Γράφει η Χριστιάνα Στυλιανού
Για άλλη μια φορά, το Ιράν βρίσκεται εν μέσω πολιτικής αναταραχής και εμφύλιων ταραχών. Οι γυναίκες στο Ιράν γράφουν ιστορία με ένα πρωτοφανές κύμα οργής να έχει ξεσπάσει στην χώρα έπειτα από τον θάνατο της 22χρονης Μαχσά Αμινί που έπεσε σε κώμα λίγο αφότου συνελήφθη από την λεγόμενη αστυνομία των ηθών. Όμως οι τελευταίες διαμαρτυρίες, που προκλήθηκαν από τον θάνατο της 22χρονης δεν αποτελούν πρωτοφανές φαινόμενο, καθώς πλειάδα διαμαρτυριών έχουν σημειωθεί στο Ιράν τα τελευταία χρόνια.
Τί το καινούργιο υπάρχει λοιπόν σε αυτόν τον τελευταίο γύρο διαδηλώσεων; Ακολουθούν τρεις βασικοί λόγοι που αυτές οι διαμαρτυρίες διαφέρουν από τις προηγούμενες.
1. Η δημόσια υποστήριξη αυτών των διαδηλώσεων φαίνεται να είναι μεγαλύτερη και πιο διαδεδομένη
Στο επίκεντρο των τελευταίων διαδηλώσεων βρίσκεται η αστυνομία των ηθών του Ιράν, η οποία είναι επιφορτισμένη με την επιβολή αυστηρών απαγορεύσεων σχετικά με το ντύσιμο και τη συμπεριφορά.
Η αστυνομία ηθών συνέλαβε την Mahsa Amini νωρίτερα στις αρχές του μήνα, ισχυριζόμενη ότι φορούσε το χιτζάμπ της πολύ χαλαρά. Στη συνέχεια πέθανε. Η οικογένειά της υποστηρίζει ότι την ξυλοκόπησαν (ισχυρισμός που απορρίπτεται από την κυβέρνηση και την αστυνομία).
Η Μαχσά Αμινί, μια 22χρονη κοπέλα, συνελήφθη στις 13 Σεπτεμβρίου από τη μονάδα της αστυνομίας που είναι υπεύθυνη για την επιβολή του αυστηρού ενδυματολογικού κώδικα του Ιράν για τις γυναίκες. Ο θάνατός της ανακοινώθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου, αφού πέρασε 3 ημέρες σε κώμα. Σύντομα ξέσπασαν διαμαρτυρίες.
Ό,τι κι αν συνέβη, η υπόθεση Amini προκάλεσε ένα κύμα δημόσιας οργής για τις τακτικές που εφαρμόζονται από την λεγόμενη αστυνομία των ηθών, με τους διαδηλωτές να απαιτούν να δοθεί στις γυναίκες το δικαίωμα να επιλέγουν οι ίδιες το τι θα φοράνε.
Ο θυμός που νιώθουν οι καταπιεσμένες ομάδες στο Ιράν από την αυταρχική κυβερνητική παρεμβατικότητα στις προσωπικές αποφάσεις των ανθρώπων, βρήκε έδαφος να εκφραστεί στις σημερινές διαμαρτυρίες.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν ο κυβερνών κλήρος εδραίωσε την εξουσία εξαλείφοντας τις ομάδες της αντιπολίτευσης, η κοινωνική ρύθμιση και οι αυστηροί κανόνες γύρω από τον τρόπο ζωής των πολιτών αποτέλεσαν το επίκεντρο της πολιτικής τους.
Η κυβερνητική ανάμειξη στην ιδιωτική ζωή των πολιτών ήταν κάποτε πολύ πιο διαδεδομένη, εκτεταμένη και αυστηρή. Για παράδειγμα, τα σπίτια ερευνούνταν για βίντεο και δορυφορικές κεραίες.
Με την πάροδο του χρόνου, οι περιορισμοί αυτοί χαλάρωσαν (σε κάποιο βαθμό). Για τις γυναίκες, ωστόσο, οι κανόνες παραμένουν άκρως τυραννικοί. Οι κυβερνητικές υποδείξεις εξακολουθούν να επιβάλλονται σε μεγάλο βαθμό. Η ιρανική κυβέρνηση επιμένει να αρνείται στις γυναίκες τα θεμελιώδη δικαιώματά τους- η συζήτηση σχετικά με τη μαντίλα και το ντύσιμο των γυναικών είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.
Εκτός του ότι είναι ταπεινωτικοί και εξευτελιστικοί, οι κανονισμοί αυτοί καθιστούν την καθημερινή ζωή εξαιρετικά δύσκολη για μεγάλο αριθμό γυναικών που δεν συμφωνούν με τη νομοθεσία της κυβέρνησης.
