς λειτουργεί το οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων του Ισραήλ, ποια είναι η αντιμετώπισή τους, ποια η προσέγγιση και ποια η αντίληψη των πολιτών ευρύτερα για την κουλτούρα των startups και των εταιρειών τεχνολογίας.
Να πούμε ότι πρώτα απ’ όλα στο Ισραήλ έχουν μαθήματα επιχειρηματικότητας στα σχολεία τους ενώ όσο κι αν ακουστεί περίεργο, το μεγαλύτερο κέντρο παραγωγής startups είναι ο στρατός της χώρας που όπως γνωρίζετε είναι υποχρεωτικός για όλους, τρία χρόνια για τους άντρες και δύο για τις γυναίκες. Τους καλύτερους μαθητές των σχολείων τους αναλαμβάνει ο στρατός και τους καλύπτει τα έξοδα για σπουδές οπουδήποτε στον κόσμο. Ισραηλινοί πολίτες σπουδάζουν με επιχορήγηση του στρατού σε πανεπιστήμια όπως το Harvard και το MIT με αντάλλαγμα όταν επιστρέψουν πίσω στη χώρα τους να εργαστούν για μερικά χρόνια στον στρατό.
Αυτή είναι μια τακτική που καλώς ή κακώς προώθησε την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα. Μπορεί αυτό μοραλιστικά να μην θεωρείται σωστό αλλά για το Ισραήλ δεν είναι λάθος και σίγουρα είναι κάτι που αναπτύσσει το οικοσύστημα τους.
Υπάρχουν επομένως διδάγματα από το Ισραήλ που μπορούμε να εφαρμόσουμε και στην Κύπρο;
Θεωρώ πως ναι, αφού μιλάμε για μια χώρα ίση με το μέγεθος της Ελλάδας πληθυσμιακά και σε παραγωγή startups είναι η δεύτερη χώρα παγκοσμίως μετά το Silicon Valley.
Το Ισραήλ είναι το startup nation, έτσι προωθείται πια ως global brand name. Για την Κύπρο είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, θέλει σχεδιασμό δεκαετιών και μιλάμε για διαφορετικά πληθυσμιακά μεγέθη, είναι όμως θεμιτό και εφικτό να υιοθετήσουμε πρακτικές που θα βοηθήσουν την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα και στη δική μας χώρα.
Το πλέον προφανές παράδειγμα είναι η εισαγωγή μαθημάτων επιχειρηματικότητας στα σχολεία μας. Στο Ισραήλ δεν πάει κάποιος μαθητής σχολείο και να θέλει να γίνει δάσκαλος, δικηγόρος και λογιστής, δεν υπάρχει αυτή την νοοτροπία. Πάνε στο σχολείο και εφοδιάζονται με γνώσεις για επιχειρηματικότητα και για να κάνουν κάτι δικό τους. Υπάρχουν όμως και κρατικά funds για να κάνουν αυτό το κάτι δικό τους. Στην Κύπρο είμαστε πολύ πίσω, δεν υπάρχουν μαθήματα επιχειρηματικότητας στα Πανεπιστήμια, πόσο μάλλον στα σχολεία μας.
Η στρατιωτική θητεία στην Κύπρο επίσης θα μπορούσε να αποδειχθεί πιο εποικοδομητική.
Όλη όμως αυτή η κουλτούρα των startups δεν ήταν περισσότερο hot την περασμένη δεκαετία;
Θεωρώ ότι η καινοτομία και η επιχειρηματικότητα δεν θα σταματήσουν ποτέ να είναι σημαντικές. Ποτέ δεν θα πάψουν να δημιουργούνται νέες εταιρείες και ποτέ δεν θα πάψουν να προκύπτουν νέα προβλήματα και να πρέπει να εντοπίζονται οι λύσεις τους. Δεν θεωρώ επομένως ότι η κουλτούρα των startups είναι κάτι ξεπερασμένο. Αντιθέτως. Είναι κάτι που ξεκίνησε την περασμένη δεκαετία και που μέσα στις επόμενες δεκαετίες θα ενδυναμώνεται όλο και περισσότερο.
Η Κύπρος πώς μπορεί να γίνει tech island;
Θεωρώ ότι η Κύπρος έχει όλα τα εφόδια και μπορεί να αναπτύξει πολύ καλές υποδομές για να φιλοξενεί στο έδαφός της εταιρείες τεχνολογίας. Καταρχάς, το μέγεθος της χώρας δίνει την ευκαιρία να λειτουργούμε σαν ένα sandbox για εταιρείες που θέλουν να δραστηριοποιηθούν παγκοσμίως.
Το sandbox είναι ένας τεχνικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα πεδίο δοκιμής όπου εάν λανσάρεις κάτι και έχει επιτυχία, μπορεί στη συνέχεια να εφαρμοστεί και σε μεγαλύτερες αγορές.
