Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Εγγραφή στο Newsletter

Limassol Today - Asset 10
ΑΡΧΙΚΗΣΤΗΛΕΣΑΝΕΥ ΟΡΩΝΤΟ ΠΑΙΔΙ «ΣΥΜΠΤΩΜΑ» ή ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΟ ΠΑΙΔΙ
#ΣΤΗΛΕΣ:

ΤΟ ΠΑΙΔΙ «ΣΥΜΠΤΩΜΑ» ή ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΟ ΠΑΙΔΙ

Συχνά οι γονείς διαμαρτύρονται, ταλαιπωρούνται ή ακόμη και βασανίζονται από συμπεριφορές των παιδιών τους, που άλλοτε ορίζονται ως νοσηρές, δυσλειτουργικές, προβληματικές ή και ως ψυχικές ασθένειες ή ακόμη-ακόμη και ως λαθεμένες επιλογές που οφείλονται στον χαρακτήρα του παιδιού.

Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη

Ένα παιδί με παραβατική συμπεριφορά ή ένα παιδί παγιδευμένο στις εξαρτήσεις των ουσιών ή του τζόγου, ένα παιδί που βιώνει κρίσεις πανικού ή μια αγχώδη διαταραχή, γίνεται το οικογενειακό πρόβλημα που η ευθύνη του αποδίδεται, συνήθως χωρίς δεύτερη σκέψη, στο παιδί. Ακόμη και τα γονίδια και την κληρονομικότητα επικαλούνται οι γονείς για να δικαιολογήσουν το «πρόβλημα». «Τα ίδια έκανε και ο πατέρας του» και λοιπά. Παραμένουμε ανυποψίαστοι εν πολλοίς για τον πυρήνα του προβλήματος, που είναι «σχεσιακός», δηλαδή αποτέλεσμα των αλληλεπιδράσεων-σχέσεων μέσα στην οικογένεια.  

Θέλω να πω ότι μάλλον η ψυχοπαθολογία δεν είναι τίποτα περισσότερο από την έκφραση του οικογενειακού τραύματος ως σύμπτωμα -στο πιο ευαίσθητο συνήθως- μέλος της.

Το τραύμα δηλαδή, που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά, «σκάει τώρα στα μούτρα» ενός από τα μέλη της οικογένειας και επηρεάζει όλους, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Με την έννοια αυτή, ένα παιδί που παθαίνει κρίσεις πανικού ή είναι σε κάποια μορφή εξάρτησης κ.λ.π. σηκώνει τον σταυρό της οικογενειακής ψυχοπαθολογίας. Με άλλα λόγια ο σταυρός δεν είναι δικός του. Και άρα και η ευθύνη δεν είναι δικιά του. Ούτε η “επιλογή” ή η “ασθένεια” είναι δικιά του.

-Κατά συνέπεια το πρώτιστο καθήκον των άλλων μελών της οικογένειας είναι να αναλάβουν ολόθερμα την ευθύνη του Τραύματος και να αθωώσουν το παιδί-φορέα του συμπτώματος. Να πουν με άλλα λόγια στο παιδί ότι καταλαβαίνουν τον πόνο του και πολύ περισσότερο ότι αναγνωρίζουν ότι ο πόνος του αυτός δεν είναι “δικός” του, αλλά ευθύνη της οικογένειας και ίσως αρκετών γενεών πίσω στο παρελθόν. Οπότε, όλοι μαζί πρέπει να γιατρέψουμε αυτή την παλιά οικογενειακή πληγή, για την οποία είμαστε όλοι -μα όλοι- υπεύθυνοι και κανείς ένοχος.

-Το δεύτερο καθήκον είναι να σταματήσουν να πιέζουν τον φορέα του συμπτώματος για να απαλλαγεί ντε και καλά από το σύμπτωμα, για τον απλούστατο λόγο ότι αυτή η στάση δεν έχει κανένα μα κανένα αποτέλεσμα.

Για το πόσο η πίεση για αλλαγή μπορεί να φέρει την αλλαγή αρκεί ένα αρκετά συμβολικό παράδειγμα. Φέρτε τα δυο χέρια μπροστά το πρόσωπο σας πιέζοντας με τις παλάμες σας το ένα το άλλο. Πιέστε με όποιο από τα δυο χέρια σας το άλλο. Πιέστε όσο μπορείτε πιο πολύ, προς την μία ή την άλλη κατεύθυνση. Όσο η πίεση από το ένα χέρι αυξάνεται, τόσο μεγαλώνει και η αντίσταση από το άλλο χέρι και τόσο η μετακίνηση είναι ανέφικτη. Το μόνο αποτέλεσμα είναι η αδράνεια, η ακινησία, η μη-αλλαγή δηλαδή.

-Το τρίτο καθήκον είναι να δηλώσουν την Αγάπη τους στον φορέα του συμπτώματος, να δηλώσουν την διαθεσιμότητα τους να βοηθήσουν ο ένας τον άλλο, ώστε να επουλώσουν το συλλογικό τους τραύμα. Ή με άλλα λόγια “είμαι και θα είμαι στη ζωή σου, δεν θα κάνω τίποτα για να σ’ αλλάξω, μπορείς να στραφείς σε μένα για υποστήριξη, δεν θέλω να σε αποκλείσω από τη ζωή μου, δεν χρειάζομαι να είσαι διαφορετικός για να είμαι σε σχέση μαζί σου”.

