Δεν είναι παράδοξο που πολλά μοντέρνα κτήρια στο νησί μας ταυτίζονται με το παρωχημένο αντί με το σύγχρονο;
Ακούγεται παράδοξο, πολλά όμως μοντέρνα κτήρια και ντιζαϊνιές στο νησί μας ταυτίζονται τακτικά με το παρωχημένο αντί με το σύγχρονο.
Ίσως να είναι επειδή συνήθως έχουν μόνο οικιστική χρήση άρα περιορίζονται στη σφαίρα του μεμονωμένου και απολύτως ιδιωτικού, ίσως να είναι και επειδή, ειδικά στην περίπτωση των παραθαλάσσιων πύργων στη Λεμεσό, έχουν συνδεθεί με τις κακόφημες πολιτογραφήσεις. Ίσως όμως να είναι και επειδή παρατηρείται μια αιτιολογημένη όχι όμως απαραίτητα και πάντοτε δικαιολογημένη συντήρηση απέναντι στο καινούριο. Η φιλική ή μη στο περιβάλλον σχεδιαστική προσέγγιση σίγουρα προσθέτει στο παρωχημένο (ή μη) του ζητήματος.
Η πλατεία Ελευθερίας
Ξεχωριστή και μοναδική περίπτωση μοντέρνου αρχιτεκτονήματος στην Κύπρο είναι αναντίρρητα η πλατεία της Ζάχα Χαντίντ στη Λευκωσία, που όσο κι αν κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί διαφωνίες και ενστάσεις για τον σχεδιασμο της, σε μεγάλη μερίδα πολιτών αρέσει πολύ ως σχέδιο και δεν τίθεται αμφιβολία πως έχει γίνει πια τοπωνύμιο για την κυπριακή πρωτεύουσα. Σε αντίθεση με τους ογκώδεις πύργους που ωφελούν τους γνωστούς και ελάχιστους, η πλατεία της Ζάχα, έγινε, τουλάχιστον, ως δημόσιο έργο που είναι, για το σύνολο του πληθυσμού.
Το γεγονός, βέβαια, ότι κυρίως άνθρωποι χαμηλών οικονομικών στρωμάτων απολαμβάνουν την Πλατεία Ελευθερίας, τη χρησιμοποιούν και τη χαίρονται είναι σημαντικό στη συζήτηση. Ίσως με την επικείμενη παράδοση της Μακαρίου τα φετινά Χριστούγεννα ν’ αλλάξει αυτό και να αποκτήσει το ευρύτερο κέντρο της Λευκωσίας μεγαλύτερο παλμό και κίνηση σε πεζούς. Θα έχει ενδιαφέρον να το διαπιστώσουμε. Ενδιαφέρον έχει και το ότι, το «αντίστοιχο» πρότζεκτ στην πόλη της Λεμεσού, ο λαοφιλής Μόλος, αν και δεν αποτελεί υπερσύγχρονο αρχιτεκτονικό τοπωνύμιο, έχει ως δημόσιος χώρος αγκαλιαστεί μαζικά και θερμά από την πλειοψηφία των πολιτών, ανεξαρτήτως ηλικίας, τάξης και φυλής.
Τα κουραστικά, πολύχρωμα φωτορυθμικά spotlights θα ήταν ίσως καλύτερα να έλειπαν από την πλατεία της Ζάχα, είναι όμως και το μεσανατολίτικο στοιχείο που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ετερογενούς μας ταυτότητας, όσο κι αν συχνά παρατηρείται στρουθοκαμηλισμός επί τούτου.
Δύο ευρωπαϊκά παραδείγματα
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, επικρατεί η άποψη ότι η δημιουργία μοντέρνων κομψοτεχνημάτων της σύγχρονης αρχιτεκτονικής που να λειτουργούν ως σημεία αναφοράς σε μια ενδεχομένως, αδιάφορη, κατά τ’ άλλα, πόλη, μπορεί να ανυψώσει σημαντικά το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων της. Μπορεί να προσελκύσει και διόλου ευκαταφρόνητη οικονομική δραστηριότητα, για όλους όσοι μπορούν να επικοινωνήσουν μόνο με τη γλώσσα των cash.
Το συνηθέστερο μάλλον παράδειγμα που χρησιμοποιείται σ’ αυτή τη συζήτηση είναι το μουσείο Guggenheim στην ισπανική πόλη του Μπιλμπάο που προκάλεσε το περιβόητο Bilbao Effect.
