Γράφει ο Χρήστος Χαραλάμπους
Κατατρεγμένοι στις πατρίδες τους που στο δρόμο της προσφυγιάς πνίγονται στη θάλασσα, παιδιά θύματα σεξουαλικής κακοποίησης ή άλλων μορφών βίας, γυναίκες που αντιμετωπίζονται σαν μιάσματα και καταπιέζονται αφόρητα ή και δολοφονούνται στις χώρες τους, άνθρωποι που γίνονται εμπόρευμα στα χέρια άλλων ανθρώπων…
Μερικά μόνο δείγματα καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα οποία αναδεικνύονται μέσα από μια σειρά μνημειακών γλυπτών που δημιούργησε την τελευταία 10ετία η εικαστικός και καθηγήτρια Τέχνης, Πόπη Νικολάου με τους μαθητές της στα Λύκεια Αγίου Αντωνίου, «Αγία Παρασκευής» Γεροσκήπου, Λεμύθου και «Απόστολου Λουκά» Κολοσσίου.
Κάθε γλυπτό είναι ένα μάθημα ιστορίας, κοινωνιολογίας, ήθους και ομαδικότητας αφού οι μαθητές, στο άκουσμα μιας είδησης από την παγκόσμια επικαιρότητα, δεν έμειναν στην εικόνα που είχαν μπροστά τους αλλά με μελέτη και ανάλυση των γεγονότων, μέσα από συζήτηση με την καθηγήτρια τους κατέληξαν στην καλλιτεχνική απόδοση και δημιουργία.
Κάποια από αυτά τα γλυπτά έργα, έχουν συγκεντρωθεί σε ειδικά διαμορφωμένο υπαίθριο χώρο του Λυκείου Κολοσσίου που αποτελεί πλέον το «Πάρκο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων» το οποίο θα εγκαινιαστεί στις 5 Απριλίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Η τέλεση των εγκαινίων θα πλαισιώνεται από ένα πρωτότυπο μουσικοχορευτικό δρώμενο προσαρμοσμένο στο πνεύμα του καθενός από τα έργα, το οποίο επιμελήθηκε χορογραφικά ο Χάρης Χριστοδούλου, που ως παλιός μαθητής της Πόπης Νικολάου, συμμετείχε και στην δημιουργία κάποιων γλυπτών.
Εκφράζοντας την χαρά και την ικανοποίηση της που ένας στόχο που είχε τεθεί εδώ και αρκετό καιρό, ευοδώνεται με την ολοκλήρωση του Πάρκου, η Πόπη Νικολάου μιλώντας στο Limassol today τονίζει ότι όλη αυτή η προσπάθεια και το αποτέλεσμα αναδύθηκε μέσα από την ανάγκη «να στρέψω την προσοχή και το ενδιαφέρον των μαθητών σε θέματα που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα ώστε μέσα από την τέχνη να ευαισθητοποιηθούν, να προβληματιστούν, να σχηματίσουν άποψη και κριτική σκέψη και να είναι προετοιμασμένοι για τα όσα θα αντιμετωπίσουν βγαίνοντας ως ενεργοί πολίτες στην κοινωνία και να μπορούν να δρουν και να αντιδρούν».
Τα 8 συνολικά έργα που θα κοσμούν το Πάρκο, καλύπτουν ένα ευρύ θεματικό φάσμα που, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, καταλήγουν στο ίδιο βασικό ζητούμενο: την υποχρέωση των ανθρώπων να σέβονται και να υπερασπίζονται τα δικαιώματα του κάθε ανθρώπου αλλά και την ζωτικής σημασίας ανάγκη, για προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, ως βασικής προϋπόθεσης για επιβίωση του ανθρώπινου είδους.
