Τον Φεβρουάριο του 2021, η Qurium, ένας οργανισμός που παρέχει υπηρεσίες φιλοξενίας ιστοσελίδων για οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανεξάρτητα ειδησεογραφικά πρακτορεία, έλαβε ένα περίεργο μήνυμα από κάποιον του οποίου το email έδειχνε ότι βρισκόταν στο νομικό τμήμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, διαβάζουμε στο restofworld.
Ο εκπρόσωπος, με το ψευδώνυμο Raúl Soto, ζήτησε από το Qurium να λάβει μέτρα για άρθρα από έναν ιστότοπο ερευνητικής δημοσιογραφίας με έδρα την Κένυα με την επωνυμία Elephant. Τα εν λόγω άρθρα περιελάμβαναν έρευνες για διαφθορά, αλλά το email του Soto δεν αφορούσε τους ισχυρισμούς. Αντίθετα, ισχυρίστηκε ότι το άρθρο είχε παραβιάσει τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος διέπει τη συλλογή και αποθήκευση προσωπικών δεδομένων στην Ευρώπη.
Μια σύντομη έρευνα αποκάλυψε ότι η διεύθυνση του Soto δεν ήταν, στην πραγματικότητα, αυτή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αλλά ένα γραφείο στις Βρυξέλλες. Χρησιμοποιώντας μια δημόσια βάση δεδομένων, ανακάλυψαν ότι υποβλήθηκαν κι άλλες καταγγελίες σε μηχανές αναζήτησης περίπου την ίδια περίοδο, ισχυριζόμενες ότι το άρθρο του The Elephant ήταν λογοκλοπή και ζητούσαν να αφαιρεθεί από τις αναζητήσεις, που σημαίνει ότι δεν θα εμφανιζόταν στο πρώτες σελίδες των αποτελεσμάτων των μηχανών αναζήτησης.
Το Qurium εντόπισε το domain που χρησιμοποιήθηκε στο email του Soto σε μια εταιρεία διαχείρισης που ονομάζεται Eliminalia, η οποία καταχωρήθηκε το 2013 από έναν Ισπανό επιχειρηματία ονόματι Diego Dídac Sánchez με έδρα τη Βαρκελώνη και το Κίεβο. Η Eliminalia ειδικεύεται στην αφαίρεση πληροφοριών από το διαδίκτυο. Το μότο της είναι «Διαγράφουμε το παρελθόν σου, σε βοηθάμε να χτίσεις το μέλλον σου» και υπόσχεται «100% εμπιστευτικότητα».
Έγγραφα που εντόπισε το Rest of World ρίχνουν φως στη «βιομηχανία διαχείρισης φήμης», αποκαλύπτοντας πώς η Eliminalia και εταιρείες όπως αυτή χρησιμοποιούν ψευδείς αξιώσεις πνευματικών δικαιωμάτων και ψεύτικες νομικές ειδοποιήσεις για να αφαιρέσουν και να αποκρύψουν άρθρα που συνδέουν πελάτες τους με περιπτώσεις φοροδιαφυγής, διαφθοράς και διακίνησης ναρκωτικών.
Τα μεταδεδομένα και τα ονόματα αρχείων της εταιρείας, υποδηλώνουν ότι τα έγγραφα προέρχονται όντως από την Eliminalia. Εκτός από τα ονόματα που αναφέρονται ως πελάτες, τα έγγραφα περιλαμβάνουν διευθύνσεις URL που επρόκειτο να αφαιρεθούν για λογαριασμό τους.
Μεταξύ των χιλιάδων ονομάτων που αναφέρονται ως πελάτες στα έγγραφα είναι ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Δομινικανής Δημοκρατίας, που κατηγορείται στην Αργεντινή για το ρόλο του σε υπόθεση πυραμίδας κρυπτονομισμάτων καθώς και άτομα που κατηγορούνται για διαφθορά παγκοσμίως. Υπάρχουν 17.000 διευθύνσεις URL πελατών μεταξύ 2015 και 2019. Σε τουλάχιστον μία περίπτωση, φαίνεται ότι η Eliminalia είχε προσληφθεί από μια εταιρεία διαχείρισης φήμης για λογαριασμό πελάτη. Δεν είναι σαφές εάν η λίστα αντιπροσωπεύει το σύνολο των πελατών της εταιρείας, αλλά περιλαμβάνει άτομα και εταιρείες από τη Λατινική Αμερική, την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, και δείχνει το βαθμό στον οποίο οι υπηρεσίες αυτού του είδους έχουν γίνει ένα τρόπος ώστε άτομα με πλούτο και ισχύ να ελέγχουν τις πληροφορίες που εμφανίζονται στο διαδίκτυο.