Ταυτοχρόνως, η Κύπρος έχει υψηλή ποιότητα ζωής, υποδομές, καθώς και βεβαίως το πολύ ωραίο της κλίμα και φαγητό.
Μιλάμε επομένως για μια νησιωτική χώρα που συνδυάζει υποδομές, ένα ήσυχο και φιλικό περιβάλλον και ένα πολύ ωραίο κλίμα με ωραίο φαγητό και ό,τι άλλο είναι συνεπακόλουθο της καλής ποιότητας ζωής.
Ο συνιδρυτής του Tech Island Alexey Kubarev μάς είπε πάντως τις προάλλες πως ο ήλιος και η θάλασσα δεν πρέπει να θεωρούνται αρκετά ως πλεονεκτήματα.
Συμφωνώ απόλυτα. Η Κύπρος δεν μπορεί να προσελκύσει εταιρείες και επαγγελματίες υψηλής κατάρτισης μόνο με το καλό κλίμα και τη θάλασσα. Χρειάζονται και άλλα κίνητρα για προσέλκυση εταιρειών και επαγγελματιών όπως χώροι ψυχαγωγίας, θεματικά πάρκα κλπ.
Προσωπικά νομίζω ότι είναι chicken and the egg. Όταν προσελκύσεις νέο κόσμο και νέες εταιρείες, θα αναπτύξεις και επιμέρους τομείς της ποιότητας ζωής στη χώρα όπως η ψυχαγωγία και οι διάφορες πολιτισμικές δραστηριότητες.
Ας μη ξεχνάμε ότι η τοποθεσία της Κύπρου δίνει τη δυνατότητα να προσελκύεται πληθυσμός από τις ασταθείς γύρω περιοχές ενώ η μεγάλη ρωσόφωνη κοινότητα που υπάρχει στο νησί μπορεί να λειτουργήσει ως πόλος έλξης για ταλέντα από ρωσόφωνες χώρες. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με το Ισραήλ, αφού λόγω της μικρής απόστασης που μας χωρίζει και τις καλές μας υποδομές, έχει πια αρκετούς Ισραηλινούς που επιλέγουν να ζήσουν στην Κύπρο.
Γιατί ένας πολίτης του Ισραήλ να προτιμήσει όμως την Κύπρο από τη δική του χώρα;
Η Λάρνακα είναι μόνο τριάντα πέντε λεπτά πτήση από το Τελ Αβίβ και στην Κύπρο η ζωή είναι πιο ήσυχη και πιο φτηνή σε σχέση με το Ισραήλ. Ισχύουν φυσικά και τα πολύ σημαντικά φορολογικά κίνητρα.
Έπειτα, είναι η ευκολότερη πρόσβαση μέσω Κύπρου τόσο στις αγορές της Ευρώπης όσο και στις γειτονικές αγορές των αραβικών χωρών και της Μέσης Ανατολής. Δεν είναι συμπτωματικό που στην Κύπρο υπάρχουν ήδη αρκετές εταιρείες εβραϊκών συμφερόντων που δραστηριοποιούνται σε αραβικές χώρες με τις οποίες δεν υπάρχει εμπορική σχέση με το Ισραήλ.
Συμφωνείς ότι πρέπει να γίνει μεταρρύθμιση στο σύστημα πολιτογραφήσεων για να γίνει η Κύπρος ελκυστική και για τους υπαλλήλους και όχι μόνο για τους ιδιοκτήτες εταιρειών;
Σωστά, μιλάς για ένα σύστημα πολιτογράφησης στην Κύπρο που δημιουργήθηκε πριν πολλά χρόνια και θεωρείται πια πολύ παρωχημένο σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης. Δεν γίνεται να χρειάζεσαι επτά ολόκληρα χρόνια για να πάρεις διαβατήριο. Επίσης δεν γίνεται να έρχεται κάποιος υπήκοος μη ευρωπαϊκής χώρας να εργαστεί στην Κύπρο και ο/η σύντροφος του/της να μην δικαιούται να εργαστεί και να έχει πρόσβαση στην αγορά εργασίας.
Μιλάμε για μια μεταρρύθμιση που θα απευθύνεται μόνο σε υψηλής εξειδίκευσης άτομα;
Σε πρώτη φάση, η ανακοίνωση που ήδη έκανε η κυβέρνησή της Κύπρου πριν από τέσσερις μήνες απευθύνεται πράγματι σε κίνητρα για εταιρείες και άτομα υψηλής εξειδίκευσης στους τομείς της τεχνολογίας, της ναυτιλίας και του biomedical.
Mέσω του λεγόμενου Business Facilitation Unit προσφέρεται πια η δυνατότητα για γρηγορότερη αδειοδότηση σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται στους παραπάνω τομείς.
