Γράφει η Ανθή Ερμογένους*
Οι μετανάστες αποτυπώνουν κοινωνικές ομάδες των οποίων οι ανάγκες αφενώς παραβάλλονται και αφετέρου το να τις εκπληρώσεις αναδεικνύει συχνά την αδράνεια των κρατών προς συγκρότηση και εφαρμογή πολιτικών, όσο μάλιστα η νόρμα στις πολιτικές που εφαρμόζονται είναι καθρέφτης της μεταναστευτικής φιλοσοφίας των κρατών υποδοχής. Τα ΜΜΕ με το προνόμιο του δημόσιου λόγου συντείνουν συνήθως στη μη αποδοχή των προσφύγων-μεταναστών .
Τι είναι η μετανάστευση, ξέρεις;
Η μετανάστευση ορίζεται ως μόνιμη, ή προσωρινή μεταβολή του τόπου εγκατάστασης κάποιου ατόμου ή κοινωνικού συνόλου. Η διεθνής μετανάστευση, ειδικότερα η μετακίνηση από ένα κράτος σε κάποιο άλλο, αποτελεί ένα διαχρονικό, διεθνικό και πολυδιάστατο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτισμικό φαινόμενο. Πιο σύγχρονα, η μετανάστευση αιτείται κυρίως από οικονομικους λόγους μεταβάλλοντας τον τρόπο ζωής του πρόσφυγα-μετανάστη. Είναι εκούσια, προϊόν ελεύθερης απόφασης του ατόμου που μετακινείται.
Αυτός ο αιώνας χαρακτηρίζεται ως «ο αιώνας των προσφύγων» καθώς υπολογίζονται σε ΜΙΣΟ εκατομμύρια οι άνθρωποι που είναι υπό τον κατατρεγμό πολέμων, πολιτικών καθεστώτων, οικονομικών στερήσεων και αδυναμία βιοπορισμού ώστε να φτάνουν να αφήνουν τον τόπο τους ψάχνοντας ασφάλεια και ευκαιρίες. Το Διεθνες Γραφείο Εργασίας υπολογίζει τους μετανάστες παγκόσμια περί των 180 με 250 εκατομμυρίων ανθρώπων. Ενώ στην Ε.Ε φτάνει γύρω στους 50 εκατομμύρια ανθρώπους, με το 40% αυτών να αφορά μετανάστες από τις τρίτες χώρες. Ωστόσο αυτοί οι αριθμοί προκύπτουν από την επίσημη καταγραφή μεταναστεύσεων άρα σαφώς δεν αντικατοπρίζει εντελώς τους αληθινούς αριθμούς, καθώς δεν προσμετρούνται οι “λαθρομετανάστες” οι οποίοι σίγουρα δεν θα αφορούν αδιάφορο αριθμό.
Όταν κατέρρευσαν καθεστώτα χωρών κυρίως Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης αμέτρητοι οικονομικοί μετανάστες ήρθαν από πρώην σοσιαλιστικά κράτη, πλέον όσων φτάνουν πλέον κι από κράτη-μέλη της Ε.Ε., διαστέλλοντας το μεταναστευτικό πρόβλημα στην Ευρώπη. Τώρα πια, χώρες που παραδοσιακά εξήγαν μετανάστες, όπως η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ιταλία τώρα έγιναν οι ίδιες, χώρες που υποδέχονται μετανάστες.
Ο ρόλος των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας
Τα ΜΜΕ είναι συνδεδεμένα με την κριτική προς έλεγχο της αυθαιρεσίας των κυβερνήσεων και της εξουσίας, ως νόμιμος φορέας του δημόσιου λόγου των καθεστώτων, καθώς πρέπει να αποτελούν και τον προωθητή έκφρασης κοινωνικών αιτημάτων στις κυβερνήσεις. Τα ΜΜΕ έχουν τεράστια επίδραση στη νοοτροπία που σχηματίζεται ώστε να βοηθά την ένταξη των μεταναστών στην κοινωνία της κάθε χώρας υποδοχής.
