Γράφει η Διαμαντοπούλου Κατερίνα*
Το στρες αποτελεί μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια απαιτητική συνθήκη. Μια δύσκολη εξέταση, μια μετακόμιση, ένα τραυματικό γεγονός μπορεί να πυροδοτήσει την εμφάνιση του στρες. Τις περισσότερες φορές μας βοηθά να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις και να είμαστε σε εγρήγορση. Ωστόσο, το στρες επηρεάζει την υγεία μας, και σε παρατεταμένη διάρκεια είναι ικανό να δημιουργήσει προβλήματα υγείας. Είναι σημαντικό λοιπόν να μπορούμε να το διαχειριστούμε και να το ελαττώσουμε.
Το στρες εκδηλώνεται με διάφορα συμπτώματα όπως σωματικοί πόνοι, μειωμένη διάθεση, ταχυκαρδία, μειωμένη συγκέντρωση, ξεσπάσματα κ.α. Τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά τα συμπτώματα είναι ίδια, με κάποιες μικρές διαφορές που θα δούμε παρακάτω.
Τι προκαλεί στρες στα παιδιά;
Πηγή στρες για τα παιδιά μπορεί να είναι οποιαδήποτε πιεστική κατάσταση. Ανάλογα την ηλικία που βρίσκεται το παιδί υπάρχουν και αντίστοιχες καταστάσεις που μπορεί να εμφανίσουν στρες. Για παράδειγμα σε παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι πιθανό να υπάρχει στρες λόγω του αποχωρισμού τους από τους γονείς. Αντίστοιχα, σε παιδιά δημοτικού που μεταβαίνουν στο γυμνάσιο, είναι πιθανή η εμφάνιση στρες εξαιτίας αλλαγής της εκπαιδευτικής βαθμίδας. Σε γενικές γραμμές, η ένταση στο σπίτι, ένα διαζύγιο ή άφιξη ενός νέου μέλους στο σπίτι, η μετάβαση σε νέα σχολική βαθμίδα, μια ασθένεια, μια δύσκολη εξέταση στο σχολείο είναι συνθήκες που συχνά επηρεάζουν το παιδί και εμφανίζει υψηλά επίπεδα στρες.
Σε ποια σημάδια θα πρέπει να δώσουμε προσοχή;
- Ευθιξία και θυμός: Πολλές φορές τα παιδιά δεν μπορούν να εκφράσουν με λόγια το συναίσθημά τους. Το παιδί που έχει στρες συχνά εμφανίζεται πιο ευέξαπτο και θυμώνει με το παραμικρό.
- Ξαφνικές αλλαγές στη συμπεριφορά: Το συναίσθημα του παιδιού εκφράζεται συχνά μέσω συμπεριφορών. Ένα παιδί που ήταν ενεργητικό και είχε πολλά χόμπι, μπορεί να εμφανίζεται αρκετά παθητικό και να μένει σπίτι. Ένα παιδί που ήταν ομιλητικό μπορεί να μένει σιωπηλό. Κάποιες ξαφνικές αλλαγές στο παιδί όπως αυτές μπορεί να σημαίνουν υψηλά επίπεδα στρες.
- Προβλήματα ύπνου: Ένα παιδί με στρες μπορεί να παραπονιέται ότι νιώθει συνέχεια κουρασμένο, να ξυπνάει τη νύχτα, ή να έχει αϋπνίες. Νυχτερινή ενούρηση επίσης μπορεί να εμφανιστεί.
- Αλλαγές στην διατροφή: To στρες μπορεί να οδηγήσει ένα παιδί σε υπερβολική κατανάλωση φαγητού ή στην μειωμένη κατανάλωση φαγητού. Και οι δύο συμπεριφορές χρειάζονται διερεύνηση.
- Σωματικές ενοχλήσεις: Όπως είναι γνωστό, το στρες συνδέεται άμεσα με τη σωματική υγεία. Παιδιά με έντονο στρες παραπονιούνται συχνότερα από άλλα παιδιά χωρίς στρες για σωματικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλος και στομαχόπονος.
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το στρες;
- Ποιοτικός ύπνος: Ο ύπνος είναι σημαντικός για την καλή μας σωματική και ψυχική υγεία. Αν θέλουμε να ελαττωθεί το άγχος και το στρες στα παιδιά πρέπει να κοιμούνται τουλάχιστον 9 ώρες κάθε βράδυ.
- Σωματική άσκηση: Η άσκηση δρα ανακουφιστικά απέναντι στο άγχος και στο στρες. Τα οφέλη της άσκησης είναι ιδιαίτερα ευεργετικά σε διάφορα επίπεδα(υγεία ,ευεξία, κοινωνικοποίηση). Είναι σημαντικό να ενσωματωθεί στην καθημερινότητα του παιδιού σωματική άσκηση.
- Ελεύθερος χρόνος- Διασκέδαση: Ένα βαρύ και πιεστικό πρόγραμμα με σχολικά μαθήματα πρέπει να έχει χρόνο και χώρο για ελεύθερες δραστηριότητες, παιχνίδι και διασκέδαση. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η αποσυμφόρηση από το στρες.
- Επικοινωνία: Είναι σημαντικό να επικοινωνούνται τα άσχημα συναισθήματα. Χρειάζεται να εξηγήσουμε στο παιδί πως όταν δεν νιώθει καλά, είναι καλό να μιλάει για αυτό σε κάποιον που εμπιστεύεται. Έτσι βοηθιέται με το στρες και συνάμα μαθαίνει να ζητά βοήθεια όταν προκύπτει ανάγκη.
- Τεχνικές χαλάρωσης: Υπάρχουν τεχνικές χαλάρωσης που βοηθούν σημαντικά και άμεσα στη μείωση του στρες. Αναζητείστε μια τεχνική που αρμόζει στην ηλικία του παιδιού σας και εξασκηθείτε μαζί σε αυτή.
Τι ρόλο έχουν οι γονείς;
Οι γονείς μαθαίνουν πολλά τα παιδιά τους, χωρίς να χρειαστεί να μιλήσουν. Αυτό σημαίνει πως η συμπεριφορά τους είναι αυτή που μεταφέρει διδακτικά μηνύματα, και τα παιδιά με τη σειρά τους υιοθετούν αντιδράσεις και συμπεριφορές των γονέων. Είναι σημαντικό λοιπόν οι γονείς, να κατακτούν υγιείς τρόπους αντιμετώπισης τους στρες και γενικότερα των αρνητικών συναισθημάτων. Η διαρκής επικοινωνία με τα παιδιά είναι απαραίτητη σε όλες τις καταστάσεις και κυρίως όταν πρόκειται για μια (ξαφνική) αλλαγή, όπως ένα διαζύγιο. Κάθε αλλαγή μπορεί να επιφέρει στρες. Επομένως οι γονείς καλούνται να είναι δίπλα στο παιδί, να το προετοιμάσουν για την επερχόμενη αλλαγή, να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα του, να το ενθαρρύνουν να τα εκφράζει και να βρίσκουν μαζί τρόπους για χαλάρωση και ανακούφιση από το στρες. Επίσης, είναι σημαντικό να καθησυχάζουν τα παιδιά όταν το έχουν ανάγκη. Τέλος, δίνοντας το καλό παράδειγμα με το να ακολουθούν μια ισορροπημένη καθημερινότητα, με σωστή διατροφή και ύπνο, σωματική άσκηση και χρόνο για χαλάρωση, το παιδί επωφελείται και είναι πιο εύκολο για αυτό να μυηθεί αυτόν τον τρόπο ζωής.