Συνέντευξη στην Άννα Radic
Η ζωή, όπως την έχει φιλοσοφήσει ο Πάνος, είναι ένας κύκλος από κύκλους: γεννιέσαι, ζεις, πεθαίνεις κι εντός αυτής: γοητεύεσαι, ενώνεσαι, χωρίζεις – αν πάρουμε ως παράδειγμα το ερωτικό στοιχείο. Κάθε κύκλος που κλείνει όμως, δεν το κάνει οριστικά όσο ζεις. Ενδέχεται να αναστηθεί ή αναγεννηθεί – να κάνει τη γνωστή «νέα αρχή». Μια νέα αρχή που για να επέλθει οφείλεις να αποδεχτείς το τέλος που μοιραία προηγείται. Δεν υπάρχει αρχή χωρίς τέλος & τέλος χωρίς αρχή: είναι άρρηκτα συνδεδεμένα, δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Από τους στίχους σου φαίνεται να υπήρχε μια πολυπλοκότητα στην σχέση σου με την Κύπρο;
Πλέον δεν είναι περίπλοκη. Ξεκίνησε όμως έτσι. Ήμουν από τα άτομα που πάντα ήθελαν να φύγουν από την Κύπρο. Όταν ανέβηκα Ελλάδα ένιωσα εκείνο το τυπικό, ρίχνω μαύρη πέτρα πίσω μου και δεν έχει τίποτα. Η αδιαφορία όμως δεν φωνάζει, το κόμπλεξ είναι που φωνάζει. Αυτό το μίσος, σε εισαγωγικά, για την Κύπρο ήταν η απόδειξη ότι κάτι υποβόσκει, το οποίο σιγά-σιγά με τα χρόνια όταν αυτή η σχέση μέσα μου έφτιαξε κατάφερα να δεχτώ την Κύπρο ξανά.
Πως κατάφερες να φτιάξεις αυτή τη σχέση; Τι δούλεψες μέσα σου;
Αυτό έγινε από μόνο του. Με την πάροδο του χρόνου και από διάφορες άλλες εξωτερικές και εσωτερικές αλλαγές. Τότε που είχα φύγει εγώ η Κύπρος όντος δεν ήταν φιλόξενη προς την τέχνη αλλά και γενικά προς οποιονδήποτε άνθρωπο ψάχνει να κάνει κάτι που παρεκκλίνει από τα πεπατημένα. Ακόμη και σε κοινωνικό πλαίσιο, σε συζητήσεις με ανθρώπους αυτό την καθιστούσε ακατάλληλη, κάνοντας την Ελλάδα να είναι η κατάλληλη. Ένα πολύ απλό παράδειγμα είναι κύπριοι καλλιτέχνες όπως ο Χατζηγιάννης και η Άννα Βίσση, που αν δεν έφευγαν από την Κύπρο αυτοί οι άνθρωποι μπορεί η κατάληξή τους να ήταν να τραγουδούν σε μια ταβέρνα της γειτονιάς τους. Ήταν μονόδρομος το να φύγεις από το νησί κάποτε, πλέον όμως όχι. Η ενεργός δράση των κυπρίων καλλιτεχνών στην Κύπρο έχει δώσει μια άνοδο στην τέχνη.
Απ’ όσα έχω δει, επιμελείσαι προσωπικά όλες τις πτυχές της δουλειάς σου, γράφεις στίχους, μουσική, video production κτλ. Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζεις σε αυτό το κομμάτι;
Δύσκολο ή εύκολο, it just happens. Δεν έκατσα ποτέ μου να σκεφτώ αν είναι εύκολο ή δύσκολο. Όλα είναι δύσκολα. Η ίδια η ζωή και η τέχνη είναι δύσκολα. Δυστυχώς η ευτυχώς η τέχνη είναι κάτι που σε επιλέγει δεν την επιλέγεις, δεν αποφασίζεις να γίνεις δημιουργός απλά προκύπτει. Έχει και τα κακά του όπως και τα καλά του. Προσωπικά σαν άνθρωπος και στη δουλειά μου είμαι λίγο δύσκολος οπόταν προτιμώ να δουλεύω μόνος γιατί μου αρέσει να έχω πλήρη έλεγχο.