Σήμερα, είναι δύσκολο να βρεθεί κάποιος πολίτης στο Ιραν, και δη, οι γυναίκες ή άτομα που ανήκουν σε άλλες καταπιεσμένες ομάδες όπως για παράδειγμα η queer κοινότητα που να μην έχει υποστεί κακοποίηση από την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν έστω και μια φορά με κάποιον τρόπο.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, σε σύγκριση με προηγούμενες διαδηλώσεις στο Ιράν, ο αριθμός των ανθρώπων που υποστηρίζουν τις σημερινές διαδηλώσεις εμφανίζεται αρκετά υψηλός και ευρέως διαδεδομένος. Οι διαμαρτυρίες βρίσκονται σε εξέλιξη σε μικρές και μεγάλες πόλεις, τόσο σε πλούσιες όσο και σε φτωχές γειτονιές της χώρας.
2. Οι τελευταίες διαμαρτυρίες καθοδηγούνται από γυναίκες
Σε αντίθεση με τις προηγούμενες διαδηλώσεις στο Ιράν, οι γυναίκες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των διαδηλώσεων.
Τα δικαιώματα των γυναικών βρίσκονται στο επίκεντρο αυτών των διαμαρτυριών, ενώ οι προηγούμενες διαμαρτυρίες επικεντρώνονταν περισσότερο σε οικονομικά ή ευρύτερα πολιτικά ζητήματα.
Η επέμβαση της κυβέρνησης στην ιδιωτική ζωή των πολιτών -ιδίως των γυναικών πολιτών- είναι η πηγή των διαδηλώσεων αυτή τη φορά. Μέχρι στιγμής, έχει αποδειχθεί δύσκολο για την κυβέρνηση να εξηγήσει τις πολιτικές της αυτές και να κερδίσει την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας των πολιτών.
3. Το θάρρος που επέδειξαν οι διαδηλωτές είναι πρωτοφανές
Κάθε διαμαρτυρία που γίνεται στο Ιράν συνοδεύεται από τεράστιο προσωπικό κίνδυνο. Αλλά οι άνθρωποι που διαδήλωσαν πρόσφατα στις ιρανικές πόλεις, προέβησαν σε κάποιες αδιανόητα γενναίες πράξεις. Το θάρρος που επέδειξαν μέχρι τώρα ήταν πρωτοφανές.
Ορισμένες γυναίκες είχαν το θάρρος να βγάλουν τις μαντίλες τους στο δρόμο ή να τους βάλουν φωτιά. Επιπλέον, κάποιες από αυτές έβγαλαν ψαλίδια κι έκοψαν τα μαλλιά τους δημοσίως.
Πολλά βίντεο φαίνεται να δείχνουν την αστυνομία να αποτυγχάνει να διαλύσει το πλήθος, ή ακόμη σε κάποια βίντεο μπορούμε να δούμε τους διαδηλωτές να καταφέρνουν έστω και για λίγο να απωθούν τον αστυνομικό κλοιό.
Η κλίμακα των διαδηλώσεων και ο βαθμός οργής που εκδηλώθηκε μεταξύ αυτών των τελευταίων διαδηλωτών ξεπερνά σε πολύ μεγάλο βαθμό τα προηγούμενα εγχειρήματα αντίστασης.
Θα φέρουν αυτές οι διαμαρτυρίες κάποια σημαντική αλλαγή;
Είναι πολύ νωρίς για να μπορούμε να διαπιστώσουμε κάτι τέτοιο. Οι ηγέτες του Ιράν έχουν δείξει ξανά και ξανά ότι δεν ενδιαφέρονται να υποχωρήσουν στα λαϊκά αιτήματα.
Η ιρανική ηγεσία μπορεί να φοβάται ότι ο κατευνασμός των διαδηλωτών ή η ικανοποίηση ενός μέρους των αιτημάτων τους ελλοχεύει τον κίνδυνο να ενθαρρύνει περαιτέρω αιτήματα και μπορεί ακόμη και να προκαλέσει την πτώση της.
Και ενώ οι τελευταίες διαδηλώσεις είναι ευρέως διαδεδομένες, είναι επίσης διασκορπισμένες. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι διάφορες διαδηλώσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη σε διάφορες πόλεις θα μπορέσουν να συσπειρωθούν γύρω από ένα ενιαίο, συγκροτημένο και δυναμικό κίνημα.
Επίσης οι διαδηλώσεις παρεμποδίζονται από την απουσία μιας υποτυπώδους ηγεσίας και, όπως φαίνεται, κάποιας μορφής μεθοδικής καθοδήγησης.
Ανεξάρτητα από το αν αυτές οι διαδηλώσεις οδηγήσουν σε σημαντικές αλλαγές, έχουν αναμφίβολα προκαλέσει κόστος για την αυταρχική κυβέρνηση του Ιράν.
Ίσως το σημαντικότερο κόστος που είχαν είναι η συμβολή των διαδηλώσεων αυτών στην υπονόμευση της ήδη φθίνουσας νομιμοποίησης της Ισλαμικής Δημοκρατίας, τόσο στο εσωτερικό της χώρας, όσο και διεθνώς.