Γράφει η Ανθή Ερμογένους*
Τότε, ένα χρόνο αφού άνοιξαν τα οδοφράγματα, αποφάσισα να διαμελίσω υστερίες. Ήταν ηθικά παράτολμο να περάσεις “από την άλλη”. «Διαβατήριο στον τόπο σου;» μας έλεγαν. Παγωνιέρες, νερό, σάντουιτς σε ασημόχαρτο, μην αγοράσουμε από τους Τούρκους και τους κάνουμε πλούσιους. Η γιαγιά στις αρχές Άλτσχαϊμερ και ίσως στην τελευταία της ευκαιρία να αναγνωρίσει τον τόπο. Ας μείνω αμαρτημένη που πήγα. Η γιαγιά αναγνώρισε τον τόπο, μπερδεύτηκε που έβλεπε παντού τους στρατιώτες, έκλαιγε συγχυσμένη, δεν ξέραμε γιατί. Η εικόνα της μάνας μου όταν φτάσαμε στην παραλία, είχε τέτοια συναισθηματική φόρτιση που δυσκολεύτηκα να ξαναπάω για χρόνια.
Υπήρχε μια ανακολουθία στο τι έπρεπε και στο τι αισθανόμουν. Μεγάλωσα, πλέον οδηγώ, γυρνάω την Ευρώπη, μπαίνω-βγαίνω από σύνορα και δεν πάω Βαρώσι, ενώ ήθελα να πάω να δω τα βομβαρδισμένα στο Βελιγράδι. Πήγα. Είμαστε στην παραλήγουσα της διχοτόμησης. Είμαστε στη λήγουσα του Βαρωσιού.
Λίγο πρίν την πανδημία πέρασα μόνη μου από τη Δερύνεια. Αυτή τη φορά, μπήκα με μια αλαζονική είσοδο. Σκεφτόμουν πως δυστυχώς ο Πρόεδρος, με τις καταργημένες επιδόσεις για λύση του Κυπριακού, δημιούργησε ένα γλωσσικό περιβάλλον του οποίου το αποτέλεσμα μοιάζει συνεπές με ό,τι φοβόμασταν. Εμπορευματοποιήσαμε τη φρίκη του πολέμου για να εμπεδώσουμε διχοτόμηση. Ο Τούρκος συνεχώς πιο προκλητικός. Ό,τι κι αν θέλουμε σαν κοινωνία, μοιάζει δύσκολο. Πλέον σενάριο μακρινό η μάνα μου να ξαναζήσει στο σπίτι της.
Σε μια διαδρομή Αμμόχωστος, Απόστολος Ανδρέας, εξακολουθώ να συγκλονίζομαι με την Αμμόχωστο. Η πόλη στέκεται και επαληθεύει το κόρδωμα των Βαρωσιωτών. Πήρα τηλέφωνο τη μάνα μου να έρθει να ξαναπάμε μαζί την επόμενη. Έπρεπε. Συναντηθήκαμε στο οδόφραγμα. Στην περίκλειστή, προσπαθήσαμε να βγούμε ψηλά να δούμε το σπίτι. Αναγνώρισε το σχολείο, το ντεπόζιτο που είχε ο παππούς μου χωράφι με συκιές στη νεκρή ζώνη, τη μάντρα της γειτόνισσας, την άκτιστη πολυκατοικία όπου κρύφτηκε στο υπόγειο της όλη η γειτονιά στην εισβολή. Πρώτη φορά άκουσα ιστορίες, πως έφυγαν με φλιπ-φλοπ νομίζοντας θα ξαναγυρίσουν. Κατάργησαν μνήμες, δεν θυμούνται πόσο έμειναν στο υπόγειο. Θυμούνται πως στις δύο μέρες, αφού θεώρησαν πως ησύχασαν τα πράγματα, έστειλαν τη θεία, έντεκα χρονών στο σπίτι, να φέρει γάλα για τον δίχρονο θείο μου, την κυνηγούσε ένα σκυλί, από τότε τα φοβάται. Πως μπήκαν στο αυτοκίνητο του θείου Χαμπή έντεκα άτομα, πήγαν στο δίπλα χωριό, κοιμόντουσαν σε αυλές σπιτιών. Πως η θεία Δημητρού φώναζε στα λεωφορεία στρατιωτών, «Κώστα», όσο δεν τον έβρισκε λιποθυμούσε. Πως πήγαν Λεμεσό, αλλά δεν αντιλαμβάνονταν ότι αυτό συνιστούσε πια μονιμότητα…
Φτάσαμε στην παραλία του Κωνστάντια. Της είπα πάμε μέχρι τα συρματοπλέγματα. Περπατούσε αργά, σαν για να μην φτάσει. Μπήκε στη θάλασσα ντυμένη, με τη τσάντα παραμάσχαλα. Ο Οδυσσέας μου είπε «Άσ’την». Άρπαζε άμμο, «Κοίτα, χρυσάφι». Η μάνα μου στη Λεμεσό δεν πάει στη θάλασσα. «Στα βαθιά είχε μια σχεδία, κολυμπούσαμε μέχρι εκεί και πίσω, γυρνούσαμε πίσω σπίτι το βράδυ». Η μάνα μου στη Λεμεσό δεν ξέρει να κολυμπά.
Φτάσαμε στο συρματόπλεγμα. Τα οικοδομικά λείψανα του Βαρωσιού στέκονται ανυπεράσπιστα πίσω. Η πόλη στεκόταν στη μοναδική και μοναχική της δόξα. Το Βαρώσι πίσω στεκόταν αποτρόπαια απροσάρμοστο στην ιδέα να μην ξαναδεχτεί Βαρωσιώτες, συγκλονιστικά όμορφο, σαρανταπέντε χρόνια μετά. Πατρίδα πίσω από παραβάν. Γέμιζαν σακούλες άμμου. «Τι θα την κάνεις τόση άμμο;» «Γιατί; Εν δική τους;». Από την πόλη δεν πρέπει να φύγουν ξανά με σουβενίρ.
Είμαστε στην παραλήγουσα της διχοτόμησης. Είμαστε στη λήγουσα της Αμμοχώστου. Τούτος ο γύρος θα έπρεπε να είναι δικός των Βαρωσιωτών. Πρόεδρε αυτή τη φορά διάλεξε προσεκτικά τις ατάκες σου. Δήμαρχε μην περιοριστείς συμβολικός. Τούρκοι, τούτος ο τόπος είναι του κάθε Κύπριου. Ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Όποιο και αν είναι το πρόσημο που του προηγείται. Η Αμμόχωστος περίμενε τον κόσμο της, οι Βαρωσιώτες ήθελαν να γυρίσουν. Η λύση δεν αποσυνδέει την εισβολή, δεν τροπολογεί, δεν αθωώνει. Εκτροχιάζει μόνο τον εθνικιστικό ειρμό της κάθε πλευράς που αποσυνδέει τον Βαρωσιώτη από επανεγκατάσταση και από ειρήνη στην πανέμορφη Αμμόχωστο.
«Για να ‘χει όνειρα να κάνει ο ενικός».
(Ακολουθούν video της μάνας μου στο Βαρώσι της)