Το ότι είσαι δύσκολος άνθρωπος είναι κάτι που το αποφάσισες εσύ ή σου το πρόσαψε κάποιος άλλος;
Μου το είπε η Κύπρος τότε που χωρίσαμε. (γέλια)
Άσχημος ο χωρισμός δηλαδή με την Κύπρο;
Ήταν πολύ άσχημος χωρισμός. Τελικά όμως μετά από πολλά χρόνια πέρσι το καλοκαίρι του 2021 θα ερχόμουν για να κάτσω ένα μήνα να ξεφύγω λίγο από τα λοκντάουν στην Ελλάδα και εκείνη άρχισε να μου κολλά. Να της λέω εγώ δε θέλω και εκείνη να επιμένει να της δώσω μια ευκαιρία επειδή έχει αλλάξει. Άντε, λέω και εγώ θα της την δώσω. Τελικά όντος άλλαξε και μπράβο της έχει γίνει πιο όμορφη και δίνει πλέον και η ίδια ευκαιρίες στους άλλους.
Μου αρέσει ο τρόπος με τον οποίο προσωποποιείς την Κύπρο..
Μα αφού είναι γυναίκα η Κύπρος. Σε ένα τραγούδι μου από το πρώτο μου άλμπουμ μιλώ για την Κύπρο, έχω ένα στίχο που λέει «την νύχτα νοσταλγώ το λιμανάκι κάποιας πόλης», ότι και καλά είμαι Ελλάδα και νοσταλγώ το λιμανάκι της Λεμεσού. «Στο γιαλό πετάει το αγόρι να βρει κάποια κόρη» που πιθανότατα προφανώς θα μπορούσε κάποιος να το εκλάβει και ως ερωτικό το κόρη, για μια κορούδα, η οποία θα μπορούσε να είναι και η ίδια η Κύπρος.
Ανέφερες πριν ότι ένα τραγούδι σου από τον προηγούμενο δίσκο συνδέεται με το τραγούδι που βγήκε τώρα..
Βασικά το καινούργιο κομμάτι χαρακτηρίζει την επανένωση μιας σχέσης που όταν έσπασε ξεκίνησε ένα φλερτ το οποίο ενδυνάμωσε η ίδια η Κύπρος και ξαναδεθήκαμε. Στον πρώτο δίσκο πρωταγωνιστεί ολοκληρωτικά ως μούσα και εκφράζει τον θάνατο που βίωνα μακριά της. Γι’ αυτό έγραψα το κομμάτι στα κυπριακά, ήθελα κατά κάποιο τρόπο να δείξω την επανένωση. Όσο για το «κόρη», επειδή είναι σήμα κατατεθέν της διαλέκτου ήθελα να κάνω αυτή την αναφορά και στην κυπριακή διάλεκτο αλλά και στην παλαι ποτέ ερωτική του χροιά, «κόρη Μηλιά» ή «έφκα κόρη στο παραθύρι το γυάλλενο» Τώρα άμα πεις σε μια κοπέλα «κόρη» είναι λες και την βάζω στο friendzone. Θεωρώ ότι το κόρη έχει πολλή νάζι. Αυτό το κομμάτι κατά κάποιο τρόπο έρχεται να απαντήσει στον πρώτο δίσκο που έδειχνε τον θάνατο μακριά από την Κύπρο και τώρα δείχνει την ανάσταση μέσα από το καλοκαίρι που ανάφερα πριν και τελικά η κόρη επανήλθε δριμύτερη.
Οι στίχοι σου είναι εξολοκλήρου στην κυπριακή διάλεκτο. Πιστεύεις πως αυτό ίσως σε περιορίσει από το να αποκτήσεις δημοτικότητα ή θέλεις ξεκάθαρα να το αντιπροσωπεύεις και να το αναδείξεις;
Γράφω και στα Ελληνικά. Το ότι όμως αρκετά κομμάτια είναι στα κυπριακά καταρχάς όπως και να ‘χει γράφουμε πρώτα για εμάς και μετά για τον κόσμο. Εγώ εκείνη την ώρα, αυτά που ένιωθα ήθελα να τα εκφράσω για τον άλφα ή βήτα λόγο στα κυπριακά, επομένως το έκανα.
Από τη στιγμή που ένα κομμάτι είναι από τη φύση του κυπριακό όπως το «κόρη περιμένω τηλεφώνημα» δεν θα μπορούσε να αποδοθεί στα Ελληνικά. Πολλές είναι η φορές που κάτι που έγραψα προσπάθησα να το μεταφράσω αλλά χάνεται. Παράδειγμα ο στίχος «πόνημα ρε θκιάολε, πόνημα» γεμίζει το στόμα σου ενώ να πεις, σκάσε ρε διάολε σκάσε, δεν είναι το ίδιο. Βγάζει μια ένταση, είναι άλλο vibe στα κυπριακά. Οι λέξεις οι ίδιες, οι ομοιοκαταληξίες, αλλάζουν όλα αν κάτσεις να τα αποδόσεις στα ελληνικά. Άμα θέλεις να γράψεις στα κυπριακά, να γράψεις και όποιος θέλει ας καταλάβει.