Η στάση των ΜΜΕ
Τα Μέσα ως επί το πλείστον κρατούν στάση άρνησης προς τους μετανάστες χρησιμοποιώντας στερεότυπα μπροστά στο διαφορετικό. Παρεμβάλλουν με αυτό τον τρόπο αρνητικά στη δημιουργία κλιματος εμπιστοσύνης ανάμεσα σε μετανάστες και των πολιτών των κοινωνιών, συντείνοντας αντίθετα στην εύρυθμη κοινωνική τους προσαρμογή. Γιατί τους παρουσιάζουν ως το “Άλλο”. Κι απαιτούμε να “γίνουν σαν εμάς”. Η ομαλή ένταξη στην κοινωνία ωστόσο θα πρέπει να δηλωνει ένταξη μεν, με ταυτόχρονα διατήρηση της ταυτότητας και των ιδιαιτεροτήτων δε, χωρίς απαραίτητα να απαιτείται ολική μεταμόρφωση στην κουλτούρα της νέας κοινωνίας. Σε αυτή τη διαδικασία αφομοίωσης απαιτείται η ισορροπημένη αναπαράσταση των μεταναστών και της καταγωγής τους από τα ΜΜΕ. Πρέπει να κατανοηθεί επίσης πως το φαινόμενο “μετανάστευση” δεν είναι θέμα ηθικής τάξης αλλά κοινωνικο-πολιτικό πρόβλημα.
Τα ΜΜΕ με τη μεγάλη επίδραση τους στην δημιουργία κοινής γνώμης, καθιερώνουν συχνά τη χρήση αναφορών με την παραγωγή κοινωνικών εκφράσεων σχετικά με τους μετανάστες. Ο δραστικός ή ο υποτίθεται δημοκρατικός ρόλος τους διαμορφώνεται από διάφορους παράγοντες. Μετασκευάζουν (όχι ωστόσο με καλό τρόπο συνήθως) ιδεολογία, αντίληψη, συμπεριφορά και άποψη των πλειονοτήτων έναντι των ομάδων μειονοτήτων όπως οι μετανάστες. Η χρήση ορισμών και κατηγοριοποιήσης, πλείστος αρνητικών, σε περιγραφές θεμάτων σχετικά με μετανάστες, τείνουν να αποδίδονται σαν ταυτόσημα χαρακτηριστηκά ταυτότητας ολόκληρης της ομάδας. Επιπρόσθετα μοιάζουν να προωθούν τις κυβερνητικές τοποθετήσεις κι απόψεις. Και να αποκαλύπτουν την αντιμεταναστευτική χροιά τους.Το πιο σύνηθες είναι πως ορίζονται σαν αίτιο των κοινωνικο-οικονομικών προβλημάτων και οι άμεσοι αυτουργοί στην όξυνση της εγκληματικότητας. Μέσα από την παρουσίαση της είδησης εκφράζονται οι εθνικές προκαταλήψεις.
Επιλογή και παρουσίαση της είδησης
Οι ειδήσεις που επιλέγονται και το πως παρουσιάζονται επηρεάζονται από συνιστώσες σχετικές με τα ιδιοκτησιακά καθεστώτα των ΜΜΕ, τους πολιτικούς τους συσχετισμούς, και τον έλεγχο. Άρα ο δημοσιογράφος περιορίζεται στην παρεκλίνουσα συμπεριφορά ως παρουσίαση της είδησης, αφομοιώνοντας το ύφος που ταυτίζεται με το Μέσο/εργοδότη ή το πόσο αυτό εξυπηρετεί πολιτιακές γραμμές. Τα συμβατικά σχήματα στις ειδήσεις είναι προδιαγραφόμενα βάσει των πολιτικών με τρόπο που δεν αποπέμπονται τα κυρίαρχα στερεότυπα, κι έτσι διατηρείται και ή προκατειλημμένη εικόνα για τους μετανάστες.
Ο ορισμός της είδησης βασίζεται στην κρατούσα εικόνα του ισχυρού που καθορίζει ποια είναι τα κοινωνικά προβλήματα. Προσέγγιση που διασαφηνίζει πως η μορφή του λόγου κρίνει σημαντικά την εθνική προκατάληψη και ξενοφοβία καθώς η πεποίθηση των κοινωνιών προς τους μετανάστες πλάθεται έντονα από την κοινή, δημόσια κι επαναλαμβανόμενη χρήση της γλώσσας. Επειδή όμως τα περισσότερα μέλη της πλειονότητας του κοινού δεν έχουν τη δυνατότητα καθημερινής επαφής με μετανάστες, γι’ αυτό οι πεποιθήσεις τους και η γνώση τους για τις μειονότητες διαμορφώνονται κυρίως από τα ΜΜΕ.