Μιλάμε για ένα φαντασμαγορικό κτιριακό συγκρότημα, που έχει φτιαχτεί από αμμόλιθο, γυαλί και τιτάνιο και λέγεται πως, στις λίγες μόνο δεκαετίες της ύπαρξής του, έχει μεταμορφώσει ολιστικά την πόλη του Μπιλμπάο, μετατρέποντας ένα ορεινό, βροχερό και εσωστρεφές μέρος σε κοσμοπολίτικο σημείο αναφοράς για διεθνείς καλλιτέχνες και για λάτρεις της τέχνης και της αρχιτεκτονικής από ολόκληρο τον πλανήτη.
Ο πολιτισμός ως επένδυση, λέγεται επίσης για τη βασκική πόλη του Μπιλμπάο ήταν πολύ συνειδητή και πολύ συλλογική ως απόφαση: Το θαύμα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, όπως ονόμασαν οι New York Times το Guggenheim Museum Bilbao είναι ένα εγχείρημα που δεν προωθήθηκε μόνο από τους ανθρώπους της τέχνης στην περιοχή αλλά στηρίχθηκε και από πολιτικούς και επιχειρηματικούς παράγοντες.
Πλησιέστερα σε εμάς ως παράδειγμα είναι και το εμβληματικό, κτιριακό συγκρότημα του ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος στο Φάληρο της Αθήνας που φτιάχτηκε ως δωρεά προς το ελληνικό δημόσιο και όπου οι εργασίες που έχουν γίνει εκεί έχουν κυριολεκτικά αλλάξει, όχι μόνο την εικόνα αλλά ακόμη και την ίδια τη μορφολογία της περιοχής.
Ένας ολόκληρος τεχνητός λόφος σχηματίστηκε για τις ανάγκες του εντυπωσιακού αυτού έργου, με βασική πρόθεση του starchitect που το σχεδίασε, Renzo Piano, να δημιουργηθεί, σύμφωνα με δηλώσεις του, ένας «νέος τόπος και ένας νέος χώρος» που μέσα από την κυριολεκτική ανύψωση της γης -με ήπια ωστόσο ανοδική κλίση- να φιλοξενηθούν οι κτιριακές εγκαταστάσεις της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής «ως μια ενιαία εσώσκαφη κατασκευή».
Σύμφωνα με πληροφορίες που δημοσιεύει το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, στόχος ήταν και ολόκληρο το πάρκο που δημιουργήθηκε στην περιοχή να είναι προσβάσιμο και φιλικό, με ιδιαίτερη μέριμνα σε άτομα που αντιμετωπίζουν κινητικές δυσκολίες και με την επιλογή των φυτών να γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να εναλλάσσεται η εποχική ανθοφορία και να δημιουργούνται ενδιαφέροντες χρωματισμοί, αρώματα και υφές.
Το διακύβευμα της Λεμεσού
Σε μια πόλη ωστόσο όπως η Λεμεσός, όπου η προσιτή κατοικία έχει γίνει το μεγαλύτερο και ουσιαστικότερο πρόβλημα και σε μια εποχή όπως η σημερινή, όπου η περιβαλλοντική κρίση έχει γίνει το σημαντικότερο διακύβευμα, δεν θα ήταν πολλαπλώς οξύμωρο να συνεχίσουμε να μιλάμε και να οραματιζόμαστε μοντέρνα αρχιτεκτονικά μεγαθήρια, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα παραπάνω;
Μία φανταστική ιδέα που κυκλοφόρησε πρόσφατα είναι η στέγαση των αυτοκινητοδρόμων μας για προστασία από τις βροχές και τον καυτό ήλιο και -κυρίως- για ηλιακή φόρτιση των οχημάτων που πηγαινοέρχονται. Άπειρες, είναι, βασικά οι φανταστικές ιδέες που μπορούν να συζητηθούν, αξιοποιώντας τη σύγχρονη αρχιτεκτονική και μηχανική.
Έπειτα, είναι και ο ήδη υφιστάμενος αστικός ιστός της πόλης που κρύβει πάμπολλα, ερειπωμένα ρετρό διαμάντια που θα μπορούσαν να αναπαλαιωθούν. Τα διατηρητέα στην περιοχή του Καρνάγιου είναι άσσος στο μανίκι της Λεμεσού. Είχαμε γράψει στο παρελθόν για τα εξόχως αξιοποιήσιμα βιομηχανικά διαμάντια στο Καρνάγιο, εδώ.
Καταλήγοντας, οι ιδέες για μοντέρνα αρχιτεκτονήματα είναι πολύ ευπρόσδεκτες και δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται αυτομάτως αρνητικά και καχύποπτα, θα μπορούσαν όμως να είναι πρότζεκτ που θα επωφελούν την κοινωνία στο σύνολο, κι ας μην είναι τόσο φαντεζί στην εμφάνιση;
