Τη Βασιλική Κυπραίου την συνάντησα πρώτη φορά έξω από το Προεδρικό Μέγαρο. Δεν ήταν για καμία συνάντηση «υψηλού επιπέδου». Ήταν έξω. Στη διαμαρτυρία για τις δολοφονημένες γυναίκες τις οποίες το κράτος δεν προστάτεψε. Ψελλίσαμε ένα «χαίρω πολύ». Τη δεύτερη φορά που την είδα, η Βασιλική με έστειλε σπίτι κρατώντας το στομάχι μου διαλυμένη. Κλήθηκα να συντονίσω μια συζήτηση για το AIDS, τις πόρνες, τη διαπόμπευση, τη δημοσιογραφική ηθική, την κοινωνία που ηδονίζεται να στιγματίζει. Μια συζήτηση με αστυνομικούς, ψυχολόγους, βουλευτές, ακαδημαϊκούς, δικηγόρους, δημοσιογράφους. Μια συζήτηση που θα ακολουθούσε μετά την παράσταση HIV που έγραψε ο Θανάσης Τριαρίδης και σκηνοθέτησε η Έλενα Σωκράτους. Μια παράσταση που ήταν μονόλογος μιας ώρας. Που θεώρησα η ηλίθια ότι μετά από ένα μονόωρο μονόλογο, όλοι θα έφευγαν σηκωτοί και δεν θα είχα άνθρωπο για άνθρωπο στη συζήτηση. Εκείνο που δεν υπολόγισα, ήταν ότι τον μονόλογο, θα τον εκτελούσε αυτή η σπουδαία ηθοποιός. Ο οποίος καθήλωσε όλους στην καρέκλα σε τέτοιο σημείο που τα πόδια τους ήταν κομμένα και δεν μπόρεσε κανείς να σηκωθεί να φύγει. Πάγωσε. Δεν ξέρω πόσες φορές έμεινα με το στόμα ανοικτό από ερμηνείες ηθοποιών, θυμάμαι μια με τη Μπεπεδέλη και μια με την Κυπραίου.
Επιμέλεια συνέντευξης: Ανθή Ερμογένους
Πρέπει να έχει υποφέρει κανείς πρώτα για να μπορεί να ξέρει να βγάλει ό,τι πρέπει να βγάλει ως ηθοποιός;
Να ζει πρέπει. Να πέφτει, να σηκώνεται, να φοβάται, να ερωτεύεται, να γελάει, να κλαίει, να αγκαλιάζει, να ανασαίνει ζωή. Η ζωή ταΐζει το θέατρο, όχι το θέατρο τη ζωή. Δεν είμαι οπαδός της θεωρίας του καταραμένου καλλιτέχνη. Αν και παλιότερα φάνταζε άκρως δελεαστική. Ίσως επειδή οι αγαπημένοι μου ζωγράφοι, ποιητές, μουσικοί, έζησαν μια ζωή γεμάτη πάθη και μοναξιά. Πέρασα πολλά χρόνια πιστεύοντας πως αν δεν είμαι βυθισμένη στη μαύρη λίμνη, αν δεν υποφέρω πιστά κι ακούραστα, αν δεν είμαι μόνη, έρημη και θλιμμένη, δεν θα μπορούσα να υπάρξω πάνω στη σκηνή. Τώρα πια γελάω με εκείνη την εμμονή μου. Όσο μεγαλώνω νιώθω πως η υγεία, ψυχική και σωματική, είναι ο δρόμος για να υπάρξεις πάνω στη σκηνή. Για να μοιραστείς. Με γενναιοδωρία. Και φως.