Τι λένε τα ΜΜΕ για την “εγκληματικότητα” των “ξένων”
Στο ζήτημα της εγκληματικότητας των μεταναστών, οικοδομούν τη συγκρότηση μιας νέας «εγκληματικής κατηγορίας» με «τυπικούς δράστες, τυπικά θύματα και τυπικές συμπεριφορές». Κομμάτι του επικοινωνιακού αποκλεισμού αποτελεί η μέθοδος της επικοινωνιακής διαστρέβλωσης, με τις κοινωνικές ομάδες να υποαναφέρονται συγκριτικά με το μέγεθος της υπόστασης τους στον κοινωνικό σχηματισμό. Συχνά μάλιστα πλάθονται επικοινωνιακά, παραστάσεις μη αντιπροσωπευτικές για τα κοινωνικό–πολιτικά προφίλ, που χαρακτρηρίζουν τις συγκεκριμένες ομάδες. Μια μονομέρεια διαστρεβλωτική η οποία δημιουργεί και παραμόρφωση.
Θεαματοποίηση ειδησιογραφίας σχετικής με μετανάστες
Σύγχρονες επίσημες έρευνες δεικνύουν πως σε 40 καταμετρημένες ώρες ειδήσεων δεν γίνεται αναφορά στις 10 εκ των 13 υπό απειλή κοινωνικού αποκλεισμού ομάδες. Συμφέροντα και θέματα μεταναστών οι οποίοι μοιάζουν παραγκωνισμένοι στο ρουν της πολιτικό-κοινωνικής και οικονομικής πραγματικότητας, σχεδόν εξαιρούνται από τις ειδήσεις, όπως παραδείγματα πραγματοποίησης εκδηλώσεων και διαδηλώσεων. Στις περιπτώσεις που εμφανίζονται στην ειδησεογραφία, παρουσιάζονται θεαματοποιημένα και δραματοποιημένα καλυπτώμενα με υπόνοιες καταλογισμού αιτιών και ευθυνών.
Όταν άρχισε εντονότερα το φαινόμενο μετανάστευση στην Ευρώπη, αρχικά τα ΜΜΕ έμοιαζαν να το αντιμετωπίζουν με αμηχανία. Στην πορεία, παρατηρώντ’ας αυτό και στην Κύπρο και αφοτού υπήρξε μαζικοποίηση και έξαρση της μετανάστευσης, τα τοπικά ΜΜΕ αποτάχτηκαν την αμηχανία κι άρχισαν να αναφέρονται στα θέματα μετανάστευσης με innuendo διατάραξης εθνικής ασφάλειας.
Η χροιά των ΜΜΕ όταν τοποθετούν τον μετανάστη στην είδηση
Υπόρρητα τους αποτείνεται πρωταγωνιστικά η βία, οι κλοπές, οι βιασμοί, οι δολοφονίες, η χρήση όπλων και τα ναρκωτικά. Η παρουσίαση λες και υπονοεί, ή, αποδίδει τη διάπραξη πολλών ανεξιχνίαστων εγκλημάτων, στον ξένο (άρα τον μετανάστη) λες και τα εγκληματικά χαρακτηριστικά αποτελούν εθνικές ιδιαιτερότητες αυτών που προέρχονται από χώρες που συνήθως έρχονται οι μετανάστες. Οι θεωρητικοί ισχυρισμοί και η πιθανολογία που χωρίς απόδειξη και μαρτυρία επιδίδονται οι Αρχές και τα Μέσα χωρίς έρευνα, για την καταγωγή των δραστών παράγονται αβίαστα. Η χρήση του μετανάστη σαν επικίνδυνη κατηγορία επαυξάνεται από την κρατούσα χρήση της λέξης λαθρομετανάστης, η οποία δημιουργεί και παράγει αρνητική χροιά και δομεί εικόνες μεταναστών που είναι πιο επιρρεπείς σε παράνομες πράξεις. Τα σύγχρονα δε ΜΜΕ θεαματοποιούν τόσο τις πληροφορίες και την είδηση ωστε οι ανακρίβειες φαντάζουν πραγματικότητα την ίδια ώρα που η αλήθεια δεν μοιάζει ανθρώπινα αληθινή.
