Γράφει ο Αντώνης Ανδρουλιδάκης*
Στις Η.Π.Α., την πλουσιότερη χώρα στην ανθρώπινη ιστορία, στο κέντρο του παγκοσμιοποιημένου οικονομικού συστήματος, εκεί όπου η επιτυχία αποτελεί την κυρίαρχη κοινωνική επιταγή, το 60% των ενηλίκων υποφέρουν από χρόνιες ασθένειες όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση ή ο διαβήτης, ενώ το 40% υποφέρει από δύο ή περισσότερες ανάλογες ασθένειες.
Περίπου το 70% των Αμερικανών λαμβάνει κάποιου είδους συνταγογραφούμενη φαρμακευτική αγωγή, ενώ ιδιαίτερα για τις γυναίκες παρατηρείται ένας δυσανάλογα αυξανόμενος επιπολασμός των αυτοάνοσων νοσημάτων όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας. Στους νέους παρατηρείται επίσης αύξηση των καρκίνων που δεν σχετίζονται με το κάπνισμα.
Σε πολλές χώρες επίσης αυξάνονται οι δείκτες της παχυσαρκίας, με τους πολλαπλούς κινδύνους για την υγεία που αυτό συνεπάγεται. Ειδικότερα στις Η.Π.Α. το 30% των ενηλίκων εκπληρώνει τα κριτήρια καθορισμού της παχυσαρκίας. Στο Μεξικό, που προφανώς ζήλεψε τους βόρειους γείτονες του, κάθε διαγιγνώσκονται με διαβήτη 38 Μεξικανοί. Και χάρις στην παγκοσμιοποίηση, η Ασία δεν πάει πίσω. Όπως διαπιστώνει καθηγητής της Υγείας του Παιδιού στο Πεκίνο, «η Κίνα εισήλθε στην εποχή της παχυσαρκίας. Η ταχύτητα ανάπτυξης είναι πραγματικά σοκαριστική!».
Άλλο τόσο συμβαίνει και σε ό,τι αφορά στις διαγνώσεις των ψυχικών παθήσεων σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο. Το 2019 το 20% των Αμερικανών υπέφερε από ένα τουλάχιστον επεισόδιο ψυχικής νόσου. Στην Ευρώπη, σύμφωνα με τους ερευνητές μιας πρόσφατης διεθνούς εκτεταμένης έρευνας, οι ψυχικές διαταραχές έχουν γίνει η μεγαλύτερη πρόκληση υγείας στον 21ο αιώνα.
Στη Β. Αμερική εκατομμύρια παιδιά και νέοι λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά και αντιψυχωτικά φαρμακευτικά σκευάσματα των οποίων οι μακροπρόθεσμες συνέπειες στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο δεν έχουν ακόμη διερευνηθεί επαρκώς. Ο τίτλος ενός άρθρου στο online περιοδικό Science Alert μιλάει από μόνος του «Οι απόπειρες αυτοκτονίας παιδιών έχουν φτάσει στον ουρανό και κανείς δεν ξέρει γιατί». Ανάλογη είναι η κατάσταση και στο Η.Β., όπου όπως αναφέρει ο Guardian, «τα Βρετανικά πανεπιστήμια αντιμετωπίζουν ένα γιγάντιο κύμα άγχους, κατάθλιψης και ψυχικής κατάρρευσης των φοιτητών».
Και καθώς η παγκοσμιοποίηση αγκαλιάζει όλο τον πλανήτη, παρόμοιες συνθήκες που εντοπίζονταν μόνο στις «αναπτυγμένες» χώρες, βρίσκουν τώρα το δρόμο τους και σε νέους χώρους. Στην Κίνα, για παράδειγμα, η διαταραχή της ΔΕΠΥ μεταξύ των παιδιών «έχει γίνει ένα αυξανόμενο ζήτημα ανησυχίας για την δημόσια υγεία».
