Γράφει η Μυριέλλα Ιωάννου Αρμεύτη*
Κάνω την ίδια δίαιτα εγώ και η φίλη μου, εγώ μάλιστα γυμνάζομαι καθημερινά, ενώ αυτή καθόλου, εγώ έχασα ενάμισι κιλό σε ένα μήνα, ενώ η φίλη μου 3 κιλά…. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχω καλό μεταβολισμό και χάνω πιο αργά;
Καταρχήν να ξεκαθαρίσουμε ότι το κάθε άτομο έχει διαφορετική σύσταση σώματος, αυτό σημαίνει ότι μπορεί δυο άτομα με το ίδιο ύψος, την ίδια ηλικία και το ίδιο βάρος, να έχουν εντελώς διαφορετική σύσταση σώματος (η αναλογία σε οστά, μυς και λίπος καθορίζουν τον τύπο και τη σύσταση του σώματος κάθε ατόμου) και ως επίσης διαφορετικό βασικό μεταβολισμό, ο οποίος με απλά λόγια είναι οι θερμίδες που χρειάζεται ο οργανισμός για να καλύψει τις βασικές του λειτουργίες, όπως αναπνοή, λειτουργία της καρδιάς κ.α). Οι επιπλέον θερμίδες που δαπανά το άτομο προέρχονται από τη φυσική του δραστηριότητα (π.χ κουράζεται όλη μέρα στη δουλειά, αλλά η δουλειά του είναι καθιστική σε σύγκριση με κάποιο άλλο άτομο που η δουλειά του είναι ενεργητική και μπορεί επιπλέον να γυμνάζεται), αυτό έχει ως αποτέλεσμα, δυο άτομα με τα ίδια χαρακτηριστικά ύψος, βάρος και ηλικία, η συνολική τους ενεργειακή δαπάνη να είναι πολύ διαφορετική και κατά συνέπεια η ενεργειακή τους πρόσληψη να διαφέρει αρκετά.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν το μεταβολισμό είναι:
Φύλο: οι άνδρες από τη φύση τους έχουν καλύτερο βασικό μεταβολισμό από ότι οι γυναίκες και αυτό οφείλεται στην αυξημένη μυϊκή τους μάζα. Ο µυϊκός ιστός είναι μεταβολικά ενεργός και κατά συνέπεια απαιτεί ενέργεια για τη διατήρησή του, σε αντίθεση µε τον λιπώδη. Όσο δηλαδή υψηλότερο ποσοστό μυϊκής μάζας παρουσιάζει κάποιος τόσο μεγαλύτερα ποσά ενέργειας (θερµίδες) χρειάζεται. Έτσι, οι γυναίκες, µε δεδομένη τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα που παρουσιάζει η σύσταση του σώµατός τους σε «μεταβολικά ανενεργό» λίπος, είναι φυσιολογικό να εµφανίζουν μικρότερες απαιτήσεις σε ενέργεια.
Η ηλικία: όσο μεγαλώνει το άτομο, ο μεταβολισμός του μειώνεται – για κάθε 10 χρόνια ζωής ο μεταβολισμός μειώνεται σε ποσοστό έως 5%.
Ορμονικές διαταραχές: όταν οι ορμόνες διαταράσσονται, τότε ο μεταβολισμός έχει αυξομειώσεις, π.χ. η αυξητική ορµόνη αυξάνει τον βασικό µεταβολισµό.
Τα κορτικοστεροειδή και η ινσουλίνη πιθανώς να επηρεάζουν, μειώνοντας το βασικό µεταβολισµό.
Τα ανδρογόνα αυξάνουν το μεταβολισμό κατά 10-15%, ενώ τα οιστρογόνα έχουν µια επίδραση ελαφρά μικρότερη.
Η αδρεναλίνη σε µικρές ποσότητες αυξάνει και αυτή το µεταβολισµό, ενώ σε µεγάλες ποσότητες τον µειώνει.
Οι διαταραχές του θυρεοειδούς αδένα: ο υπερθυρεοειδισμός αποτελεί συχνή αιτία αύξησης του βασικού µεταβολισµού, ενώ ο υποθυρεοειδισμός χαρακτηρίζεται από µείωση βασικού µεταβολισµού.
Άσκηση: Η άσκηση συμβάλλει στην αύξηση της μυϊκής μάζας με αποτέλεσμα την θετική επίδραση στην διατήρηση αλλά και αύξηση του μεταβολισμού.
Οι πολλές δίαιτες και οι αυξομειώσεις του βάρους μειώνουν το μεταβολισμό.
Μπορεί οι πιο πάνω παράγοντες να επηρεάζουν το μεταβολισμό μας και για τους περισσότερους δεν τους καθορίζουμε εμείς, όπως η διαφορά του φύλου και το ότι μεγαλώνουμε, αλλά ένα είναι σίγουρο, ότι από την μέρα που θα γεννηθούμε εμείς καθορίζουμε πώς θα «συμπεριφερθούμε» στο μεταβολισμό μας.