Γιατί θα θυσίαζες την τέχνη;
Για τίποτα. Και με τίποτα. Στο δικό μου κόσμο είναι πάνω, κάτω, παντού. Στο φως όταν χαράζει, σε ένα χαμόγελο, στη θάλασσα, το καταχείμωνο, στις ζωγραφιές της Χαράς, σε όνειρα, ήχους, επιθυμίες. Δε μπορώ να δώσω κάποιον ορισμό για το τι είναι τέχνη. Ούτε και θέλω. Κι αν η ερώτηση αφορά στο να ασκώ την τέχνη μου, ισχύει το ίδιο. Οι αυτοσχεδιασμοί που έχω επιχειρήσει στη ζωή μου προσπαθώντας να αντιμετωπίσω ανθρώπους, καταστάσεις και φαινόμενα χαίρουν άκρας καλλιτεχνικής αξίας. Και χωρίς πρόβα. Ούτε δοσμένο κείμενο.
“De profundis” του Oscar Wilde. Πως το έζησες;
Σαν εκδρομή. Στα ξαφνικά. Με φίλους. Η ιδέα και η πρόταση ήρθε από τον Βαγγέλη Γέττο. Τον Βαγγέλη τον αγαπώ γιατί είναι ατόφιος. Καθάριος. Είναι φίλος με το φι κεφαλαίο. Μπορώ να κουβεντιάζω ώρες ατελείωτες μαζί του, να διαφωνούμε, να συμφωνούμε και πάλι από την αρχή. Μου έδωσε άπλετο χώρο με το “De Profundis“. Με άφησε να επιλέξω τι θα ειπωθεί. Ξαναβούτηξα σε αυτό το πολυαγαπημένο βιβλίο. Ανακάλυψα παλιούς και νέους θησαυρούς, όπως συμβαίνει με τα μεγάλα κείμενα, που η ανάγνωση τους εξαρτάται κάθε φορά από το σημείο στο οποίο βρίσκεσαι τη δεδομένη στιγμή της ζωής σου. Έπειτα ήρθαν οι συναντήσεις μας, οι ήχοι, οι στιγμές. Αυτές οι πρόβες όπου δεν υπάρχει προσπάθεια κι αγωνία να αποδείξεις τίποτα σε κανέναν. Μόνο κοινή ανάσα.
Και μετά η μοιρασιά με τον κόσμο. Στο αγαπημένο Καφενείο 11. Στην αυλή. Μου άρεσε αυτή η μη θεατρική συνθήκη. Που έβλεπα ανθρώπους στα τραπέζια να πίνουν και να ακούν τη γραφή του Oscar Wilde. Είχε κάτι οξύμωρο. Μαγικό.
Ο μονόλογος με το HIV σε πόνεσε τόσο πολύ όσο φάνηκε στην ερμηνεία σου;
Το HIV ήταν μια μεγάλη περιπέτεια. Σημειώνω κάπου εδώ ότι η σχέση μου με του μονολόγους δεν είναι η καλύτερη. Είχα κατά καιρούς αρνηθεί σε προτάσεις γιατί πρώτον, μου αρέσει να παίζω με τα άλλα παιδιά και δεύτερον, δεν καταλάβαινα γιατί κάποιος να έρθει στο θέατρο να δει έναν άνθρωπο πάνω στη σκηνή για μια ώρα. Φάνταζε κάτι σαν κινέζικο βασανιστήριο. Κι ύστερα ήρθε η Έλενα, ο Οδυσσέας και το HIV. Διάβασα το έργο. Είπα ναι. Αντανακλαστικά. Σαν υπνωτισμένη. Ξεκινήσαμε δουλειά. Από μακριά. Η Έλενα στο Βερολίνο. Ο Οδυσσέας στο Παρίσι. Εγώ εδώ. Συναντηθήκαμε. Την πρώτη φορά που κάθισα απέναντι τους και ξεκίνησα να πω την ιστορία της Επίφανι Γκούντμαν δημιούργησα μια ωραιότατη λίμνη δακρύων κάτω από την καρέκλα μου. Ο Οδυσσέας με κοίταξε κατάματα και είπε: Ωραία. Αλλά δε θέλουμε αυτό. Πόνεσα σε όλη τη διαδρομή. Να γίνω αγωγός του πόνου χωρίς όμως να τον οικειοποιηθώ. Χωρίς να υποφέρω επί σκηνής. Κρατώντας απόσταση. Να πω μια ιστορία. Να κοιτάξω στα μάτια. Εσένα. Εμένα.