Αντικείμενο δημοσιογραφικού ενδιαφέροντος μόνο τα προβλήματα
Το ότι οι πρόσφυγες-μετανάστες παρουσιάζουν δημοσιογραφικό ενδιαφέρον, κυρίως στα αρνητικά που επέρχονται της μετανάστευσης είναι γεγονός. Επικρατεί ένα «άδειασμα» που αφορά τις όψεις της καθημερινότητας τους, ευνοώντας ένα υπερφωτισμό σε αποκλίνουσες πράξεις από αλλόδαπους/μετανάστες. Καμία σχεδόν πληροφορία από τα Μέσα σχετικά με συνθήκες διαβίωσης κι εργοδότησης τους στις χώρες που μετακινήθηκαν.
Απουσιάζουν δε και εκπομπές σε όλα τα Μέσα σε γλώσσες ακόμα και μεταναστών που μετρούν μεγάλο αριθμό στις χώρες αυτές. Μια πρακτική ενδεικτική για τους θεσμούς κοινωνικού ελέγχου μαζί με την συλλογική συνείδηση απαξίωσης προς τους μετανάστες. Ταυτίζει φτώχεια και μετανάστευση με διαπράξεις εγκληματων, αποπροσανατολίζοντας από την αληθινή κι ουσιαστική διαστάση του προβλήματος. Ενδεικτικά είναι αποτελέσματα ερευνών με τα πρόσφατα ποσοστά εγκληματικότητας στις χώρες της ΕΕ από ξένους να είναι μόνο 6%, με το 86% να εσωκλείει την κατά μέσο όρο διάπραξη αυτών από ντόπιους. Κι ενώ δημοσιεύονται θέματα που προβάλλουν την εγκληματικότητα από μετανάστες, σπανίως προβάλλονται ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες. Δημοσιέυματα με τίτλους όπως «Στοιχεία-σοκ:Αύξηση 223% στην είσοδο προσφύγων και μεταναστών μέσα σε ένα χρόνο!» παρουσιάζουν τους μετανάστες απειλητικούς.
Η τραγική αλήθεια δεν «φωτίζεται»
Τραγικές λίστες θυμάτων νεκρών μεταναστών δεν αποδίδονται. Δεν είναι μόνο αριθμοί όπως στεγνά παρουσιάζονται. Κάθε αριθμός, αντιπροσωπεύει άνθρωπο…
Σε συνεντεύξεις δημοσιογράφων (των λίγουν που ασχολούνται με την άλλη πτυχή) που πήραν από τους επιζώντες του ναυάγιου στο Φαρμακονησι προκύπτουν ανατριχιαστικά δεδομένα. Δύο Αφγανοί πρόσφυγες περιγράφοντας το ταξίδι με άλλα 27 άτομα που ξεκίνησε νύκτα από την Τουρκία προς την Ελλάδα κι αναγκάστηκαν να σταματήσουν μετά από μηχανική βλάβη, 100 μέτρα από τις ακτές του νησιού εντοπίστηκαν από Έλληνες λιμενοφύλακες όπου οι λιμενοφύλακες έριξαν σκοινί για να ρυμουλκήσουν την βάρκα με το σκάφος τους ξεκίνησαν με μεγάλη ταχύτητα πίσω προς την Τουρκία. Από τις απότομες κινήσεις, εμπαίναν νερά στην βάρκα, μετανάστες έπεφταν στο νερό κι ενώ προσπάθησαν να σκαρφαλώσουν στο σκάφος της ακτοφυλακής, ξυλοκοπήθηκαν. Δυστυχώς δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό. Συχνά προκύπτουν μαρτυρίες, όπου άνθρωποι απωθούνται και μένουν αβοήθητοι στα ανοιχτά της θάλασσας στερούμενοι της ευκαιρίας να εξηγήσουν, ή, να φτάσουν να ζητήσουν άσυλο. Κάποιοι πνίγονται όσο χώρες διαμάχονται ποιος έχει την ευθύνη διάσωσής τους. Οι άνθρωποι έχουν διαφορετικούς λόγους για τους οποίους έρχονται στην Ευρώπη.