Ο Magalis Camellón, επικεφαλής του νομικού τμήματος της Eliminalia, δήλωσε ότι η εταιρεία δεν έχει καμία νομική σχέση με κανένα από τα άτομα που αναφέρονται στα έγγραφα και ότι «Δυστυχώς, οι ανταγωνιστές προβαίνουν σε εσφαλμένες ενέργειες (DMCA) για λογαριασμό της Eliminalia προσπαθώντας να αμαυρώσουν τη φήμη της εταιρείας μας». Ο νόμος για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή εποχή, ή DMCA, είναι ένα κομμάτι της νομοθεσίας των ΗΠΑ που έχει σχεδιαστεί για να αποτρέπει την κλοπή πνευματικών δικαιωμάτων στο διαδίκτυο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την έκδοση αιτημάτων κατάργησης περιεχομένου. Ο Camellón αρνήθηκε να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες.
Μερικά από τα άτομα που εμφανίστηκαν στα έγγραφα είναι ιδιώτες που απ’ ό, τι φαίνεται προσπάθησαν να αφαιρέσουν βίντεο από πορνογραφικούς ιστότοπους. Αλλά οι πιο παραγωγικοί χρήστες της υπηρεσίας φαίνεται να είναι επιχειρηματίες και πολιτικοί που στοχεύουν σε επικριτικά γι’ αυτούς άρθρα.
Ένα συμβόλαιο πελάτη της Eliminalia από το 2021, δείχνει ότι η εταιρεία τον χρέωσε 2.500 ευρώ για την αφαίρεση λινκ. Σε μια συνέντευξη του 2016, ο Sánchez είπε ότι η εταιρεία του χρεώνει ορισμένους πελάτες και επιχειρήσεις υψηλού προφίλ με επιτόκιο premium περίπου 20.000-30.000 δολάρια. Τα έγγραφα προφανώς δείχνουν ορισμένους πελάτες που στοχεύουν εκατοντάδες άρθρα και σελίδες.
Μεταξύ των ονομάτων που αναφέρονται στα έγγραφα είναι ο Miguel Octavio Vargas Maldonado, ο οποίος φαίνεται να είναι ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Δομινικανής Δημοκρατίας. Το όνομά του παρατίθεται δίπλα σε πάνω από 500 λινκ από ειδησεογραφικά άρθρα, ιστολόγια, αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και βίντεο στο YouTube, όλα προς κατάργηση. Πολλά άρθρα αναφέρονται σε ερωτήσεις σχετικά με τις πολιτικές του πρακτικές για τη συγκέντρωση κεφαλαίων. Περιλαμβάνουν κατηγορίες ότι είχε λάβει δωρεές από άτομο που αργότερα θα καταδικαζόταν για διακίνηση ναρκωτικών. Ορισμένα από τα λινκ παραμένουν ενεργά, ενώ άλλα έχουν διαγραφεί.
Τα έγγραφα περιλαμβάνουν επίσης ένα άτομο που αναφέρεται ως «José Antonio Gordo Valero», το οποίο στόχευε πολλά άρθρα που αναφέρονταν στην κατάρρευση της OneCoin, μιας εταιρείας με έδρα τη Βουλγαρία που αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ήταν ένα παράνομο επενδυτικό σχήμα. Το OneCoin προσέλκυσε επενδυτές προσποιούμενο ότι θα τους προσφέρει πρόσβαση σε ένα κρυπτονόμισμα υψηλής απόδοσης, συγκεντρώνοντας σύμφωνα με πληροφορίες 4 δισεκατομμύρια δολάρια προτού αποκαλυφθεί ως απάτη. Η ιδρύτρια της εταιρείας, Ruja Ignatova, εξαφανίστηκε γύρω στο 2017 κατηγορούμενη για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, ηλεκτρονική απάτη και συνωμοσία.