Σύμφωνα με μια έρευνα που διεξήχθη το 2021, μεταξύ 10.000 νέων σε 42 χώρες, διαπιστώνεται ότι το υψηλό στρες σχετίζεται με τις αντιλήψεις των νέων ότι δεν έχουν μέλλον, καθώς η ανθρωπότητα είναι καταδικασμένη. Όπως διαπιστώνουν οι συγγραφείς της έρευνας, «μαζί με μια αίσθηση προδοσίας και εγκατάλειψης από τις κυβερνήσεις και τους ενήλικους, μια τέτοια απογοήτευση και απελπισία αποτελεί χρόνιο παράγοντα στρες που θα έχει σημαντικές, μακράς διάρκειας και αυξανόμενες σταδιακά επιδράσεις στην ψυχική υγεία παιδιών και νέων».
Αν, όπως γράφει ο Gabor Mate, «θεωρήσουμε τους εαυτούς μας ως τους οργανισμούς σε ένα εργαστήριο, τότε αυτές και άλλες ανάλογες παράμετροι αποδεικνύουν αλάνθαστα ότι ζούμε σε έναν τοξικό πολιτισμό». Ζούμε μέσα σε μια δηλητηριώδη κουλτούρα που μας σκοτώνει, σωματικά και ψυχικά, κάθε μέρα όλο και πιο πολύ. «Ζούμε» έξω από τα όρια της ανθρώπινης κανονικότητας, με τον ίδιο τρόπο που ένα φυτό δεν θα επιβίωνε σε ένα βραχώδες έδαφος, χωρίς ήλιο και τα απαραίτητα θρεπτικά για την υγιή ανάπτυξη του.
Πίσω από την επιδημία χρόνιων παθήσεων, ψυχικών και σωματικών, που ταλαιπωρούν τη ζωή μας, φαίνεται πως κάτι δεν πάει καλά στον ίδιο τον πολιτισμό μας.
Είναι αυτός ο πολιτισμός που από την μια προκαλεί την έξαρση των παθήσεων και ταυτόχρονα, από την άλλη, “παράγει” τα ιδεολογικά εκείνα τυφλά σημεία που μας εμποδίζουν να δούμε ξεκάθαρα το ίδιο το πρόβλημα του πολιτισμού.
Αυτά τα τυφλά σημεία μας κρατούν σε άγνοια για τις συσχετίσεις που συνδέουν την υγεία μας με την κοινωνική και συναισθηματική μας ζωή.
Με άλλα λόγια, η χρόνια ασθένεια – ψυχική ή σωματική – είναι σε μεγάλο βαθμό η φυσιολογική ανταπόκριση μας σε μια αφύσικη πραγματικότητα, που έχουμε «παραμυθιαστεί»-εκπαιδευτεί να αντιλαμβανόμαστε σαν φυσιολογική.
Ο ακραίος ανταγωνισμός και ατομικισμός, η από-ιεροποίηση του ανθρώπινου προσώπου, η κατάρρευση των πάσης φύσεων δεσμών-συνδέσεων, τα ελλείμματα ενσυναίσθησης, ο συναισθηματικός ακρωτηριασμός και η αποθέωση του εργαλειακού ορθολογισμού, ο μονοδιάστατος υπαρξιακός προσανατολισμός προς την με κάθε τρόπο επιτυχία, η καθημερινή κοινωνική επιβράβευση της αντικοινωνικής ψυχοπαθολογίας, η αδυναμία αποδοχής της αβεβαιότητας, η άρνηση της συνυφασμένης με την ανθρώπινη ύπαρξη οδύνης, η ολοσχερής απουσία της πνευματικότητας, η εικονοποίηση της ύπαρξης, είναι μόνο μερικοί από τους παράγοντες που συγκροτούν αυτό το βραχώδες και ανήλιο περιβάλλον που μας δηλητηριάζει. Και είναι καιρός να το αποδεχτούμε για να το αλλάξουμε.
Ας ευχηθούμε η νέα χρονιά να μας χαρίσει το υπαρξιακό αντίδοτο που χρειαζόμαστε όσο ποτέ άλλοτε στην ανθρώπινη ιστορία.
