Μιχάλης Δημοσθένους, MD, PhD, FACS, Καρδιοχειρουργός,
Mediterranean Hospital of Cyprus
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως καθώς εκτιμάται ότι κοστίζουν τη ζωή σε 17,9 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο. Πολύ συχνά οι άνθρωποι έχουν την τάση να χρησιμοποιούν ή να συσχετίζουν τους όρους διαφόρων νοσημάτων, χωρίς στην πραγματικότητα να γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται. Αυτό συμβαίνει και στην περίπτωση της αρτηριοσκλήρωσης και της αθηροσκλήρωσης που συχνά χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν την ίδια κατάσταση, ωστόσο υπάρχει διαφορά μεταξύ των δύο όρων.
Ως αρτηριοσκλήρωση περιγράφεται η κατάσταση κατά την οποία τα αιμοφόρα αγγεία που μεταφέρουν οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά από την καρδιά στο υπόλοιπο σώμα (αρτηρίες) γίνονται παχιά και δύσκαμπτα (για διάφορους λόγους) — μερικές φορές περιορίζοντας τη ροή του αίματος στα όργανα και τους ιστούς. Οι υγιείς αρτηρίες είναι εύκαμπτες και ελαστικές. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, τα τοιχώματα στις αρτηρίες μπορεί να σκληρύνουν, μια κατάσταση που συνήθως ονομάζεται σκλήρυνση των αρτηριών. Η αθηροσκλήρωση είναι ένας συγκεκριμένος τύπος αρτηριοσκλήρωσης και θεωρείται η κύρια αιτία των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Δεδομένου ότι είναι μια κατά κύριο λόγο ασυμπτωματική ασθένεια, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια η επίπτωση.
Αθηρωματική πλάκα και στένωση αρτηριών
Αθηροσκλήρωση είναι η συσσώρευση λιπών, χοληστερόλης και άλλων ουσιών μέσα και πάνω στα τοιχώματα των αρτηριών. Αυτή η συσσώρευση ονομάζεται αθηρωματική πλάκα. Αυτή η πλάκα μπορεί να προκαλέσει στένωση των αρτηριών, εμποδίζοντας τη ροή του αίματος ή μπορεί επίσης να σκάσει, οδηγώντας σε θρόμβο αίματος και αποκλεισμό της ροής του αίματος στην περιοχή που τροφοδοτεί. Αν και η αθηροσκλήρωση συχνά θεωρείται καρδιακό πρόβλημα, μπορεί να επηρεάσει τις αρτηρίες οπουδήποτε στο σώμα.
Προσοχή στα πρώιμα συμπτώματα
Η ήπια αθηροσκλήρωση συνήθως δεν έχει συμπτώματα. Τα συμπτώματα συνήθως δεν είναι αντιληπτά έως ότου μια αρτηρία στενέψει τόσο πολύ που δεν μπορεί να παρέχει αρκετό αίμα στα όργανα και τους ιστούς. Μερικές φορές ένας θρόμβος αίματος εμποδίζει εντελώς τη ροή του αίματος. Ο θρόμβος μπορεί να σπάσει και να προκαλέσει καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό.
Θα πρέπει να δοθεί προσοχή στα πρώιμα συμπτώματα που προκαλούνται από την έλλειψη ροής αίματος, όπως ο πόνος στο στήθος (στηθάγχη), ο πόνος στα πόδια ή το μούδιασμα. Τα συμπτώματα της μέτριας έως σοβαρής αθηροσκλήρωσης εξαρτώνται από το ποιες αρτηρίες έχουν προσβληθεί. Για παράδειγμα:
- Εάν έχετε αθηροσκλήρωση στις αρτηρίες της καρδιάς σας (στεφανιαίες αρτηρίες), μπορεί να έχετε πόνο ή πίεση στο στήθος (στηθάγχη).