Άλλα ονόματα στα έγγραφα περιλαμβάνουν τον «Diego Adolfo Marynberg», ο οποίος φαίνεται να είναι ο ίδιος Marynberg που συνδέεται με τη χρηματοδότηση προσπαθειών εποικισμού στο Ισραήλ. Τα έγγραφα αναφέρουν ότι η εταιρεία του έλαβε προνομιακή μεταχείριση για την απόκτηση ομολόγων αξίας εκατομμυρίων δολαρίων. Πάνω από 70 URL εμφανίζονται δίπλα στο όνομα Marynberg στα έγγραφα, συμπεριλαμβανομένων σελίδων από τις ισραηλινές εφημερίδες The Times of Israel και Haaretz καθώς και το Clarin, έναν από τους μεγαλύτερους ειδησεογραφικούς ιστότοπους της Αργεντινής.
Τα έγγραφα περιλαμβάνουν επίσης πολλά λινκ που σχετίζονται με ιστορίες για τη Βενεζουέλα. Μεταξύ των ονομάτων ήταν και αυτό του «Majed Khalid Majzoub», ενός επιχειρηματία με στενούς δεσμούς με πολλές κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης του προέδρου της Βενεζουέλας Nicolás Maduro. Το όνομα του Majzoub εμφανίζεται δίπλα σε πάνω από 180 διευθύνσεις URL. Από τις δύο διευθύνσεις URL που έδειχναν άρθρα από το γερμανικό Der Spiegel, το ένα περιέχει μήνυμα σφάλματος ενώ το άλλο, που φαίνεται να αναφέρεται στις σχέσεις μεταξύ Βενεζουέλας και Κολομβίας οδηγεί σε μια άσχετη ιστορία για το Brexit.
Ένα μέσο που στοχοποιείται επανειλημμένα σύμφωνα με τα έγγραφα είναι το Infodio.com, ένας ιστότοπος που διευθύνεται από τον ερευνητή δημοσιογράφο Alek Boyd. Ο Boyd λέει ότι σε αρκετές περιπτώσεις έχει γίνει στόχος ψευδών ισχυρισμών στο πλαίσιο του DMCA και έλαβε μηνύματα από εταιρείες δημοσίων σχέσεων που τον απειλούσαν με νομικές ενέργειες. Έχει έρθει σε επαφή με άτομα που χρησιμοποιούν διευθύνσεις email της Eliminalia και συστήνονται ως υπάλληλοι της εταιρείας, που προσπάθησαν να τον κάνουν να αφαιρέσει περιεχόμενο.
Η παρουσία της Eliminalia στη Βενεζουέλα είχε προηγουμένως εγείρει ανησυχίες μεταξύ των οργανώσεων ελεύθερης έκφρασης. Η έκθεση Freedom on the Net του Freedom House για το 2017 προειδοποίησε ότι η Eliminalia είχε εμπλακεί στην προσπάθεια να «καθαρίσει τη φήμη» πολιτικών και επιχειρηματιών της χώρας, επικαλούμενη αναφορά του Lisseth Boon του Runrun.es.
Αρκετοί από τους πελάτες που αναφέρονται στα έγγραφα φαίνεται ότι χρησιμοποίησαν την υπηρεσία για να προσπαθήσουν να περιορίσουν τη ζημιά στη φήμη τους που προκλήθηκε από την κυκλοφορία των λεγόμενων Panama Papers, τα οποία αποκάλυψαν την ευρεία χρήση υπερπόντιων χρηματοπιστωτικών κέντρων από πολιτικούς και δημόσια πρόσωπα της περιοχής.
