Γράφει ο Αντώνης Ανδρουλιδάκης*
Άσε με να κλέψω λίγη από τη λάμψη σου, μήπως φωτίσει κάπως τη μίζερη ζωή μου ή σε θαυμάζω, άρα υπάρχω, θα ήταν μάλλον ένα μότο των ημερών.
Εκατομμύρια άνθρωποι παρακολουθούν μαγεμένοι την εκθαμβωτική τελετή στέψης του βασιλιά, πεισματικά ανυποψίαστοι έως και αδιάφοροι για τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά αυτής της τελετουργίας. Με τον ίδιο μάλλον τρόπο όπως εκατομμύρια άλλοι, παρακολουθούν εντυπωσιασμένοι τη σαγηνευτική μπαρούφα που θα «ανεβάσει» στο tic toc η διαδικτυακή περσόνα.
Λες και όλοι φορούν κάποια νέα τεχνολογική εφεύρεση, κάποιον «μειωτήρα της ευφυίας», αδυνατούν να διαπιστώσουν την ταξική/κοινωνική/οικονομική τους θέση και να συμπεριφερθούν ανάλογα.
Γιατί;
Η ψυχική δομή του φτωχού υπηκόου που λατρεύει τον βασιλιά του, όπως και του καθένα που ανακουφίζει την μειονεξία του μπροστά στον influencer που θαυμάζει, συγκροτείται και εξελίσσεται ως απάντηση στο βαρύ τραυματικό φορτίο που φέρει (ο ψυχισμός του φτωχού) εξ’ αιτίας (και) του συστημικού ρόλου του βασιλιά ή του influencer.
Δηλαδή, η ψυχική δομή του προλετάριου αντανακλά τη σχέση του με την κοινωνική πραγματικότητα, καθώς το πρόβλημα με το ψυχικό τραύμα δεν είναι το ίδιο το τραύμα αυτό καθ’ εαυτό, αλλά αυτό που «αναγκαστικά» γινόμαστε προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το τραύμα.
Με άλλα λόγια, αναγκαζόμαστε να γίνουμε θαυμαστές, για να ανακουφίσουμε την οδύνη από την απομάγευση της καθημερινής ζωής.
Όπως ο Θύτης εμφανίζεται εκεί όπου δεν αντέχει άλλο το συναισθηματικό του “μούδιασμα” και η μόνη του ικανοποίηση είναι να πληγώσει τους άλλους, να μεταβιβάσει δηλαδή τον πόνο που ο ίδιος δεν μπορεί να αισθανθεί, έτσι και το θύμα-προλετάριος από την άλλη μεριά εμφανίζεται εκεί όπου δεν αντέχει άλλο τη μειονεκτική κοινωνική του θέση και αφήνεται να ταυτιστεί με τον διάσημο, μεγαλοπρεπή και αξιοθαύμαστο τάδε, ελπίζοντας να εισπράξει κι αυτός κάτι από την λάμψη του.
Κοντολογίς, ο θύτης μεταβιβάζει οδύνη και το θύμα εισπράττει ηδονή.
Πρόκειται, αναμφίβολα, για μια παρανοϊκή συλλογική αυταπάτη, που περιλαμβάνει
α) άρνηση της πραγματικότητας, δηλαδή η εμπειρία της πραγματικότητας μένει ανεπεξέργαστη,
β) ερμηνευτική αυταπάτη, δηλαδή ο θύτης και «νοιάζεται για μένα και θέλει το καλό μου».
Σαν ένας αντεστραμμένος ναρκισσισμός, μέσα από μια διαδικασία μεταβίβασης/αντιμεταβίβασης, τα όρια μεταξύ του υπηκόου και του βασιλιά χαλαρώνουν, προκειμένου να επιτραπούν οι εμπειρίες του βασιλιά να αποτελέσουν, έστω προσωρινά, όψεις του υπηκόου.
Ας σκεφτούμε λίγο την εικόνα ενός φτωχού λονδρέζου που με θαυμασμό παρακολουθεί τηλεοπτικά τη μεγαλειώδη τελετή στέψης του Βασιλέα του ή ενός απόκληρου ανέργου που ακολουθεί και σχολιάζει στο Instagram της φωτογραφίες μιας διαδικτυακής διασημότητας. Ο άνθρωπος αυτός σίγουρα βιώνει στο καθημερινό κοινωνικό πεδίο μύριες όσες δυσκολίες που καταγράφονται και στο σώμα του, καθώς βουλιάζει ταλαιπωρημένος μέσα στην ξεχαρβαλωμένη πολυθρόνα του. Εν τούτοις, το ψυχικό του όργανο είναι στην παρούσα στιγμή ολοσχερώς διαχωρισμένο από το κουρασμένο σώμα, καθώς συμμετέχει ολόψυχα σ’ αυτή την λειτουργία μεταβίβασης/αντιμεταβίβασης που ονομάζουμε «στέψη» ή διαδικτυακή προβολή. Αυτή η παράλογη ταύτιση με την πολυτέλεια του βασιλιά, ανακουφίζει την κούραση του.
Άλλο τόσο, το άτομο υφίσταται έναν επιπλέον διαχωρισμό μεταξύ του ίδιου και του περιβάλλοντος του. Το μικρό διαμέρισμα έχει εξαφανιστεί. Το παλιό ταλαιπωρημένο αυτοκίνητο έχει αντικατασταθεί από την άμαξα του βασιλιά και το φθαρμένο μπλουζάκι έχει μεταμορφωθεί σε λαμπερή ενδυμασία.
Εκείνη η στιγμή, η ψυχική δομή συγκροτείται με βάση την άρνηση της πραγματικότητας, του περιβάλλοντος, του άλλου, του ορθολογισμού αλλά και ακόμη και του συναισθήματος του ατόμου.
Στην πραγματικότητα, η λατρεία του βασιλιά, δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένας ακόμη αμυντικός μηχανισμός που προσφέρεται από το κυρίαρχο σύστημα ως ανακουφιστικό γλυκαντικό, που διευκολύνει στην ανοχή μιας αφόρητης πραγματικότητας. Είναι ένας μηχανισμός που διαβρώνει την διαύγεια του υπηκόου, καθιστώντας τον το «τέλειο θύμα» .
Αλλά υπάρχει και κάτι άλλο. Στην κοινωνία του θεάματος, οι θεαματικές τελετουργίες ενδυναμώνουν τις εξουσιαστικές δομές, οι ανασφάλειες και οι ενδόμυχοι φόβοι των κυρίαρχων ελίτ αποκρύπτονται αριστοτεχνικά και η επίδειξη της μακάριας ευδαιμονίας τους πετάει ένα ξεροκόμματο ησυχίας στον ταλαιπωρημένο υπήκοο. Η απάθεια, η σοβαροφάνεια και η τυπολατρία ως τρόπος ζωής του βασιλιά θα εμβολιάσει το πόπολο, καλώντας το, όχι μόνο σε πλήρη μίμηση, αλλά και σε πλήρη υποταγή.
Όταν η τελετή ολοκληρωθεί, ο φτωχός λονδρέζος ή ο άνεργος από το υπόγειο της Κυψέλης θα προβληματιστεί στιγμιαία για το δυσοίωνο αύριο που του ξημερώνει και θα αναζητήσει άμεσα τον νέο του περισπασμό, χαζεύοντας έναν διάσημο ηλίθιο κάπου στο διαδίκτυο. Kαι η βασιλεία θα συνεχίζεται.