Ο οργανισμός μας χρειάζεται ενέργεια για καλύψει τις ημερήσιες ανάγκες του. Εάν το άτομο ακολουθεί μια δίαιτα πολύ χαμηλή σε θερμίδες (υποθερμιδική) στερεί στον οργανισμό τροφή, δεν δίνει στον μεταβολισμό καύσιμο υλικό, με αποτέλεσμα οι απαιτήσεις σε ενέργεια να πέφτουν και κατά συνέπεια και ο μεταβολισμός.
Ο μεταβολισμός μας είναι όπως τη λειτουργία του αυτοκινήτου μας, όταν δεν αφήνεις το αυτοκίνητο άδειο από βενζίνη (τροφή-ενέργεια) τότε δεν κινδυνεύεις να μείνεις, όσο το διατηρείς σε άριστη κατάσταση (και δεν εννοούμε μόνο το πλύσιμο και το καθάρισμα αλλά να φροντίζεις την μηχανή του – μεταβολισμό) να είναι σε καλή λειτουργία, τότε το αυτοκίνητο σου θα αντέξει πολύ περισσότερα χρόνια χωρίς τεχνικές βλάβες.
Τι συμβαίνει όταν γυμναζόμαστε, κάνουμε δίαιτα αλλά το βάρος μας παραμένει σταθερό;
Μπορεί το σωματικό μας βάρος να παραμένει σταθερό αλλά η άλιπη μάζα (μυϊκή μάζα, υγρά) να αυξάνεται ή να μειώνεται στο σώμα μας. Για παράδειγμα όταν καταναλώνουμε μεγαλύτερες ποσότητες σε αλάτι, αλκοόλ ή ορισμένα φάρμακα τότε θα δημιουργηθεί μικρή αύξηση των υγρών και αυτό θα επηρεάσει το βάρος ανοδικά. Επίσης, όταν ένα άτομο αθλείται εντατικά, τότε το λίπος μπορεί να μειωθεί στο σώμα, να αυξηθεί η μυϊκή μάζα και τα υγρά, και όταν το άτομο ζυγιστεί, θα παρατηρήσει ότι το βάρος του είναι σταθερό, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η σύσταση του βάρους δεν έχει αλλάξει προς το καλύτερο.
Πώς μπορώ να μάθω τι μεταβολισμό έχω και ποια είναι η σύσταση του σώματος μου;
Προκειμένου να γνωρίσουμε από τι αποτελείται το σώμα μας σε διάφορα χρονικά διαστήματα, η λιπομέτρηση είναι η διαδικασία η οποία θα μας βοηθήσει να έχουμε τα εξής στοιχεία:
- Ποσοστό λίπους
- Δείκτη μάζας σώματος
- Βασικό μεταβολικό ρυθμό
- Λίπος σε ποσοστιαία μονάδα
- Λιπώδη Μάζα
- Άλιπη Μάζα
- Συνολικά Υγρά Σώματος
Μια μέθοδος ευρέως διαδεδομένη είναι αυτή της βιοηλεκτρικής αγωγιμότητας
Η συγκεκριμένη μέθοδος χρησιμοποιεί ηλεκτρικό ρεύμα χαμηλής έντασης όπου διοχετεύεται μέσω καλωδίων τα οποία τοποθετούνται στα χέρια και στα πόδια. Η αρχή της μεθόδου βασίζεται στο γεγονός ότι το σωματικό λίπος είναι κακός αγωγός σε εφαρμοζόμενο ηλεκτρικό ρεύμα, ενώ η άλιπη μάζα με το νερό και τους ηλεκτρολύτες, καλός αγωγός. Η διαφορά που προκύπτει της άλιπης μάζας από το σωματικό βάρος μας δίνει το σωματικό λίπος. Επίσης, ο λιπομετρητής λαμβάνοντας τα ανθρωπομετρικά στοιχεία που του έχουμε δώσει (βάρος, ύψος, ηλικία), μέσω εξισώσεων θα προσδιορίσει τον βασικό μεταβολισμό.
Τι πρέπει να έχουμε υπόψη μας πριν κάνουμε τη λιπομέτρηση
Για να είναι τα αποτελέσματα μας πιο έγκυρα θα πρέπει να ακολουθήσουμε τα εξής πριν από το προγραμματισμένο ραντεβού της λιπομέτρησης:
* Να μην έχουμε φάει 3-4 ώρες προηγουμένως
* Να μην έχουμε καταναλώσει αλκοόλ έως και 24 ώρες προηγουμένως
* Οι γυναίκες να μην είναι με την περίοδο τους
* Να μην έχουμε γυμναστεί τουλάχιστον 12 ώρες προηγουμένως
* Να αφαιρούμαι μεταλλικά αντικείμενα που τυχόν φοράμε
Και να θυμάστε ότι το βάρος μας είναι σημαντικό να το ελέγχουμε σε μια ζυγαριά, αλλά εάν κάποτε το αποτέλεσμα της μας απογοητεύει, εμείς πρέπει να συνεχίζουμε τις προσπάθειες μας και να μην τις εγκαταλείπουμε.. είναι σημαντικό να απολαμβάνουμε ένα υγιεινό διατροφικό τρόπο ζωής και άσκησης, και τότε, και το βάρος θα αλλάξει, αλλά και εμείς θα νοιώθουμε πιο υγιείς.