Τα έγγραφα δείχνουν ότι πολλά άτομα που αναφέρονται ως πελάτες μπορεί να έχουν διοχετευτεί στην Eliminalia — εν γνώσει τους ή όχι — από μια άλλη εταιρεία διαχείρισης φήμης, την ReputationUp, η οποία είναι εγγεγραμμένη στην Ισπανία και δραστηριοποιείται στη Λατινική Αμερική. Ο Διευθύνων Σύμβουλος της ReputationUp, Andrea Baggio, είπε στο Rest of World ότι η εταιρεία του είχε μια «συνεργασία» με την Eliminalia την οποία «διέκοψε απότομα».
Τα έγγραφα περιέχουν μια ιδιαίτερα μεγάλη λίστα ονομάτων από το Μεξικό που στοχοποιήθηκαν από πελάτες με έδρα τη Βενεζουέλα και περιλαμβάνει επιχειρηματίες και πολιτικούς που θέλουν να αφαιρεθεί το όνομα τους από άρθρα μεγάλων ειδησεογραφικών πρακτορείων όπως το La Jornada και το Proceso. Σύμφωνα με το μεξικανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο Animal Politico, η Eliminalia ξεκίνησε τις δραστηριότητές της στο Μεξικό το 2015. Την επόμενη χρονιά, ο Sánchez καυχήθηκε σε μια συνέντευξη του ότι είχε ήδη 400 πελάτες.
Μια έρευνα του μεξικανικού πρακτορείου Página 66 δείχνει πώς εταιρείες διαχείρισης φήμης όπως η Eliminalia μπορεί να βρίσκονται πίσω από ένα μοτίβο δημοσιογραφικών ερευνών στη χώρα που διαγράφηκαν ξαφνικά χωρίς καμία εξήγηση.
Τον Ιανουάριο του 2018, η Página 66 δημοσίευσε μια ιστορία σχετικά με συμφωνίες μεταξύ μιας τοπικής κυβερνητικής υπηρεσίας και μιας θυγατρικής του Grupo Altavista, ενός ομίλου που δραστηριοποιείται στις υποδομές, την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και την τεχνολογία. Μήνες αργότερα, η Página 66 έλαβε μια ειδοποίηση από τον πάροχο που τους ενημέρωνε ότι είχαν δεχθεί αναφορά για παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας. Ακολούθησαν περισσότερες ειδοποιήσεις, μαζί με μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και απειλητικά μηνύματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με αναφορές στο DMCA για να αφαιρεθεί το περιεχόμενο.
Το όνομα που σχετίζεται με το αίτημα κατάργησης αναφέρεται ως Humberto Herrera Rincón Gallardo. Ο Herrera είναι ένας επονομαζόμενος personal branding expert του οποίου ο ιστότοπος δείχνει ότι έχει αναφερθεί ευρέως στον μεξικανικό επιχειρηματικό τύπο σχετικά με το θέμα της διαχείρισης φήμης. Η Hererra αναφέρεται επίσης ότι ζήτησε την αφαίρεση πολλών άρθρων που σχετίζονται με τον Όμιλο Altavista, μεταξύ άλλων. Το όνομά του εμφανίζεται επίσης σε μια καταγγελία πνευματικών δικαιωμάτων εναντίον του Página 66.
Η Eliminalia ιδρύθηκε στην Ισπανία από τον Sánchez και τώρα είναι μέρος της Maidan Holding, ενός ομίλου με έδρα το Κίεβο και τη Βαρκελώνη. Στην ιστοσελίδα της Maidan, ο Sánchez περιγράφεται ως ένας αυτοδημιούργητος άνδρας που δημιούργησε την πρώτη του εταιρεία στα 20 του χρόνια. Ο ιδιωτικός του λογαριασμός στο Instagram έχει περισσότερους από 40.000 ακόλουθους.
Άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες της Maidan περιλαμβάνουν μια κλινική αναπαραγωγικής ιατρικής που προσφέρει υπηρεσίες παρένθετης μητρότητας, μια κλινική αισθητικής χειρουργικής, μια επιχείρηση online πληρωμών και πολλές εταιρείες δημοσίων σχέσεων και διαχείρισης φήμης, συμπεριλαμβανομένης της Eliminalia.
