Γράφουν: Μάρκος Βογιατζόγλου, Αδάμος Ζαχαριάδης, Συν-ιδρυτές της εταιρείας AtoZ Communications&Strategy στην Ελλάδα
Η σιδηροδρομική τραγωδία στα Τέμπη, η οποία άφησε πίσω της 57 νεκρούς, είχε έναν ισχυρό συναισθηματικό αντίκτυπο στην ελληνική κοινωνία, ο οποίος μεταφράστηκε και σε μια διαφοροποίηση των πολιτικών δεδομένων.
Το τραγικό δυστύχημα και οι συνέπειές του έθεσαν την ελληνική κυβέρνηση ενώπιον της επείγουσας ανάγκης να διαχειριστεί πολιτικά τις εξελίξεις, οδηγώντας σε μετάθεση του αρχικού σεναρίου διεξαγωγής των εκλογών, από τις 9 Απριλίου για τις 21 Μαΐου.
Με δεδομένο ότι οι επικείμενες εκλογές στην Ελλάδα θα διεξαχθούν με το σύστημα της απλής αναλογικής και ότι στην πρώτη εκλογική αναμέτρηση κανένα κόμμα δεν θα μπορεί να διαμορφώσει αυτοδύναμη κυβέρνηση, το δυστύχημα στα Τέμπη είναι πιθανόν να αποδειχθεί σημείο καμπής για τη διαμόρφωση του εκλογικού σκηνικού.
Οι επιδράσεις
Στη συνέχεια, παρουσιάζονται συνοπτικά οι επιδράσεις που φαίνεται να έχει το σιδηροδρομικό δυστύχημα στις εκλογικές τάσεις σε ό,τι αφορά την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και την αξιωματική αντιπολίτευση του ΣΥΡΙΖΑ.
Αρχικά, στο γράφημα που ακολουθεί παρουσιάζεται ο κυλιόμενος μέσος όρος της πρόθεσης ψήφου για την περίοδο από τον Μάρτιο του 2022 έως τον Μάρτιο του 2023, όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα των επτά δημοσκοπικών εταιρειών,[1] που πραγματοποιούν πολιτικές έρευνες στην Ελλάδα.[2] Όπως φαίνεται από το συγκεκριμένο γράφημα, σε όλη τη διάρκεια του έτους αναφοράς το κυβερνών δεξιό/κεντροδεξιό κόμμα της Νέας Δημοκρατίας διατηρεί καθαρό δημοσκοπικό προβάδισμα έναντι της αριστερής/κεντροαριστερής αξιωματικής αντιπολίτευσης, ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία.
Απώλειες για τη ΝΔ, σταθερός ο ΣΥΡΙΖΑ
Πριν από έναν χρόνο, η Νέα Δημοκρατία εμφανιζόταν να απολαμβάνει ασφαλή διαφορά άνω του 9%. Το τρέχον έτος χαρακτηρίστηκε από συνεχείς κρίσεις και προκλήσεις για το κυβερνών κόμμα (ενεργειακή κρίση, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, πληθωριστικές πιέσεις, σκάνδαλο υποκλοπών, διαγραφή του βουλευτή της Α. Πάτση λόγω εμπλοκής με εταιρείες διαχείρισης κόκκινων δανείων). Ωστόσο, το δημοσκοπικό αποτύπωμα αυτών των κρίσεων αποδείχθηκε περιορισμένο.
Όπως φαίνεται στο γράφημα, η ΝΔ είχε επιτύχει να διατηρήσει τη δημοσκοπική της απήχηση στο αρκετά υψηλό ποσοστό του 31,9%. Με δεδομένο πως η δημοσκοπική πρόθεση ψήφου είναι πάντα μικρότερη του τελικού εκλογικού αποτελέσματος, οι εκτιμήσεις των δημοσκόπων έφερναν το κυβερνών κόμμα σε ένα ποσοστό ανάμεσα στο 34%-35%, στην κάλπη της απλής αναλογικής. Μια τέτοια επίδοση μπορεί να μην άφηνε περιθώρια για σχηματισμό αυτοδύναμης κυβέρνησης, όμως επέτρεπε στον Κυριάκο Μητσοτάκη να επιδιώξει ως ρεαλιστικό τον στόχο της αυτοδυναμίας για τις δεύτερες εκλογές –οι οποίες θα γίνουν με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής– καθώς δεν θα απείχε πολύ από το απαιτούμενο 37%-38% με το οποίο εξασφαλίζεται η πλειοψηφία των 151 βουλευτών.