Δομικός αλληθωρισμός
Η κοινωνική κατασκευή του μεταναστευτικού προφιλ δημιουργεί κάτι σαν «βίωμα» και που έχει πια καταγραφεί στην πολιτιστική κληρονομιά της κάθε κοινωνίας, έχοντας ενδεχομένως περάσει στο συλλογικό της ασυνείδητο, με τις ειδησεογραφικές αξίες να αγνοούνται, δημιουργώντας κοινωνικό αλληθωρισμό. Άρα οι βαθέως αρνητικά εδραιωμένες, στερεοτυπικές απόψεις προς κάθε παρεκλίνουσα από τα ισχύοντα πρότυπα μορφή -νόρμα η οποία λειτουργούν και τα ΜΜΕ- με κλίση προώθησης της κοινωνικής συναίνεσης, όπως επιδιώκεται μέσα από την Κοινωνικο-κρατική συνείδηση, διαμορφώνουν και τη λειτουργία της εργασίας.
Κώδικας δεοντολογίας
Τα ΜΜΕ δεν εφαρμόζουν ειδικό κώδικα δεοντολογίας σχετιζόμενο με την κάλυψη μεταναστευτικών ειδήσεων, περιορίζονται δε στο γενικό πως δεν επιτρέπουν τη δημοσίευση ρατσιστικών και ξενοφοβικών σχόλιων. Όσον αφορά το περιεχόμενο στις ειδήσεις, η κάλυψη θεωρείται περιορισμένη, με τα μεταναστευτικά θέματα να μετρούνται στο 3% του συνόλου των ειδήσεων. Τα περισσότερα ΜΜΕ δεν διαθέτουν εξειδικευμένα προγράμματα κάλυψης μεταναστευτικών ειδήσεων, ή, ενημέρωση αναφορικά με τις εξελίξεις στις χώρες που κατάγονται. Αν και κάποια ΜΜΕ διαθέτουν εξειδικευμένους δημοσιογράφους για τα μεταναστευτικά θέματα, εντούτοις η δημοσιογραφική ενασχόλησή τους με αυτά είναι εμπειρική και συνδέεται με την προσωπική τους αντίληψη και τις κοινωνικό-ιδεολογικές ευαισθησίες τους. Σε μια άλλη παράμετρο τα ΜΜΕ δεν έχουν πολιτικές εργοδότησης μεταναστών-δημοσιογράφων με την κρατούσα αιτιολογία πως η μετανάστες δεν γνωρίζουν άρτια το βασικό εργαλείο του δημοσιογραφικού επαγγέλματος που είναι η πολύ καλή γνώση της γλώσσας.
Παρουσίαση των μεταναστών-Διαμόρφωση κοινής γνώμης μέσω είδησης
Ο Μπάσι Κουρέσι, ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά του Ρατσισμού ανέφερε στο παρελθόν:
«Αν δε σταματήσουν τα ΜΜΕ, αν η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, ο Τύπος που έχουν δύναμη στην Ευρώπη δε σταματήσουν να προβάλουν τους μετανάστες/τριες ή τις ξένες κοινότητες ως εχθρούς, ως εξτρεμιστές που απειλούν τους δημοκρατικούς θεσμούς, δε θα υπάρξει κλίμα αλληλοκατανόησης».
Σε μια παρόμοια προσέγγιση, η Μπάρμπαρα Νόλαν, όντας επικεφαλής της μονάδας κατά των διακρίσεων, της Διεύθυνσης Κοινωνικών Υποθέσεων είπε κάποια στιγμή:
«Η στάση απέναντι στους μετανάστες/τριες ή τους Ρομά μιας μερίδας του ευρωπαϊκού Τύπου έχει απασχολήσει την Κομισιόν. Το θέμα είναι λεπτό γιατί έχει σχέση με την οριοθέτηση της ελευθερίας έκφρασης. Νομίζω ότι ο μόνος τρόπος να καταπολεμηθεί το φαινόμενο αυτό είναι η καλύτερη ενημέρωση, η καλύτερη παιδεία και παράλληλα η συνεχής προσπάθεια να πεισθούν τα μέσα ενημέρωσης να είναι συνεπή και υπεύθυνα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εξετάσει πρόταση να απαγορευτεί η «υποκίνηση εχθρότητας», αλλά η πρόταση αυτή δεν έχει υιοθετηθεί από το Συμβούλιο Υπουργών ακριβώς διότι οι ισορροπίες είναι τόσο λεπτές».
