Γράφει ο Λοΐζος Ποταμίτης*
Με μια πρώτη ανασκόπηση, ο Covid-19 παρουσιάστηκε σαν μετεξέλιξη του Coronavirus η οποία ασφαλώς αντιμετωπίζεται στις μέρες μας με τον εμβολιασμό του γενικού πληθυσμού. Η εμφάνιση όμως του Covid-19 βασίζεται στα ίδια αίτια που προκάλεσαν και προηγούμενες κρίσεις και παρουσιάζει όμοια κοινά στοιχεία με οποιαδήποτε άλλη οικολογική και κοινωνική κρίση.
Είναι πρωτίστως μια περιβαλλοντική κρίση, όπως για παράδειγμα και η υπερθέρμανση του πλανήτη κι ένα σύμπτωμα μιας βαθύτερης οικολογικής κρίσης αλλά και μια κρίση υγείας η οποία διαχέεται προοδευτικά σε όλους τους κοινωνικούς και οικονομικούς τομείς του πλανήτη με ανυπολόγιστες συνέπειες. Παρόλο που αυτή τη στιγμή, προβλήματα όπως η κλιματική αλλαγή, η πανδημία Covid-19, η μείωση της βιοποικιλότητα στον πλανήτη αντιμετωπίζονται σαν διαφορετικοί τύποι προβλημάτων από την κοινή γνώμη και τα ΜΜΕ, στην πραγματικότητα αλληλοσυνδέονται εφόσον προκλήθηκαν από την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη και την ραγδαία τεχνολογική «έκρηξη» που είχε σκοπό την οικονομική ανάπτυξη χωρίς όμως να συνυπολογιστούν τα φυσικά επακόλουθα: ο αντίκτυπος των συμπεριφορών μας στο περιβάλλον και οι επιπτώσεις που έχουν αυτές στον άνθρωπο.
Η πανδημία αυτή προσφέρει ένα σημαντικό μάθημα καταδεικνύοντας το βαθμό διασύνδεσης των επιπτώσεων και των συμπεριφορών της ανθρώπινης ύπαρξης στον πλανήτη και τις ανθρώπινες σχέσεις. Η έλλειψη συμμόρφωσης για παράδειγμα σε κανόνες κοινωνικής αποστασιοποίησης, χρήσης προστατευτικής μάσκας που έχουν επιβληθεί από τους ανθρώπους και των επιπτώσεων στους αριθμούς των κρουσμάτων δείχνει την άμεση σχέση συμπεριφοράς και επίπτωσης.
Αποτύχαμε εξαρχής να λάβουμε υπόψη τον αντίκτυπο της τεχνολογίας και του σύγχρονου τρόπου ζωής μας στο φυσικό οικοσύστημα που στηρίζει τον πλανήτη και κατ’ επέκταση την ανθρώπινη ζωή και μαθαίνουμε σήμερα με τον πιο σκληρό τρόπο το πόσο ευάλωτες είναι οι σύγχρονες και τεχνολογικά ανεπτυγμένες κοινωνίες με τις άμεσες πληγές που αφήνει ο Covid-19.
H επιτάχυνση του εμβολιαστικού ρυθμού είναι σε άμεση προτεραιότητα ώστε να μειωθούν οι επιπτώσεις του Covid-19. Η κινητοποίηση μας παρόλα αυτά και πάλι βασίζεται αποκλειστικά στην αντιμετώπιση της άμεσης αυτής κρίσης παρά στην αποτροπή νέας. Ο Covid-19 είναι αυτή τη στιγμή ένα μικρό κομμάτι πάγου που έσπασε, αλλά αδυνατούμε να δούμε πως αυτό κομμάτι είναι ένα μικρό μέρος ενός παγόβουνου που συνεχίζει να λιώνει και να διαλύεται.
Η κρίση αυτή και όσες έχουν παρουσιαστεί οφείλονται σε αρκετούς λόγους αλλά ιδιαίτερα στην πολυπλοκότητα στις σχέσεις μεταξύ πολιτικής, τις πολιτικές για την υγεία και την επιστήμη. Η έλλειψη επιστημονικής κατάρτισης, η παρανόηση της ιατρικής επιστήμης από όσους ασχολούνται με την πολιτική και οι πολιτικές που ακολουθούνται σε όλο τον κόσμο σχετικά με την αποτροπή κρίσεων από τη μια και η ελλιπής κατανόηση του δημόσιου πολιτικού και οικονομικού γίγνεσθαι από την άλλη, εκ μέρους των επιστημονικών ομάδων που σχετίζονται με τα πεδία στα οποία εμπίπτουν οι κρίσεις αυτές, αποτελούν τροχοπέδη στην πρόληψη και αποτροπή τέτοιων κρίσεων.
Αυτή η έλλειψη ουσιαστικού διαλόγου οδηγεί ακριβώς και σε πολλές περιπτώσεις σε αμφισβητήσεις από την κοινή γνώμη για τις κρίσεις. Τρανταχτό παράδειγμα, η περίπτωση του Covid-19 που από ασθένεια και επιστημονικά αποδεδειγμένο γεγονός κινείται ανάμεσα σε προσωπικές, θρησκευτικές και πολιτικές πεποιθήσεις και απόψεις. Η επισταμένη και επιτακτική χρήσης της εμπειρογνωμοσύνης κατά τη διάρκεια χάραξης πολιτικής από τα κράτη είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία για μια κοινωνική, οικονομική και πολιτική σταθερότητα.
Εμπειρογνώμονες σε θέματα αειφορίας, βιολογίας ιατρικής επιστήμης καλούνται να αποτελέσουν τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην πολιτική και την επιστήμης. Η συνύπαρξη των δύο πρέπει με προσοχή πρέπει να δώσει έμφαση στη διάσταση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και στη μείωση των επιπτώσεων της ανθρώπινης συμπεριφοράς στο περιβάλλον.
Πολιτικοί, ηγέτες, διευθυντές σε κέντρα αποφάσεων και εκπαιδευτικοί καλούνται να αναπτύξουν, να εκπαιδεύσουν και να προωθήσουν μια μορφή κυκλικής και βιώσιμης οικονομίας βασισμένη στην καινοτομία και στις πράσινες επενδύσεις για πιο ελεγχόμενο τρόπο διαχείρισης των πόρων του πλανήτη από τη μια και έλεγχο των αποβλήτων και αερίων από την άλλη εάν θέλουμε να σταθεροποιηθεί ο πλανήτης και να κατευθύνουμε την οικονομική μας πρόοδο προς την αειφόρο ανάπτυξη.
Σημαντικό ρόλο επίσης καλείται να διαδραματίσει η εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη η οποία επιχειρεί όχι μόνο να μεταδώσει γνώσεις για την τρέχουσα κατάσταση αλλά ιδιαίτερα να εμπλέξει ενεργά κάθε διδασκόμενο ώστε να εξερευνήσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που έχει κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά και ανακαλύψει τρόπους διαχείρισης και προτροπής κρίσεων. Παράλληλα οι όποιες στρατηγικές ανάπτυξης από τα κράτη πρέπει να στοχεύουν πέραν από την τρέχουσα πανδημία.
Η κρίση του Covid-19 έφερε μαζί της εκτός από πληγές σημαντικά πακέτα ανάκαμψης. Αν αυτοί οι μηχανισμοί ανάκαμψης αξιοποιηθούν σωστά και συνδεθούν με τους στόχους για βιώσιμη ανάπτυξη μπορούμε να ελπίζουμε σε ένα πιο ανθεκτικό πλανήτη.
*Εκπαιδευτικός