«Είμαστε σίγουροι ότι το Netflix αποτελεί απειλή για τον κινηματογράφο;», διερωτάται σε άρθρο του στην ιταλική εφημερίδα Il Foglio ο Αντρέα Μίνουτς, καθηγητής Ιστορίας του Κινηματογράφου στο Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης, επιθυμώντας να συμβάλει στον διάλογο που άρχισε να διεξάγεται πριν από εβδομήντα χρόνια (ταυτόχρονα με την έλευση της τηλεόρασης και κυρίως με τη γενίκευση της χρήσης της) όσον αφορά την κρίση του κινηματογράφου και των σινεμά.
«Χειρότερες από τις απόψεις για την κρίση της Αριστεράς είναι οι απόψεις για την κρίση των κινηματογράφων. Οι ίδιες επαναλήψεις, κόπωση, ανία, αιώνια επιστροφή, κλισέ», γράφει ο ιταλός πανεπιστημιακός.
Αφετηρία και βάση του συλλογισμού του αποτελούν οι αλλεπάλληλες και εντυπωσιακές πρόσφατες επιτυχίες του Netflix, το «Squid Game», φυσικά, αλλά και η σειρά «Tear Along the Dotted Line» του ιταλού σκιτσογράφου και καρτουνίστα Zerocalcare και το «The Hand of God» του Πάολο Σορεντίνο.
Ομως, η επιτυχία του Netflix δεν οφείλεται μόνο στην ποιότητα των παραγωγών του. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει επίσης το ότι ξέρει πολύ καλά πώς να πλασάρεται και να προωθεί τα όποια προϊόντα του.
Το Disney+ απευθύνεται στον κόσμο της οικογένειας με τον οποίο δεν συνάδουν απόλυτα τα προϊόντα του που απευθύνονται στο ενήλικο κοινό, όπως το πρόσφατο «Get Back», το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ του Πίτερ Τζάκσον για τους Beatles με πρωταγωνιστές τους ίδιους τους Beatles.
Το Amazon Prime Video δεν έχει ακόμη καθιερωθεί στη συνείδηση του παγκόσμιου τηλεοπτικού κοινού ως κινηματογραφική πλατφόρμα, ενώ το Sky έχει καταλήξει να είναι συνώνυμο του ποδοσφαίρου.
Αντιθέτως, το Netflix σημαίνει πρωτίστως διασκέδαση την οποία προσφέρει αφειδώς στο ευρύ κοινό, μην παραβλέποντας, ωστόσο, τις επιθυμίες και τις προσδοκίες των πιο απαιτητικών θεατών.
Σύμφωνα με τον Αντρέα Μίνουτς, για το Netflix ο επώνυμος κινηματογράφος αποτελεί περισσότερο ένα χόμπι, καθώς αυξάνει τους συνδρομητές του περισσότερο χάρη σε σειρές μετρίου επιπέδου παρά με τον Μάρτιν Σκορσέζε, τον Αλφόνσο Κουαρόν και τον Πάολο Σορεντίνο. Σε αυτό το πλαίσιο, πολλοί υποστηρίζουν πως το Netflix «σκοτώνει» τον κινηματογράφο.
Ωστόσο σήμερα, εξηγεί στο κείμενό του ο ιταλός ειδικός, πολύ δύσκολα κάποιος παραγωγός θα διέθετε τα απαραίτητα χρήματα για την τελευταία ταινία του περίφημου ιταλού σκηνοθέτη, εάν επρόκειτο να προβληθεί μόνο στις κινηματογραφικές αίθουσες.
Αποτελεί γεγονός ότι διανεμήθηκαν μόλις 250 κόπιες σε κινηματογράφους της Ιταλίας για διάστημα μόλις τριών εβδομάδων αλλά αληθεύει επίσης πως το Netflix δεν υποχρεούταν να το κάνει και θα μπορούσε να έχει επιλέξει εξ αρχής και αποκλειστικά το streaming.