«Λυμπουρκά», «Αόρατες», «Όλα τα στόματα κλειστά», «Έκπτωτοι άγγελοι», «Τα παιδιά θέλουν ειρήνη», «Χους και ανήρ», «Ξέχασα πως γίνεται το μέλι», «Οικονομική κρίση»
«Λυμπουρκά»
Το έργο «Λυμπουρκά» δημιουργήθηκε το 2012-13 και έχει να κάνει με την Κύπρο, όπως μας λέει η Πόπη Νικολάου, εξηγώντας ότι «θέλαμε να δείξουμε ότι όπως οι λύμπουροι που είναι τόσο μικροί και κουβαλούν ένα πολύ μεγαλύτερο βάρος από το μέγεθος τους, μπορούν και συνεργάζονται και με παραδειγματική οργάνωση και μεθοδικότητα εξασφαλίζουν την επιβίωση τους, έτσι και εμείς, μπορούμε ενωμένοι να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για την επιβίωση και την πρόοδο της πατρίδας μας».
Το θέμα, όπως επισημαίνει, ενθουσίασε τους μαθητές που για πρώτη φορά χρησιμοποιούσαν υλικά όπως τέλια και κουτάλια και ένιωθαν περήφανοι καθώς έβλεπαν σιγά σιγά το αποτέλεσμα και τα δυνατά μηνύματα του έργου αλλά και το συνοδευτικό κείμενο που γράφτηκε στην κυπριακή διάλεκτο από την φιλόλογο Μαρία Γεώργιου.
«Με την δημιουργία αυτού του έργου κατάλαβα την δύναμη που έχουν στην εκπαίδευση τα μεγάλα μνημειακά έργα και ιδιαίτερα όταν αυτά γίνονται ομαδικά και με την συμμετοχή παιδιών με διαφορετικούς χαρακτήρες, τα οποία μαθαίνουν να συνεργάζονται και να αλληλοεπιδρούν».
«Μετανάστες»
Μετά ήρθαν οι «Μετανάστες», το πιο συγκλονιστικό έργο που προέκυψε μέσα από την τραγική εικόνα του 3χρονου Αϊλάν Κούρντι από την Συρία που στο ταξίδι για ζωή, το σωματάκι του ξεβράστηκε σε κάποια παραλία.
Μια εικόνα στην οποία αντικατοπτρίζεται όλη η τραγωδία των χιλιάδων ανθρώπων που για να ξεφύγουν από την δίνη του πολέμου και τον κατατρεγμό στην πατρίδα τους, μπαίνουν σε μια βάρκα αναζητώντας την επιβίωση τους κάπου αλλού αλλά στα μισά της διαδρομής χάνουν την ζωή τους στην θάλασσα.
Οι «Μετανάστες» της Πόπης Νικολάου και των μαθητών της, που έκαναν τον γύρο του κόσμου, μπήκαν εξώφυλλο σε μεγάλα διεθνή περιοδικά τέχνης και βιβλία, προβλήθηκαν σε διεθνή τηλεοπτικά δίκτυα και ΜΜΕ και βραβεύτηκαν με πολλές σημαντικές διακρίσεις εντός και εκτός Κύπρου, όχι μόνο έβαλαν την τέχνη σε άλλο επίπεδο αλλά λειτούργησαν σαν ένα δυνατό εργαλείο ευαισθητοποίησης και προβληματισμού για το τεράστιο μεταναστευτικό πρόβλημα.
Το έργο αυτό, όπως και ο «Θρήνος» και η «Ειρήνη», λόγω των υλικών από τα οποία είναι κατασκευασμένα δεν μπορούν να εκτεθούν σε υπαίθριο χώρο όπως το «Πάρκο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων» γι’ αυτό και βρίσκονται στο Βυζαντινό Μουσείο.
«Έκπτωτοι άγγελοι»
Πολυβραβευμένο και το έργο «Έκπτωτοι άγγελοι» που αναφέρεται στο επίσης τεράστιο παγκόσμιο πρόβλημα της σωματικής και άλλων ειδών εκμετάλλευσης.
Έργο που επίσης συγκλονίζει καθώς μέσα από ένα πηγάδι στο οποίο βρίσκονται άνθρωποι, γονείς και παιδιά… και κάποιοι άλλοι, κρεμασμένοι στο στόμιο του πηγαδιού, τους απλώνουν το χέρι για να τους τραβήξουν, ενώ γύρω-γύρω άλλοι άνθρωποι αναμένουν με χαραγμένη στα πρόσωπά τους την λαχτάρα και την αγωνία.