Η παράσταση αυτή άλλαξε τον τρόπο που αντιλαμβάνομαι τον εαυτό μου στην συνθήκη που ονομάζουμε θέατρο.
Τι θα μπορούσες ή τι θα ήθελες να γίνεις αν δεν ήσουν ηθοποιός;
Θα ήθελα να είμαι ακροβάτης. Να περπατάω σε τεντωμένο σκοινί. Να βρίσκομαι σε αυτήν την ιλιγγιώδη παύση. Χωρίς δίχτυ ασφαλείας. Που αν το καλοσκεφτείς είναι ακριβώς το ίδιο. Χωρίς λόγια.
Είναι η μητρότητα σκοπός για τη γυναικεία ύπαρξη; Και αν ναι ή όχι, εσένα πως σε άλλαξε;
Σκοπός για τη γυναικεία ύπαρξη είναι να έχει επιλογές. Αν η μητρότητα αποτελεί επιλογή τότε μπορεί να γίνει και σκοπός. Επιλογή συνειδητή εννοώ. Όχι επειδή μουρμουράει η μάνα σου κι ο πατέρας σου που θέλουν εγγονάκια, παντρεύτηκες και τι θα λέει ο κόσμος αν δεν κάνεις παιδί. Στη δική μου πραγματικότητα το παιδί ήρθε μετά από εφτά χρόνια κοινής ζωής με τη σκέψη ότι περνάμε όμορφα οι δύο και θα ήταν ωραία να έρθει ένας μικρός άνθρωπος στην παρέα. Δεν είχα καμιά αγωνία για τη διαιώνιση των γονιδίων μου στον κόσμο τούτο ούτε ξύπνησε το μητρικό μου ένστικτο. Μαμά έγινα όταν κράτησα τη Χαρά αγκαλιά. Και άλλαξα. Ή μάλλον θυμήθηκα. Το παιδί Βασιλική. Παίζω, ανακαλύπτω, γελάω, αγκαλιάζω, μαθαίνω, λέω αυτό που σκέφτομαι, φοβάμαι κι έχω άγνοια κινδύνου. Ταυτόχρονα. Όλα πολύ.
Woyzeck | Γκέοργκ Μπύχνερ η τελευταία σου δουλειά. Πες για αυτήν αλλά πες μετά και πως είναι να δουλεύεις με τον σκηνοθέτη Παναγιώτη Λάρκου και μετά πως είναι να δουλεύεις με τον σύντροφο Παναγιώτη Λάρκου.
Ευτυχισμένη στιγμή. Ένα έργο αστείρευτο. Λατρεμένο. Μοιρασιά με αγαπημένους ηθοποιούς επί σκηνής και μια ομάδα συντελεστών επί της ουσίας. Κρατάω αυτήν τη συνάντηση γιατί είχε αλήθεια, ομορφιά, ανθρωπιά. Αυτά έχει κι ο σκηνοθέτης Παναγιώτης Λάρκου. Αγάπη κι έγνοια για τα πλάσματα πάνω και γύρω από τη σκηνή, βοήθεια για όλους όπου και για όσο χρειαστεί, ευφυία θεατρική. Ανοίγει διάπλατα πόρτες και παράθυρα σε τόπους που δεν είχες φανταστεί, σε ξαφνιάζει με όσα ανακαλύπτεις πως κρύβεις μέσα σου, σε κάνει να γελάς, να θέλεις να πας στην πρόβα, να αγαπάς τη δουλεία σου. Για το σύντροφο Παναγιώτη Λάρκου ισχύουν ακριβώς τα ίδια. Η μόνη προσθήκη είναι ότι με γνωρίζει πολύ καλά τολμώ να πω. Τις ευκολίες μου, τους φόβους μου, τα σκοτάδια μου, το φως μου. Δεν μπορώ να μας ξεγελάσω. Με τίποτα όμως.