-Το τέταρτο καθήκον τους είναι να υπερασπιστούν και τον εαυτό τους ο καθένας ξεχωριστά, δηλώνοντας στον φορέα του συμπτώματος ότι δεν αντέχουν να είναι κοντά του, δεν μπορούν να διαχειριστούν αυτή την οδύνη -παρά το γεγονός ότι τον αγαπούν και παρά το γεγονός ότι δεν φταίει αυτός- όταν εκείνος εκδηλώνει τα συμπτώματα του οικογενειακού τραύματος.

Ζούμε σε μια κοινωνία που προσπαθεί με δεκάδες «παρακάμψεις», υπεκφυγές, αναπληρώσεις, να αρνηθεί το Τραύμα της, δηλαδή το τεράστιο έλλειμμα συναισθηματικών συνδέσεων/σχέσεων που ξεκινά από την παιδική ηλικία και επαναλαμβάνεται μονότροπα στην ενήλικη ζωή. Και από την άλλη μεριά το τεράστιο έλλειμμα αυθεντικότητας και πραγματικής ελευθερίας που επίσης έχει τις πηγές του στην παιδική ηλικία και εκβάλλει σ΄ ολόκληρη τη θάλασσα της ενήλικης ζωής. Και το φόρτωμα της ευθύνης του Τραύματος στο προβληματικό παιδί είναι μια απ’ αυτές τις παρακάμψεις.

Limassol Today - 49e84367da9d898912426e2a67a17346

Το Τραύμα δεν είναι απαραίτητα κάτι αδιανόητο που μου συνέβη σαν παιδί.

Ας σκεφτούμε την εξής εικόνα. Ένα πεντάχρονο παιδί κλαίει γιατί θέλει να φάει ένα μπισκότο. Η μητέρα του του λέει πως είναι ώρα φαγητού και δεν θα φάει τώρα το αγαπημένο του μπισκότο. Το παιδί -στο πλαίσιο του παιδικού ναρκισσισμού του- επιμένει, διαμαρτύρεται, θυμώνει, κλαίει και κλιμακώνει τις συναισθηματικές αντιδράσεις του. Η μητέρα, προφανώς εξαντλημένη από δεκάδες άλλες καθημερινές υποχρεώσεις ή και ακολουθώντας το δικό της (συνειδητό ή μη) μοντέλο διαπαιδαγώγησης θεωρεί ότι χρειάζεται να τιμωρήσει το παιδί για να το συμμορφώσει. «Τα καλά παιδιά δεν θυμώνουν! Δεν μπορείς να έχεις πάντα αυτό που θέλεις! Δεν θα γίνεται πάντα το δικό σου! Για να μάθεις θα κάτσεις τιμωρία στο δωμάτιο σου για μια ώρα!»  Τι συμβαίνει εκείνη τη στιγμή; Το παιδί εκπαιδεύεται ότι αν εκφράσει το συναίσθημα του χάνει την αγάπη/σύνδεση με την μητέρα του. Και επειδή κάτι τέτοιο προφανώς είναι υπαρξιακά αδιανόητο για το παιδί, θα ακολουθήσει την μητρική οδηγία και θα καταπνίξει-«μουδιάσει» το συναίσθημα του. Προσοχή! Δεν θα μάθει να μην ζητάει μπισκότο πριν το φαγητό! Θα μάθει να μην εκφράζει το συναίσθημα του για να μην χάσει τη σχέση με την μητέρα του. Θα μάθει να «μουδιάζει» το συναίσθημα του για να ανταπεξέρχεται σε δύσκολες καταστάσεις και ταυτόχρονα θα «μάθει» να μην είναι σε σύνδεση με τον ίδιο του τον Εαυτό. 

Αλλά, όταν τραυματίζεσαι σαν παιδί μ’ αυτό τον τρόπο το ότι χάνεις τη σύνδεση με την μητέρα σου είναι η μια πτυχή του προβλήματος. Η άλλη όψη είναι ότι κάπως έτσι χάνεις και τη σύνδεση με τον Εαυτό σου. Χάνεις δηλαδή το δυναμικό του αυθεντικού σου εαυτού. Κι εκεί ακριβώς είναι που παράγεται το «κενό» που απειλεί να μας καταπιεί. Το κενό που όλοι τρέχουμε να γεμίσουμε όπως-όπως με όλα τα ανακουφιστικά «καλούδια» που προσφέρει, με το αζημίωτο, το Σύστημα.

Μερικά χρόνια μετά θα φορτώσουμε στο παιδί αυτό την ευθύνη για την «ασθένεια» ή την όποια δυσκολία του στη συμπεριφορά. Το παιδί θα είναι ο φορέας του συμπτώματος που θα «πληρώνει την νύφη» της οικογενειακής και κοινωνικής μας νόσου. Κι όλοι οι υπόλοιποι τραυματισμένοι κι αυτοί θα συνεχίζουν να αναπαράγουν το τραύμα…

*ΜSc, Αναπτυξιακός & Κοινωνικός Ψυχολόγος.

Powered by kone"

Μην το χάσεις

Journal

Δείτε επίσης