Έρευνα που αφορούσε τον τρόπο αντιμετώπισης των Ευρωπαϊκών ΜΜΕ στις μειονότητες δηλώνει στην έκθεση της, πως τα ΜΜΕ κατοπτρίζουν έστω διαστρεβλωμενα πολλές φορές τις κοινωνίες, μέσω δύο κατευθύνσεων. Με τη μία, τα ΜΜΕ δύναται να προάγουν εικόνες που επεξηγούν ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας, άρα ενδεχομένως να υπάρξει παραπλάνηση, που άπτει στην ενίσχυση των προκαταλήψεων των καταναλωτών των Μέσων. Κι από την άλλη, αν ωστόσο η προκατάληψη είναι ήδη εμποτισμένη στους πολίτες, τα ΜΜΕ την πυροδοτούν και παρουσιάζουν αυτή την προκατάληψη ως λαϊκό αίσθημα.
Μπορούν να μιλήσουν για τον εαυτό τους;
Με την περιορισμένη πρόσβαση των μεταναστών στα ΜΜΕ, δεν υπάρχει η δυνατότητα ανταπάντησης ή αντίκρουσης των χαρακτηρισμών που τους τοποθετούν, μοιάζοντας σαν «βουβοί δράστες» που συμμετέχουν στα εγκληματικά που τους αποδίδουν. Άρα διαχέεται άδικα, μη ισορροπημένη απεικόνιση αυτών των ομάδων.
Χτίζουν την ανάγκη λήψης μέτρων
Βλέπουμε συχνά τίτλους σαν: «Ανεξέλεγκτοι αριθμοί μεταναστών», «Κυκλώματα λαθρεμπορίας φέρνουν τους μετανάστες» και «Η αδυναμία διαβίωσης τους, οδηγεί σε παράνομες πράξεις». Λεκτικές αναλύσεις με στρατιά επιχειρημάτων ώστε να δικαιολούνται και οι κυβερνητικές επεμβάσεις και τακτικές πολιτικής που θέλουν να διατηρήσουν της τάξης και άρα για αυτό θέτουν και ασφυκτικούς περιορισμούς στην παροχή πολιτικού ασύλου. Και αυτό και μόνο, αποθηκεύεται στην κοινωνική μνήμη.
Πως κατασκευάζονται οι απόψεις – Χρήση γλώσσας & κωδίκων
Το πως οι εθνικές πεποιθήσεις και απόψεις γίνονται κοινωνικά αποδεκτές, διαμορφωμένες και αναπαραγώμενες με τα ΜΜΕ, είναι μια πολυσύνθετη διαδικασία θεσπιζόμενη μέσω της γλώσσας και της επιλεγμένης χρήσης εικόνων. Η κοινή αίσθηση κατασκευάζεται συχνά στη βάση της πεποίθησης του ειδήσεογραφικού παροχέα. Τις εθνικές αντιλήψεις αναδεικνύουν τα θέματα και οι γλωσσικοί όροι που χρησιμοποιούνται. Σαφέστατα τα ΜΜΕ έχουν τη δύναμη να θρέψουν αισθήματα πανικού και φοβίας στους πολίτες και αποτελούν επιβλητικό όργανο ελέγχου της κοινής γνώμης. Σε πολλές έρευνες φάνηκε πως οι γνώσεις του κοινού για το μεταναστευτικό θέμα, έρχονται αποκλειστικά από τα ΜΜΕ. Το πως τα θέματα που σχετίζονται με τους μετανάστες καλύπτωνται και παρουσιάζονται απ’ τα ΜΜΕ και πως χρησιμοποιούν τη γλώσσα για αυτά, ορίζει και πλάθει και το πως σκέφτονται και μιλούν οι υπόλοιποι πολίτες για τους μετανάστες.
