Μετά από τη Παγκόσμια Συνέλευση για την ευημερία του παιδιού της Γένοβας αποφασίστηκε ότι η 1η Ιουνίου θα γιορτάζεται σαν η μέρα του παιδιού.
γράφει η Ανθή Ερμογένους
Τα παιδιά δεν είναι αριθμοί.
Κάθε χρόνο τέτοια μέρα εκείνο που συνηθίζουμε να κάνουμε, είναι να αριθμούμε την ευημερία του παιδιού σε ποσοστά. Πόση η φτώχεια, πόσος ο αποκλεισμός, πόση η βία, πόση η παιδική εργασία, πόση η σχολική εγκατάλειψη, πόση η παραβατικότητα, πόσα τα ορφανά παιδιά, πόσα εκτεθειμένα στον πόλεμο, πόσα σε κυκλώματα, πόσα θύματα εκφοβισμού, πόσα ΑμεΑ, πόσα με ασθένειες. Τα τις εκατό είναι μια ανάλυση που απλά τακτοποιεί αριθμούς και δεν παρεισφρέει στην ουσία. Στο πως εξασφαλίζεται η ευημερία, και κυρίως τι σημαίνει ευημερία.
Τι σημαίνει ευτυχισμένο παιδί
Ευημερία για ένα παιδί είναι κατ’ αρχή ένα παιδί που δεν χάνει την ανηλικότητα του, που δεν βιαζόμαστε να το μεγαλώσουμε. Ένα παιδί ευτυχισμένο είναι εκείνο που έχει τις ευκαιρίες να βιώνει την παιδικότητα του. Άρα εκείνο που πρέπει να απαντήσουμε είναι το πως το εξασφαλίζουμε αυτό.
Πως δημιουργούμε το περιβάλλον που ένα παιδί πρέπει να μεγαλώνει
Εκείνο που πρέπει να σχηματίζει ο περιβάλλοντας χώρος στη ψυχολογία του παιδιού, είναι η αυτοπεποίθηση, η αυτονομία, εκείνο που αναπτύσσει τις πνευματικές αλλά και τις σωματικές του δεξιότητες, αλλά κυρίως ένας χώρος που να του επιτρέπει να επικοινωνεί με άλλα παιδιά δημιουργικά, ή να αξιοποιεί ποιοτικό χρόνο με γονείς και άλλους ενήλικους. Που βοηθά να εξευρεθεί ή να διαχυθεί ενθαρρυντικά η ταυτότητα τους, που ενθαρρύνει την ανακάλυψη των δικαιωμάτων τους, τη συνύπαρξη, την ηθική και τον σεβασμό στον κόσμο που τους εμπεριέχει.
Χώρος και περιβάλλον που να κοινωνικοποιεί τα παιδιά με τρόπο που θα μπορούν να εισέλθουν σε όλα τα σχήματα της κοινωνίας, τόσο όσο είναι παιδιά, όσο και αργότερα στην ενηλικίωση τους. Χώροι που αποσβήνουν τα προβλήματα, τον αποκλεισμό, την θλίψη, την καταπίεση και την έκθεση τους σε κίνδυνο. Που τους εξασφαλίζει μνήμες που θα ανακαλούν αργότερα.
Πριν φτάσουμε στη μεγάλη εικόνα της κοινωνίας που τους διαμορφώνουμε
Η ζωή του παιδιού περιστρέφεται πρώτα και κύρια στον μικρό γύρο τους περιβάλλον. Το σπίτι, το σχολείο, το τετράγωνο, τη γειτονιά, την πόλη τους και τις ευκαιρίες που τους προσφέρει. Το παιδί κοιμάται στο σπίτι, τρώει στο τραπέζι, παίζει στην αυλή, το αδιέξοδο, το πάρκο, το γήπεδο του σχολείου, την άμμο της παραλίας, το χωράφι της γειτονιάς. Το παιδί βλέπει υπαίθριες και κλειστές παραστάσεις, συναυλίες, συμμετέχει σε παιδικά τουρνουά, σε εκθέσεις και διαγωνισμούς ζωγραφικής, σε μικρές παιδικές συλλογικότητες.
Ερεθίσματα αντάξια της αισθητικής μιας σύγχρονης εποχής πρέπει να υπάρχουν οπωσδήποτε στην πόλη. Τεχνολογία, σύγχρονη τέχνη, παραγωγές που περιέχουν και τα δύο.