«Έπρεπε να βρούμε έναν τρόπο προσέγγισης, γιατί κατά κάποιο τρόπο αυτοί οι άνθρωποι που είναι θύματα εμπορίας καταλήγουν σε ένα λάκκο, ένα βάθος που θα μπορούσε να ήταν ο Άδης και η επάνοδος στη ζωή, κάτι αντίστροφο δηλαδή απ’ ό,τι αναφέρεται στη μυθολογία, ή θα μπορούσε να ήταν το νερό που θα πιουν για να τα ξεχάσουν όλα και βοηθώντας ο ένας τον άλλο να καταφέρουν να σωθούν», αναφέρει η Πόπη Νικολάου, επισημαίνοντας ότι «μπορεί να είναι έντονες οι φιγούρες και οι εκφράσεις στα πρόσωπα, αλλά το μήνυμα του έργου είναι θετικό…».
«Αόρατες»
Οι «Αόρατες» είναιένα εικαστικό ξέσπασμα-δημιουργία της Πόπης Νικολάου και των μαθητών της, εμπνευσμένο από την δολοφονία της νεαρής Μαχσά Αμινί από την Αστυνομία Ηθών του Ιράν, μετά το «αμάρτημα» της να αφήσει να φανούν κάτω από το χιτζάπ, μια τούφα από τα μαλλιά της.
Σ’ αυτό το έργο δούλεψαν κυρίως μαθήτριες με πολύ πείσμα αλλά και μεράκι γιατί ένιωσαν έντονα τη σημασία του.
Για την κατασκευή των φιγούρων χρησιμοποιήθηκαν κούκλες που κοσμούν βιτρίνες καταστημάτων κι αυτή η επιλογή έγινε «επειδή θέλαμε να δείξουμε ότι κανένας δεν μπορεί και δεν έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί τις γυναίκες σαν πράγμα, σαν πλαστικές κούκλες, σαν κάτι το άψυχο…», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η δημιουργός.
«Όλα τα στόματα κλειστά»
«Όλα τα στόματα κλειστά» είναι το θέμα του γλυπτού που αναφέρεται στην σεξουαλική κακοποίηση παιδιών.
Το έργο παρουσιάζει συμβολικά ένα τοίχο πίσω από τον οποίο συνήθως κακοποιούνται τα παιδιά… Έξω από τον τοίχο προβάλλει ένα παιδί που κατάφερε να ελευθερωθεί και απλώνοντας το χέρι του μάχεται να τραβήξει ένα άλλο παιδί που βιώνει ακόμα το μαρτύριο του.
Η ιδέα για τη δημιουργία του έργου, όπως αναφέρει η Πόπη Νικολάου, ξεκίνησε από τη διαπίστωση ότι συνεχώς βγαίνουν στην επιφάνεια αρκετές κακοποιήσεις παιδιών και μάλιστα μέσα από το δικό τους στενό οικογενειακό περιβάλλον και «το μήνυμα που θέλουμε να στείλουμε είναι ότι επιβάλλεται πλέον η ευαισθητοποίηση με έμπρακτο τρόπο, ώστε να εντοπίζονται αυτά τα περιστατικά κακοποίησης με θύματα τα παιδιά».
«Χους και ανήρ»
«Από χώμα και νερό προερχόμαστε και στο χώμα καταλήγουμε… κι αν παραμείνουμε άνθρωποι και κοντά στην φύση και τις πραγματικές αξίες της ζωής, τότε θα μπορούμε να ζήσουμε μια καλύτερη ζωή και να την κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας και στις επόμενες γενιές…».