Αν και νομίζω ότι στα πόσα χρόνια που είστε μαζί δεν έχετε πολλές φορές δουλέψει μαζί, θεωρείς ότι είναι καλό τα ζευγάρια να είναι και σε σπίτι και σε δουλειά μαζί ή είναι πιο γόνιμοι οι μικροί απόχωρισμοί;
Η αλήθεια είναι πως στα δεκατρία χρόνια που είμαστε μαζί, ο Λάρκου με έχει σκηνοθετήσει πέντε φορές. Ξέρω πως θα με συμπεριλάβει στη διανομή μόνο όταν του είμαι χρήσιμη. Μου αρέσει αυτό. Είναι μια καθαρή πρόθεση-θέση κι έτσι αποφεύγονται παρανοήσεις. Θέλω να πω πως η επιλογή της ηθοποιού και όχι της συντρόφου, φέρνει μια καθαρότητα στην επαγγελματική μας σχέση και αφήνει χώρο για να δουλεύουμε όμορφα μαζί. Όσο για αυτό με τους γόνιμους μικρούς αποχωρισμούς δεν τους έχω ανάγκη μέχρι στιγμής. Μου αρέσει να είμαστε μαζί. Είναι ενδιαφέρων τύπος. Και στο σπίτι. Και στη δουλειά.
Ποιος κάνει λίγο πίσω από τη δουλειά για χάρη του παιδιού;
Μεταξύ μας ο πιο τυχερός νομίζω. Τα πρώτα τρία χρόνια άσκησα βέτο κι έμεινα αποκλειστικά εγώ σπίτι μαζί της. Δεν ήθελα να βρίσκομαι πουθενά αλλού. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν στιγμές που είμαι στη δουλειά κι αναρωτιέμαι τι κάνω εγώ εδώ, γιατί δεν είμαι με τη Χαρά;
Θα είσαι σε κάτι νέο μετά το Woyzeck;
Στον Βασιλιά Ληρ του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ.
Αγαπημένος ρόλος ως τώρα;
Η Μήδεια. Ήταν η παράσταση που θρήνησα το πρώτο μας παιδί.
Κι η τελευταία φορά που με είδε ο πατέρας μου στη σκηνή.
Ρόλος που σε ιντριγκάρει να παίξεις;
Όλοι και κανένας. Δε σκέφτομαι ρόλους. Σκέφτομαι συνθήκες. Ανθρώπους. Συναντήσεις.
Κύπρος ή Ελλάδα;
Δεν ξέρω τι να σου πω. Κι εδώ κι εκεί νιώθω μισή πια. Όταν είμαι στην Κύπρο μου λείπει η μάνα μου, η αδελφή μου, οι φίλοι μου εκεί. Όταν είμαι στην Ελλάδα πεθυμώ τους δικούς μου ανθρώπους εδώ, το σπίτι μου, τη γειτονιά μου. Δεν πατάω απόλυτα πουθενά. Αγαπώ και μισώ παράφορα τρόπους, συμπεριφορές, καταστάσεις κι εδώ κι εκεί.Αν γέρνει λιγάκι η ζυγαριά μέσα μου είναι μόνο γιατί η Κύπρος είναι ο τόπος που γεννήθηκε η κόρη μου.
Τι σου λείπει;
Ο πατέρας μου. Το γέλιο του. Η αγκαλιά του. Η φωνή του.
Να τον ακούω να μου λέει μη φοβάσαι τίποτα ρε. Προχώρα.
Τι μας λείπει;
Το θάρρος. Κι η αλήθεια.