Από την άλλη, ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ καταγράφει μεν μια σταθερή άνοδο, κατά το τελευταίο έτος, ωστόσο μέχρι πρότινος ο ρυθμός αύξησης των ποσοστών του δεν επαρκούσε, ώστε να αποτελέσει πραγματική απειλή για το κυβερνών κόμμα, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την κατάκτηση της πρώτης θέσης στις εκλογές της απλής αναλογικής.
Η κατάσταση αυτή δείχνει να αλλάζει μετά το τραγικό σιδηροδρομικό δυστύχημα. Για να εξετάσουμε την επίπτωσή του στις δημοσκοπικές επιδόσεις των δύο κομμάτων εξουσίας, επιλέξαμε ένα γράφημα που εστιάζει στον κυλιόμενο μέσο όρο του τελευταίου μήνα. Όπως φαίνεται στο γράφημα, η Νέα Δημοκρατία και ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ διατηρούσαν σχεδόν σταθερή διαφορά στα ποσοστά τους, μέχρι και το τέλος Φεβρουαρίου.
Εντούτοις, στις έρευνες που διενεργήθηκαν εντός Μαρτίου, η ΝΔ καταγράφει σημαντική πτώση, η οποία μέχρι στιγμής υπολογίζεται κατά μέσο όρο στις 3 ποσοστιαίες μονάδες. Είναι ενδιαφέρον ότι περίπου αυτής της τάξης η πτώση αποτυπώνεται σε όλες ανεξαιρέτως τις έρευνες που διενεργήθηκαν μετά το δυστύχημα. Η εκτιμώμενη μείωση των ποσοστών της ΝΔ κυμαίνεται από 2,4% έως 5,2%.
Η διαμόρφωση του μετεκλογικού πεδίου
Πρόκειται για την πρώτη φορά, τα τελευταία τέσσερα χρόνια, που η ΝΔ καταγράφει τέτοιου μεγέθους δημοσκοπική πτώση.
Επιπλέον, το κυβερνών κόμμα έχει να αντιμετωπίσει δύο ακόμα σημαντικές δυσκολίες: Πρώτον, το συγκεκριμένο συμβάν έλαβε χώρα πολύ κοντά στην ημερομηνία των εκλογών, γεγονός που δυσχεραίνει τα περιθώρια κινήσεων ανάκαμψης. Δεύτερον, το δυστύχημα έπληξε το κεντρικό πολιτικό αφήγημα με το οποίο πορεύτηκε τα τελευταία χρόνια: αυτό της διαχειριστικής αποτελεσματικότητας και του επιτυχούς ψηφιακού μετασχηματισμού του ελληνικού κράτους.
Παρ’ όλα αυτά, αξίζει να σημειωθεί ότι το κόμμα του Κυριάκου Μητσοτάκη έχει επιδείξει εξαιρετικές ικανότητες απορρόφησης των επιπτώσεων των κρίσεων. Σε αρκετές περιπτώσεις εντός της τετραετίας, μάλιστα, πέτυχε και τη δημοσκοπική του σταθεροποίηση μετά από αναταράξεις.
Από την άλλη, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης φαίνεται να διατηρεί τα ποσοστά του, παρουσιάζοντας μια ελαφρά, σχεδόν ανεπαίσθητη, κάμψη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι δημοσκοπικές εταιρείες να δίνουν αυτή τη στιγμή στη ΝΔ ποσοστό κοντά στο 29% και στον ΣΥΡΙΖΑ κοντά στο 25%. Αν μέχρι τις εκλογές η τάση αυτή δεν αλλάξει, διαμορφώνεται μια εικόνα όπου η επίτευξη της αυτοδυναμίας είναι αδύνατη, ακόμα και στις δεύτερες κάλπες, καθώς τα ποσοστά απέχουν πολύ από τον απαιτούμενο πήχη. Το γεγονός αυτό δημιουργεί μια ρευστότητα στο πολιτικό σκηνικό της Ελλάδας, προσδίδοντας ρυθμιστικό ρόλο στα υπόλοιπα κόμματα και ειδικά στο ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, το οποίο εμφανίζεται να σταθεροποιείται στην τρίτη θέση, με διψήφιο ποσοστό.
[1] Οι εταιρείες που δημοσίευσαν πολιτικές έρευνες στην υπό εξέταση χρονική περίοδο είναι οι εξής: Metron Analysis, MRB, Alco, Pulse, Marc, ProRata, Interview.
[2] Για λόγους συγκρισιμότητας, και καθώς η κάθε εταιρεία ερευνών έχει τη δική της μέθοδο αναγωγής στα έγκυρα της αδιευκρίνιστης ψήφου, για τον υπολογισμό του κυλιόμενου ΜΟ χρησιμοποιούμε την «καθαρή» πρόθεση ψήφου, όπου αυτό είναι εφικτό.