Πως εξασφαλίζουμε ευτυχία και ασφάλεια στα παιδιά μέσα στην πόλη;
Μια πόλη ή μια γειτονιά ως το άμεσο περιβάλλον των παιδιών δεν πρέπει να είναι ένα βαθύ αχανές. Όμως εκείνο που ανήκει εκ των πραγμάτων στα παιδιά είναι ο δημόσιος χώρος. Το τρίπολο παιδί-παιχνίδι-πόλη πρέπει να εξασφαλίζει χαρακτήρα πολυφωνίας, να διαμορφώνει παιδαγωγικότητα, αφηγήσεις, ανίχνευση, πεδίο ελευθερίας, όλα όμως με ένα τρόπο παιδοκεντρικό που διασφαλίζει το αίσθημα ασφάλειας. Άρα ο δημόσιος χώρος πρέπει να έχει ποιότητα και σχεδιασμό.
Πόλη και παιδί
Το πως συγκροτείς ένα πεδίο γεωγραφίας των παιδιών, γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τις χωροκοινωνικές παραμέτρους που τα αφορά. Τις ζυμώσεις που πρέπει να του προκαλούν, την προστασία του, τον προσωπικό του χώρο, το ανταλλακτικό του αίσθημα, την δυνατότητα να εκφράσει την ταυτότητα και τις προτιμήσεις του.
Ξεκινώντας από το αν υπάρχει δημόσιος χώρος, παίρνοντας το παράδειγμα της Λεμεσού, απαντάμε πως αυτό έρχεται αυθόρμητα με ένα όχι. Όχι δεν υπάρχουν πάρκα, ή τουλάχιστον δεν υπάρχουν ασφαλή ποιοτικά πάρκα, δεν υπάρχουν καθαρά χωράφια, δεν υπάρχουν ανοικτές αυλές σχολείων για τα απογεύματα, δεν υπάρχει πεζοδρόμιο, δεν υπάρχει περιοχή που δεν εκχωρήθηκε στα αυτοκίνητα και τη διέλευση τους, δεν υπάρχουν απογευματινές δομές απασχόλησης δημοτικές, δεν υπάρχουν διαδραστικοί χώροι, δεν υπάρχουν δημόσια θέατρα, πολυχώροι, συντηρημένα δημόσια παιχνίδια, πάρκα για πατίνια, skateboards, δημοτικά κολυμβητήρια, διαδρομές να οδηγούν τα παιδιά στο κέντρο, στις άλλες συνοικίες, στην σχολείο τους που θα πηγαίνουν με τους συμμαθητές τους και να συναντιούνται στις κενές ώρες τους.
Ειδικά αν μιλούμε για αστικά κέντρα, όποιος νομίζει ότι αυτά δεν ορίζουν το ψυχικό κόσμο τους αλλά και την σωματική και πνευματική τους ασφάλεια και υγεία, πέφτουν έξω. Το άγχος κι οι άγριοι ρυθμοί μιας πόλης, πρώτα από όλα επηρεάζουν τα παιδιά. Υπεραγχωμένοι ενήλικες, μη ασφαλείς δρόμοι, πλατείες που γίνονται πέρασμα για μηχανάκια, καφετέριες που εξαπλώνονται σε πλατείες αφαιρώντας τους τον δικό τους χώρο, κίνδυνοι που αναγκάζουν γονείς να τους εσωκλείουν σε διαμερίσματα, ασυντήρητοι χώροι κι απεριποίητο φυσικό περιβάλλον, ασκίαστες διαδρομές, αφαιρούν από τα παιδιά την δυνατότητα διάδρασης με την πόλη, το δικό τους δηλαδή περιβάλλον. Άρα αν δεν έχεις εξασφαλίσει τον άμεσο τους χώρο, πως να μιλήσεις μετά για φτώχεια, αποκλεισμό, δικαιώματα, καταπίεση, ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας κι ελευθερίες τους.
Να τα ακούσουμε
Τι όμορφο θα ήταν αν οι κοινοτάρχες, οι δήμαρχοι, οι πολεοδόμοι, τα γραφεία κοινωνικών θεμάτων, τα γραφεία προγραμματισμού, συγκαλούσαν παιδικές ομάδες διαβούλευσης να ακούσουν τα παιδιά και να κτίσουν ένα περιβάλλον στα μέτρα τους; Να τα σεβαστούν και να επενδύσουν σε εκείνα που θα τα εξελίξουν;