Τι είδους εταιρείες έχουν γραφτεί ήδη στο TechIsland και ποιες άλλες θα μπορούσαν να εγγραφούν;
Σήμερα το TechIsland έχει γύρω στις 175 εταιρείες μέλη και αυξάνονται συνεχώς. Χαρακτηριστικά να αναφέρω ότι πρόσφατα είχαμε συνεδρία του Διοικητικού Συμβουλίου και εγκρίθηκαν ακόμη 30 εταιρείες.
Πρόκειται για εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε όλους τους τομείς της σύγχρονης τεχνολογίας, Από cyber security μέχρι πλατφόρμες για εκπαίδευση, gaming, και ούτω καθεξής.
Μιλάμε για έναν τομέα της οικονομίας μας που ήδη αγγίζει το 7 με 7,5% του ΑΕΠ. Εύκολα μπορεί να διπλασιαστεί και να φτάσει το 15%, γιατί όχι και το 20%.
Να σημειωθεί ότι επιπλέον στο TechIsland έχουμε και affiliated members και service providers, που μπορεί να είναι πανεπιστήμια, παροχείς υπηρεσιών όπως δικηγορικά και λογιστικά γραφεία, venture capitals, incubators, accelerators καθώς και γραφεία εξευρέσεως εργασίας.
Ποια τα κίνητρα μιας εταιρείας για να γίνει μέλος στο TechIsland;
Μπορεί να μαθαίνει νέα της κοινότητας στην Κύπρο, να δικτυώνεται με τις υπόλοιπες διακόσιες σχεδόν εταιρίες που είναι μέλη και κυρίως, να συμμετέχει σε κάτι ενεργό και δυναμικό που ως βασικό στόχο έχει να βελτιώσει την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό και να τροποποιήσει νομοθεσίες που σκοπό έχουν να ωφελήσουν τα συμφέροντα των εταιρειών τεχνολογίας για την βελτίωση των συνθηκών ανάπτυξης τους
Να σημειωθεί επίσης πως δεν υπάρχει κόστος εγγραφής ή συνδρομής για μια εταιρεία που επιθυμεί να ενταχθεί στην κοινότητα του TechIsland.
Μάριε, το έργο που γίνεται στο Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής πώς το αξιολογείς;
Νομίζω ότι αν αναλογιστούμε τις αντίξοες συνθήκες μέσα στις οποίες ιδρύθηκε και τρέχει, είναι πολύ καλό το έργο που γίνεται. Μιλάμε για ένα Υφυπουργείο που δημιουργήθηκε την 1η του Μάρτη του 2020 και που ανέλαβε να τρέξει πάρα πολλά πρότζεκτ, με περιορισμένο εργατικό δυναμικό στη διάθεσή του. Πρέπει το κράτος να επενδύσει σε αυτό το Υφυπουργείο. Δεν γίνεται να στοχεύσεις στην τόσο σημαντική ψηφιακή μεταρρύθμιση του κράτους σου χωρίς να έχεις το απαραίτητο έμψυχο δυναμικό να υλοποιήσει αυτή τη μεταρρύθμιση.
Αν τα καταφέρουμε λοιπόν ως Κύπρος και γίνουμε tech island ποια πιστεύεις ότι θα είναι τα πλεονεκτήματα για τον μέσο πολίτη στην καθημερινότητα του;
Πρώτα απ’ όλα θα προκύψουν σημαντικές ευκαιρίες εργοδότησης με καλές απολαβές και μεγάλες προοπτικές για τις νέες γενιές και τους επαγγελματίες στην Κύπρο.
Ταυτοχρόνως, εάν πετύχουν οι εταιρείες τεχνολογίας που θα έρθουν ή που ήδη βρίσκονται στην Κύπρο σημαίνει απευθείας ότι τα έσοδα που θα προσελκύσουν θα διοχετευθούν στην πραγματική οικονομία.
Θα επωφεληθούν όλοι οι τομείς της δραστηριότητας στη χώρα, επειδή η τεχνολογική ανάπτυξη θεωρείται οριζόντια και επηρεάζει όλους τους τομείς ανεξαιρέτως, δεν είναι κάθετη.
Για να μιλήσω με χειροπιαστά παραδείγματα, να σας πω μόνο ότι η μετατροπή της Κύπρου σε tech island μπορεί να συνεισφέρει στην ύπαρξη καλύτερων σχολείων, σε υψηλότερης ποιότητας μάθηση, σε περισσότερες επενδύσεις σε ακίνητα, περισσότερους χώρους για πράσινο, καθαρότερη πόλη, εκμοντερνισμό των κρατικών υπηρεσιών κλπ.
Τη Λεμεσό συγκεκριμένα πώς θα ήθελες να τη δεις να εξελίσσεται;
Σε μια πόλη της Μεσογείου με πρωταγωνιστικό ρόλο στην επιχειρηματική δραστηριότητα και σε έναν σημαντικό, κορυφαίο διεθνή προορισμό για εταιρείες και υψηλής κατάρτισης επαγγελματίες στον τομέα της τεχνολογίας και καινοτομίας.