Εν ολίγοις, η δαιμονοποίηση της πλατφόρμας έχει κάποιο νόημα μόνον στην περίπτωση που αναζητούνται αποδιοπομπαίοι τράγοι για ακατάλληλες υποδομές και την αναπόφευκτη μετάλλαξη του τηλεοπτικού – κινηματογραφικού τοπίου. Οσον αφορά τις ακατάλληλες υποδομές, ο Αντρέα Μίνουτς αναφέρει τα εξής:
«Πιστεύεται ότι “η μαγεία της μεγάλης οθόνης” μπορεί από μόνη της για να ωθήσει τον κόσμο να πάει σε ένα κινηματογράφο για να δει την ταινία που κέρδισε στις Κάννες ή στο Βερολίνο. Ακόμη και εάν το πιο κοντινό σινεμά απέχει είκοσι χιλιόμετρα από το σπίτι. Ακόμη και εάν αυτός που κάθεται πίσω μου δεν σταματά να με κλωτσά στην πλάτη σε έναν κινηματογράφο άσχημο, βρώμικο, δίχως μπαρ, εστιατόριο, πάρκινγκ. Οι ταινίες βλέπονται στον κινηματογράφο! Ως σλόγκαν είναι πολύ ωραίο, αλλά είναι επίσης κομμένο και ραμμένο για το κοινό των κέντρων των πόλεων, που στο σινεμά πάει με τα πόδια ή με ταξί. Δεν λαμβάνει υπόψη την πραγματικότητα. Δεν λαμβάνει υπόψη τον πρώτο κανόνα που ανέκαθεν συνοδεύει κάθε καταναλωτική επανάσταση: δεν υπάρχει επιστροφή από την άνεση»,
Οσον αφορά τον κόσμο που αλλάζει, πέρα από τις όποιες απόψεις για την κρίση που πλήττει τις κινηματογραφικές αίθουσες εξαιτίας του Netflix, σε κρίση δεν εισήλθε τόσο ο κινηματογράφος «όσο η γραμμική κατανάλωση τηλεοπτικών προγραμμάτων, η ιδέα του παραδοσιακού τηλεοπτικού προγράμματος», αναφέρει από την πλευρά του ο Ρόμπερτ Μπερνόκι, αναλυτής του Cineguru, ενός ιταλικού ιστότοπου αφιερωμένου στον κόσμο και στη βιομηχανία του κινηματογράφου. Ποιος βλέπει, πλέον, τηλεόραση ενώ μπορεί να επιλέξει εξαρχής το Netflix;
«Οποιος είναι κάτω των είκοσι ετών, από την τηλεόραση ούτε καν περνάει. Η κόρη μου βλέπει το “Cocomelon” στο Netflix, ο έφηβος ανιψιός μου βλέπει το “Stranger Things” ή το “Sex Educational” επίσης στο Netflix. Εμείς (οι ηλικιωμένοι) εξακολουθούμε να δίνουμε μια ευκαιρία στην τηλεόραση. Αλλά μετά περνάμε στο Netflix. Στη συνέχεια θα καταργηθεί και αυτό το πέρασμα», συνοψίζει ο Αντρέα Μίνουτς.
Λαμβάνοντας υπόψη την ευρύτερη εικόνα όπως την παρουσιάζει ενόψει του επικείμενου τέλους του 2021 o Ρίτσαρντ Μπρόντι, κριτικός κινηματογράφου του The New Yorker, συμπεραίνεται πως το τρέχον κινηματογραφικό έτος υπήρξε «εξαιρετικό» από καλλιτεχνικής απόψεως, ωστόσο αυτός ο κινηματογραφικός οργασμός επισκιάζεται από έναν αέρα απαισιοδοξίας, σύμφωνα με τον αμερικανό δημοσιογράφο. Γιατί η επανέναρξη της λειτουργίας των κινηματογράφων συνοδεύτηκε με την προβολή πολλών, πολύ καλών ταινιών τις οποίες, ωστόσο, παρακολούθησαν λιγότεροι άνθρωποι σε σχέση με την περίοδο πριν από την πανδημία. Και περισσότερο επλήγησαν οι πιο ποιοτικές ταινίες, εξαιτίας της σταδιακής μεταστροφής του κοινού από τους κινηματογράφους στις πλατφόρμες streaming.
Σε αυτό το πλαίσιο καταγράφονται δύο φαινόμενα. Το πρώτο είναι η περιορισμένη απήχηση που έχουν, πλέον, οι νέες κυκλοφορίες, που έχουν καταλήξει να μην αποτελούν αξιοσημείωτο γεγονός, δεδομένης της πληθώρας νέων ταινιών που γυρίζονται. Το δεύτερο είναι ότι οι «επώνυμες» ταινίες κορυφαίων δημιουργών ζουν μία δεύτερη ζωή, με την έννοια ότι δεν είναι απαραίτητο να επισκεφτεί κάποιος έναν κινηματογράφο για να τις δει, καθώς μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα προσφέρονται μέσω πλήθους μέσων, έναντι ενός ιδιαίτερα χαμηλού αντιτίμου. Συγχρόνως οι αποκαλούμενες εμπορικές ταινίες και εκείνες που απευθύνονται σε οικογένειες εξακολουθούν να έχουν τις υψηλότερες εισπράξεις.