Με αυτά τα λόγια ερμηνεύει η Πόπη Νικολάου, την σημασία του έργου με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Χους και Ανήρ», που το συνθέτουν ανθρώπινες φιγούρες φτιαγμένες από χώμα και νερό που προβάλλουν μέσα από ένα φυσικό τοπίο
Ένα έργο γεμάτο μηνύματα για το πραγματικό νόημα της ζωής και την δυστυχία που δημιουργεί στον άνθρωπο η όλο και πιο έντονη απομάκρυνση του από την φύση. αποτελείται από ανθρώπινες φιγούρες φτιαγμένες από χώμα και νερό που προβάλλουν μέσα από ένα φυσικό τοπίο.
«Τα παιδιά θέλουν ειρήνη»
Το τελευταίο εμβληματικό δημιούργημα της Πόπης Νικολάου και των μαθητών της που θα πλαισιώνει τα γλυπτά του Πάρκου, είναι το έργο με τίτλο «Τα παιδιά θέλουν ειρήνη».
Τα παιδιά ταξιδεύουν μέσα σε μια βάρκα, μόνο που αυτή την φορά δεν έχουν συνταξιδιώτη την αβεβαιότητα και τον φόβο ότι αναζητώντας την επιβίωση ίσως να βρουν μεσοπέλαγα τον θάνατο. Αυτή την φορά σαλπάρουν γεμάτα ελπίδα και αισιοδοξία ότι θα καταφέρουν να διαδώσουν το μήνυμα και την θέληση τους για ένα κόσμο ειρήνης για όλους τους ανθρώπους.
Γιατί, όπως λέει και ο ποιητής…
«Τ’ όνειρο του παιδιού είναι η ειρήνη
Τ’ όνειρο της μάνας είναι η ειρήνη
…………………………………………………
Ειρήνη είναι ένα ποτήρι ζεστό γάλα κ’ ένα
βιβλίο μπροστά στο παιδί που ξυπνάει
……………………………………………………….
Η ειρήνη είναι τα σφιγμένα χέρια των ανθρώπων
είναι το ζεστό ψωμί στο τραπέζι του κόσμου
………………………………………………………
Μες στην ειρήνη διάπλατα ανασαίνει
όλος ο κόσμος με όλα τα όνειρά του………….»
Η Πόπη Νικολάου εκφράζει μέσω του Limassol today τις ευχαριστίες της σε όλους όσοι συνέβαλαν στην δημιουργία του έργου «Τα παιδιά θέλουν ειρήνη».
Στους μαθητές Ελίνα Περατικού, Άντρια Νεοφύτου, Κωνσταντίνα Παναγιώτου, Λουΐζα Ξενοφώντος, Στέφανη Πάλλη, Κυριακή Σταρτή, Σάββια Παναγίδη, Γιώργη Σλάτερεφ, Γιώργο Σωφρονίου, Χρυσόστομο Αριστείδου, Κρίστιαν Εσκοβέρ, Μαρία Κρέουζου, Άννα Παύλου, Στέφανο Βάχετ, στις Διευθύντριες του Λυκείου Κολοσσίου Μαρία Θεοφάνους και Ελευθερία Θεοδώρου και την ΒΔ Στέλλα Αγαθοκλέους.
Στον Γενικό Διευθυντή Μέσης Εκπαίδευσης, Κυπριανό Λούη για την καθοριστική συμβολή του στην δημιουργία βιβλίου στο οποίο θα περιλαμβάνονται όλα τα γλυπτά με κείμενα στα ελληνικά και αγγλικά και το οποίο θα εκδοθεί σύντομα με κείμενα της Μαριάννας Κτωρή, μετάφραση της Αγάθης Σκαπούλη και τους συνεργαζόμενους καθηγητές την Παναγιώτα Βασιλείου και τον Γιάγκο Τζιαπούρα.
Στην Γιόλη Αριστοτέλους και τον Χάρη Χριστοδούλου για τις φωτογραφήσεις, τα βίντεο και τις χορογραφίες, αλλά και το Κοινοτικό Συμβούλιο Κολοσσίου και τον Δήμο Ύψωνα όπως και τον Σύνδεσμο Γονέων για την οικονομική και άλλη στήριξη τους.