[Σε ελεύθερη μετάφραση από TheConversation]
Μια αναφορά ότι οι επιστήμονες έχουν ξεκινήσει δοκιμές σε μια «μούμια γοργόνας» 300 ετών για να προσδιορίσουν την προέλευσή της, έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον για την ύπαρξη γοργόνων στην ιαπωνική λαογραφία.
Οι ιστορίες για τις γοργόνες και τις πιο επικίνδυνα σαγηνευτικές αδερφές τους, τις σειρήνες, είναι σταθερά εδραιωμένες στις πολιτιστικές μυθολογίες πολλών περιοχών και μπορούν να βρεθούν στη μεσαιωνική τέχνη και στη σύγχρονη λαϊκή λογοτεχνία σε όλο τον κόσμο.
Στην Ιαπωνία, στοιχεία πίστης και μύθου που συνδέονται με τον φυσικό κόσμο έχουν διατηρηθεί από τους προϊστορικούς χρόνους ως σημαντικό μέρος του πολιτισμού και της παράδοσης. Αλλά η γοργόνα, όπως φανταζόταν στη δυτική ψυχοσύνθεση, δεν εμφανίζεται σε αυτές τις αφηγήσεις.
Ένα ανθρώπινο πλάσμα – ψάρι
Στην ιαπωνική λαογραφία, υπάρχει ένα ανθρώπινο πλάσμα-ψάρι με το στόμα ενός πιθήκου που ζει στη θάλασσα που ονομάζεται ningyo (η λέξη στα ιαπωνικά αποτελείται από τους χαρακτήρες «πρόσωπο» και «ψάρι»). Μια παλιά ιαπωνική πεποίθηση ήταν ότι η κατανάλωση της σάρκας ενός ningyo θα μπορούσε να προσφέρει αθανασία.
Πιστεύεται ότι ένα τέτοιο πλάσμα εμφανίστηκε στον πρίγκιπα Shōtoku (574–622) στη λίμνη Biwa, βορειοανατολικά του Κιότο. Μια ημι-θρυλική φιγούρα, ο πρίγκιπας Shōtoku ήταν σεβαστός για τις πολλές πολιτικές και πολιτιστικές του καινοτομίες, κυρίως για την ενθάρρυνση της εξάπλωσης του Βουδισμού στην Ιαπωνία. Το πλάσμα ήταν κάποτε ένας ψαράς που είχε παρανομήσει για να ψαρέψει σε προστατευμένα νερά, και ως τιμωρία είχε μεταμορφωθεί σε ningyo και με τις ετοιμοθάνατες ανάσες του κάλεσε τον πρίγκιπα να τον απαλλάξει από τα εγκλήματά του.
Η γοργόνα ζήτησε από τον πρίγκιπα να ιδρύσει έναν ναό για να δείξει το φρικτό, μουμιοποιημένο σώμα του για να υπενθυμίσει στους ανθρώπους την ιερότητα της ζωής. Υπολείμματα που ταιριάζουν με την περιγραφή ενός ningyo μπορούν να βρεθούν στο ιερό Tenshou-Kyousha στη Fujinomiya, όπου φροντίζονται από σιντοϊστές ιερείς.
Οι αφηγήσεις για εμφανίσεις γοργόνων, ωστόσο, είναι σπάνιες στα παραμύθια, και τα πλάσματα, αντί να είναι αντικείμενα μαγευτικής ομορφιάς, περιγράφονται ως «αποκρουστικοί» προπομπί πολέμου ή καταστροφής.
Η «αποξηραμένη γοργόνα» που υποβάλλεται αυτή τη στιγμή σε δοκιμές φέρεται να πιάστηκε στον Ειρηνικό Ωκεανό, στα ανοιχτά του ιαπωνικού νησιού Σικόκου, μεταξύ 1736 και 1741, και τώρα φυλάσσεται σε ναό στην πόλη Asakuchi. Η εξέταση της γοργόνας οδήγησε τους ερευνητές να πιστέψουν ότι είναι ένα λείψανο από την περίοδο Έντο (1603-1868). Ήταν σύνηθες το Yōkai (πνεύματα και οντότητες) και τα «ζωντανά» τρομακτικά πλάσματα να προβάλλονται στο κοινό ως αντικείμενα ψυχαγωγίας σε ταξιδιωτικές εκπομπές, παρόμοια με τα «freak shows» στις ΗΠΑ.
Πότε η γοργόνα έγινε Γιαπωνέζα;
Οι γοργόνες στην Ιαπωνία σήμερα δεν είναι πλέον μικροσκοπικά πλάσματα με νύχια, με τον κορμό ενός πιθήκου και την ουρά του ψαριού. Φαίνεται ότι η γοργόνα, όπως είναι γνωστή στη Δύση, διείσδυσε στην Ιαπωνία στις αρχές του 20ού αιώνα. Αυτό συνέπεσε με μια εισροή αμερικανικής κουλτούρας από τις στρατιωτικές βάσεις κατά την έναρξη του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, καθώς και με τη δημοσίευση της πρώτης ιαπωνικής μετάφρασης της «Μικρής Γοργόνας» του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν.
Συγγραφείς και εικονογράφοι, όπως ο Tanizaki Jun’ichirō στο Ningyo no nageki, The Mermaid’s Lament, 1917, άρχισαν να παρουσιάζουν αυτό το πλάσμα στο έργο τους. Αυτό οδήγησε στο γκροτέσκο είδωλο του ningyo να αντικατασταθεί ή να συγχωνευθεί με μια δελεαστική, ξεκάθαρα θηλυκή γοργόνα γνωστή ως Māmeido, στη λαϊκή κουλτούρα.
Λογοτεχνικές και οπτικές αναπαραστάσεις (ιδιαίτερα anime και manga) της πρόσφατα δυτικοποιημένης γοργόνας έχουν εξερευνήσει το δίλημμα της γοητείας. Αυτές περιλαμβάνουν προοπτικές της ίδιας της γοργόνας και, σε ορισμένες περιπτώσεις, του ατόμου, γενικά αρσενικού, που έχει ανακαλύψει την ύπαρξή της, έχει δεθεί μαζί της και στη συνέχεια αναγκάζεται να την αφήσει να φύγει.
Αυτή η νέα γοργόνα φαίνεται τώρα να έχει μια θέση στη λαϊκή κουλτούρα, με νέες ιστορίες που προσελκύουν τουρίστες στα νοτιότερα νησιά της Ιαπωνίας. Το χάλκινο άγαλμα μιας γοργόνας, που κάθεται βαρετά σε έναν βράχο στην παραλία Moon της Οκινάουα, υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύει τους τοπικούς θρύλους όμορφων γοργόνων που σώζουν ανθρώπους από τα βάθη μιας απειλητικής θάλασσας. Αυτό απέχει πολύ από την ανατριχιαστική εικόνα του ningyo, του μισάνθρωπου ψαριού με το στόμα ενός πιθήκου.
