Γράφει ο Αντώνης Ανδρουλιδάκης*
Μπορεί να ακούγεται ίσως λίγο αφοριστικό, αλλά γίνεται νομίζω όλο και πιο φανερό πως η σύγχρονη οικογένεια, η πυρηνική και μάλλον απομονωμένη οικογένεια, όχι μόνο δεν κατορθώνει να προσφέρει τα όσα, σαν κοινωνικό θεσμό, της αναθέσαμε, αλλά αντιθέτως λειτουργεί πλέον σαν μια κοινωνική μηχανή παραγωγής του ψυχικού Τραύματος.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, αν τολμήσουμε να δούμε την αλήθεια, θα χρειαστεί να ομολογήσουμε πως με τον ένα ή τον άλλο τρόπο πληγωθήκαμε, σχεδόν, όλοι μας. Μας εγκατέλειψαν, μας απέρριψαν, μας κακοποίησαν λεκτικά, σωματικά ή συναισθηματικά, γίναμε ίσως οι γονείς των γονιών μας, γίναμε τα σοβαρά και καλά παιδιά που εκείνοι ήθελαν και λοιπά και λοιπά.
Και αφού πληγωθήκαμε τόσο πολύ σαν παιδιά, πήραμε μάλλον την “ηλίθια απόφαση” ότι δεν θα είμαστε ποτέ ξανά τόσο ευάλωτοι, ώστε να επιτρέψουμε να μας πληγώσουν. Και κάπως έτσι αρνηθήκαμε τον εύθραυστο εαυτό μας, δηλαδή τον καθόλα ανθρώπινο εαυτό μας. Αρνηθήκαμε την ανθρώπινη ευθραυστότητα μας και φανταστήκαμε συχνά τους εαυτούς μας ως άτρωτους, πετυχημένους, δυνατούς, δίχως ανάγκες σύνδεσης.
Και όλη αυτή τραυματική εμπειρία, συμβαίνει επίμονα, ξανά και ξανά, όσο συνεχίζουμε να διηγούμαστε μες στο κεφάλι μας την ίδια ιστορία εγκατάλειψης, απόρριψης ή κακοποίησης της παιδικής μας ηλικίας και να ερμηνεύουμε με ανάλογο τρόπο τις συμπεριφορές των άλλων γύρω μας.
Μέχρις ότου να “θυμηθούμε” πως δεν είμαστε πια εκείνο το αβοήθητο βρέφος. Πως τώρα πια είμαστε ενήλικες και έχουμε πάντα μερικές δεκάδες επιλογές, εκτός από εκείνη την «ηλίθια απόφαση», που παριστάνουμε πως είναι επιλογή μας, ενώ είναι μια νέτη-σκέτη παρόρμηση σαν απόκριση στο πρωταρχικό μας τραύμα.
Σ’ αυτήν την αποκατάσταση της μνήμης, σ’ αυτήν την επίγνωση του ενήλικου εαυτού, που τόσο πολύ χρειαζόμαστε πλέον σαν κοινωνίες, στη θεραπεία της ανθρωπιάς μας δηλαδή ή με άλλα λόγια στην αποκατάσταση των χαμένων μας συνδέσεων με τους Άλλους, τον Εαυτό μας και τη Φύση, είχα πάντα μια προσδοκία από την Γυναίκα. Δεν ξέρω ακόμη ποια παραξενιά με οδηγεί εκεί ή αν είναι ένα ανεπεξέργαστο κατάλοιπο του δικού μου τραύματος. Αλλά θέλω πολύ να το πω: αν σ’ αυτή την κοινωνική μάχη -που μένει να δοθεί- για την αποκατάσταση της «ανθρωπινότητας» μας περιμένω από κάπου κάτι να συμβεί, αυτό είναι από τη Γυναίκα.
Οι γυναίκες έπαιζαν πάντα το ρόλο ενός «συναισθηματικού απορροφητήρα» του στρες που παρήγαγε το περιβάλλον τους (των συζύγων, των παιδιών και των οικογενειών τους). Είναι αυτή η κυρίαρχη αντίληψη της πατριαρχίας που όριζε την γυναίκα ως φροντιστική φιγούρα ή μάλλον ως αποκλειστικά ταυτισμένη με την φροντίδα και το καθήκον της.
Αλλά από την δεκαετία του ’30 και μετά ανέλαβαν επιπρόσθετα και τον οικονομικό ρόλο, χωρίς μάλιστα να εγκαταλείψουν τον προηγούμενο.
Δηλαδή, το κοινωνικό σύστημα δεν επιτρέπει στις γυναίκες να απαλλαγούν από κανέναν απο τους δυο ρόλους.
Αν σ’ αυτό συμπεριλάβουμε και τον επιβαρυντικό παράγοντα της ακραίας ατομοκεντρικής, ανταγωνιστικής και απομονωμένης κοινωνικής πραγματικότητας, που μας αφορά όλους, μπορούμε να αντιληφθούμε γιατί οι γυναίκες είναι τα σοβαρότερα θύματα των χαμένων μας συνδέσεων. Όπως γράφει ο Gabor Mate, ίσως να μην είναι και τυχαίο το γεγονός πως το 80% των αυτοάνοσων νοσημάτων αφορούν στις γυναίκες.
Οι γυναίκες πλήττονται πολύ περισσότερο, ακριβώς γιατί έχουν επιβαρυνθεί με αυτό τον διπλό ρόλο: και του «συναισθηματικού απορροφητήρα», αλλά πλέον και του provider-που παλαιότερα αφορούσε αποκλειστικά τους άνδρες. Και το χειρότερο είναι ότι πολύ συχνά καλούνται να επιτελέσουν αυτούς τους δυσβάσταχτους ρόλους, χωρίς να έχουν την απαραίτητη για τον ανθρώπινο ψυχισμό συναισθηματική στήριξη-σύνδεση.
Γι’ αυτό ελπίζω στις γυναίκες. Στις γυναίκες που απελευθερωμένες από τους παλιούς ρόλους -τόσο του αμορτισέρ των συναισθηματικών κραδασμών των Άλλων, όσο και του τροφοδότη των υλικών αναγκών των Άλλων- θα τολμήσουν να διεκδικήσουν συνδέσεις/σχέσεις, που ενώ θα σέβονται την αυθεντικότητα και των δυο μελών της σχέσης, θα μπορούν να συνδέονται βαθιά, με όλη την οικειότητα, το πάθος και τη δέσμευση που αυτό συνεπάγεται.
Ίσως τότε να μπορούμε να ελπίζουμε και για λιγότερα τραυματισμένα παιδιά και άρα για πιο ανθρώπινες κοινωνίες.