Τα πλείστα ΜΜΕ αναπαράγουν πηχυαίους τίτλους, με εικόνες και βίντεο τα οποία σοκάρουν, με αποτέλεσμα να δημιουργείται από τη μία μεριά η αίσθηση ότι τα ΜΜΕ είναι ρατσιστικά και από την άλλη να προβάλλεται σε μία ευρεία ομάδα του πληθυσμού η αντίληψη ότι οι μετανάστες/τριες είναι απειλή για την οικονομία, για την ασφάλεια, την εργασία, για τα κοινωνικά προνόμια και τις κατακτήσεις σε διάφορες χώρες της Ευρώπης.
Προκατάληψη
Αν και οι έρευνες των προηγούμενων χρόνων επικεντρώνονταν στην προκατάληψη και τη διαστρέβλωση, υπάρχει κόσμος που υποστηρίζει πως ο ρόλος των ΜΜΕ δύναται να μην είναι μόνο αρνητικός. Υπάρχουν και Μέσα που προβάλλουν και αντιρατσιστικές πρωτοβουλίες και κινητοποιήσεις αλληλεγγύης και επικρίνουν τις αρνητικές πολιτικές αποφάσεις. Έτσι βαθμιαία μπορούν σιγά σιγά να αρχίσουν να στρέφονται στη δυναμική χρήση τους στην απεικόνιση των μεταναστών. Παράλληλα διλά-δειλα παρατηρείται ελαφρά στροφή μετατόπισης από την κυρίαρχη ξενοφοβική ιδεολογία και τις ρατσιστικές απεικονίσεις εντός δημοκρατικότερων πλαισίων παραγωγής, με όψεις από την πραγματικότητα των πλέον και μελλοντικά πιο διεθνοποιημένων κοινωνιών. Όχι όμως στην Κύπρο, με εξαίρεσει κοινωνικά ευαίσθητους δημοσιογράφους, που εν τέλει βλέπουμε να χάνουν έπειτα τις θέσεις τους στα μεγάλα Μέσα.
Συμπεράσματα…
Παρ’ότι η ποκιλόμορφη πολιτισμικότητα δεν είναι κάτι νέο για τα κρατη μέλη της Ε.Ε. καθώς ανέκαθεν υπήρχαν τόσο μετακινήσεις όσο και γλωσσικές, θρησκευτικές και εθνοτικές μειονότητες, οι πολίτες των κοινωνιών από τα Ευρωπαϊκά κράτη μοιάζουν τώρα να ανακαλύπτουν και να παρατηρούν την πολυπολιτισμικότητα κυρίως λόγω του μαζικότερου και πιο αυξημένου φαινομένου της μετανάστευσης των σύγχρονων ετών.
Επειδή ο όρος πολίτης συνυφαίνεται άρρηκτα στο μυαλό των ανθρώπων με την εθνικότητα, στον άξονα αυτής της σκέψης γίνεται στην κοινή αντίληψη και ο διαχωρισμός του «εμείς» και ο «άλλος» και στη βάση αυτή κατασκευάζεται η εθνική ταυτότητα. Η διαδικασία και ο τρόπος ένταξης των μεταναστών συνδέεται άμεσα, αφενώς με την προσπάθεια και μεθοδικότητα κατάρριψης αυτής της αντίληψης ότι ο μετανάστης – ξένος, είναι ο «Άλλος» -ο απειλητικός- και αφετέρου από τις πολιτικές που ασκούν τα κράτη, όπως επίσης και με εύρεση λύσεων και πολιτικών που εξομαλύνουν τις αντιφάσεις και τη σύγκρουση που αναπόφευκτα επιφέρει η δομή οργάνωσης των κοινωνιών και προκύπτουν στις σχέσεις των πολιτών των κοινωνιών με τους μετανάστες.
Τα ΜΜΕ είναι οι φορείς που αναπαράγουν τις εν λόγω σχέσεις αποδίδοντας στους μετανάστες τα ανάλογα χαρακτηριστικά. Και ακριβώς επειδή η δύναμη που ασκούν, όσο και η επιρροή προς τη διαμόρφωση κοινης αντίληψης είναι τεραστια, όσο υπεύθυνα είναι τα κράτη να υιοθετούν πρακτικές και πολιτικές δημοκρατικές, δίκαιες, ίσης μεταχείρησης με αντιρατσιστική χροιά, τόσο υπεύθυνα είναι και τα Μέσα να υιοθετούν και να εφαρμόζουν τέτοιους κώδικες.