Ο κλάδος διαχείρισης φήμης έχει επεκταθεί δραματικά την τελευταία δεκαετία, εκμεταλλευόμενος τους νόμους για το «δικαίωμα στη λήθη» – όπως ο GDPR, ο οποίος δίνει στους χρήστες κάποιο έλεγχο στα δεδομένα και τις πληροφορίες που δημοσιεύονται για αυτούς στο διαδίκτυο. Ο κλάδος έχει αναπτυχθεί, εν μέρει χάρη στην αποτελεσματικότητα, την ευκολία και το χαμηλό κόστος υποβολής παραπόνων. Οι πάροχοι συχνά δεν έχουν την ικανότητα να διερευνήσουν κάθε καταγγελία και, βάσει του νόμου, μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνοι για τη συμβολή στην παραβίαση των πνευματικών δικαιωμάτων, εάν αποδειχθεί, κάτι που μπορεί να είναι πολύ δαπανηρό. Συχνά, απλώς συμμορφώνονται με αυτά τα αιτήματα.
Αν και υπάρχουν νόμιμες χρήσεις για τη διαδικασία παραπόνων και τις υπηρεσίες διαχείρισης φήμης τρίτων, μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την απόκρυψη στοιχείων για αδικήματα του παρελθόντος.
Προηγούμενη έρευνα του Qurium δείχνει πώς η Eliminalia προσπαθεί να τεκμηριώσει τις καταγγελίες. Για να υποστηρίξει τους ισχυρισμούς λογοκλοπής κατά του The Elephant, το Qurium διαπίστωσε ότι το εν λόγω άρθρο αντιγράφηκε και επικολλήθηκε σε πολλούς διαφορετικούς ιστότοπους, που έμοιαζαν με αφρικανικά ειδησεογραφικά πρακτορεία. Στα διπλότυπα άρθρα δόθηκαν ημερομηνίες που τα έκαναν να φαίνονται σαν να είχαν δημοσιευτεί πριν από το πρωτότυπο. Αυτοί οι ιστότοποι φιλοξενούνταν στους διακομιστές μιας εταιρείας που ονομάζεται World Intelligence Limited, με έδρα το Μάντσεστερ του Ηνωμένου Βασιλείου. Το μητρώο επιχειρήσεων του Ηνωμένου Βασιλείου, αναφέρει τον Sánchez ως τον μοναδικό διευθυντή της World Intelligence Limited.
Ο εκδότης του The Elephant, John Githongo, λέει ότι το κόστος σε χρόνο και χρήμα μπορεί να είναι σημαντικό για μικρούς οργανισμούς σαν τον δικό του – κάτι που πιστεύει ότι είναι το ζητούμενο. «Η επιτυχία γι’ αυτούς είναι να σε απασχολούν ώστε να ξοδεύεις χρήματα που δεν έχεις», είπε και πρόσθεσε ότι οι εταιρείες διαχείρισης φήμης και οι πρακτικές που χρησιμοποιούν δίνουν την εντύπωση ότι «είναι καλλιτέχνες, οι οποίοι προσποιούνται ότι χρησιμοποιούν δυτικούς νόμους για να σε κάνουν να σταματήσεις».
Ο Tord Lundström, τεχνικός διευθυντής ψηφιακής εγκληματολογίας του Qurium, είπε ότι οι προσπάθειες δημιουργίας ψεύτικων ιστοσελίδων για την αξίωση πνευματικών δικαιωμάτων είναι όλο και πιο εξελιγμένες και πιο δύσκολο να εντοπιστούν. Έχει εντοπίσει περισσότερους από 200 νέους τομείς που πιστεύει ότι έχουν δημιουργηθεί από εταιρείες που συνδέονται με την Eliminalia, με σκοπό χειραγώγηση των αποτελεσμάτων αναζήτησης.
Η βιομηχανία διαχείρισης φήμης χρειάζεται επειγόντως ρύθμιση. Το DMCA και το GDPR δεν σχεδιάστηκαν για να χρησιμοποιηθούν με αυτόν τον τρόπο, αλλά, μέχρι στιγμής, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και τα δικαστήρια των ΗΠΑ και της Ευρώπης δεν έχουν λάβει σημαντικά μέτρα για την αντιμετώπιση του φαινομένου.