- Εάν έχετε αθηροσκλήρωση στις αρτηρίες που οδηγούν στον εγκέφαλό σας, μπορεί να έχετε ξαφνικό μούδιασμα ή αδυναμία στα χέρια ή τα πόδια σας, δυσκολία στην ομιλία ή μπερδεμένη ομιλία, προσωρινή απώλεια όρασης στο ένα μάτι ή πτώση των μυών του προσώπου σας. Αυτά σηματοδοτούν ένα παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο. Χωρίς θεραπεία, ένα παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλικό επεισόδιο.
- Εάν έχετε αθηροσκλήρωση στις αρτηρίες στα χέρια και τα πόδια σας, μπορεί να έχετε συμπτώματα περιφερικής αρτηριακής νόσου, όπως πόνο στα πόδια κατά το περπάτημα (χωλότητα) ή μειωμένη αρτηριακή πίεση σε ένα προσβεβλημένο άκρο.
- Εάν έχετε αθηροσκλήρωση στις αρτηρίες που οδηγούν στα νεφρά σας, μπορεί να αναπτύξετε υψηλή αρτηριακή πίεση ή νεφρική ανεπάρκεια.
Ανάπτυξη αθηροσκλήρωσης
Η αθηροσκλήρωση είναι μια ασθένεια που επιδεινώνεται αργά και μπορεί να ξεκινήσει από την παιδική ηλικία. Η ακριβής αιτία είναι άγνωστη. Μπορεί να ξεκινήσει με βλάβη ή τραυματισμό στο εσωτερικό στρώμα μιας αρτηρίας. Η ζημιά μπορεί να προκληθεί από αιτίες όπως:
-Υψηλή πίεση του αίματος
-Υψηλή χοληστερόλη
-Υψηλά τριγλυκερίδια, ένα είδος λίπους στο αίμα
-Κάπνισμα ή μάσημα καπνού
-Διαβήτης
-Αντίσταση στην ινσουλίνη
-Παχυσαρκία
-Φλεγμονή από άγνωστη αιτία ή από ασθένειες όπως η αρθρίτιδα, ο λύκος, η ψωρίαση ή η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου
Μόλις το εσωτερικό τοίχωμα μιας αρτηρίας καταστραφεί, τα αιμοσφαίρια και άλλες ουσίες μπορεί να συγκεντρωθούν στο σημείο του τραυματισμού και να συσσωρευτούν στην εσωτερική επένδυση της αρτηρίας.
Παράγοντες κινδύνου
Η γήρανση είναι ένας παράγοντας κινδύνου για αθηροσκλήρωση. Άλλοι λόγοι που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο αθηροσκλήρωσης περιλαμβάνουν:
-Οικογενειακό ιστορικό πρώιμης καρδιακής νόσου
-Ανθυγιεινή διατροφή
-Διαβήτης
-Υψηλή πίεση του αίματος
-Υψηλά επίπεδα χοληστερόλης
-Έλλειψη άσκησης
-Παχυσαρκία
-Άπνοια ύπνου
-Κάπνισμα και άλλη χρήση καπνού
Πρόληψη
Η αθηροσκλήρωση μπορεί να αντιμετωπιστεί. Οι ίδιες αλλαγές στον υγιεινό τρόπο ζωής που συνιστώνται για τη θεραπεία της αθηροσκλήρωσης βοηθούν επίσης στην πρόληψή της. Οι πιο κάτω οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να βοηθήσουν στη διατήρηση της υγείας των αρτηριών:
-Διακοπή του καπνίσματος
-Υγιεινή διατροφή
-Τακτική άσκηση
-Διατήρηση υγιούς βάρους
-Έλεγχος και διατήρηση υγιούς αρτηριακής πίεσης
-Έλεγχος και διατήρηση υγιών επιπέδων χοληστερόλης και σακχάρου στο αίμα.
Σε κάθε περίπτωση ενδείκνυται παρακολούθηση του ασθενούς από έμπειρο και εξειδικευμένο γιατρό σε μια ιατρική μονάδα η οποία διαθέτει όλες τις σύγχρονες υπηρεσίες και τις τεχνολογικές συσκευές για σκοπούς εξέτασης, διάγνωσης και θεραπείας των ασθενών, όπως ιατρείο λιπιδίων, ιατρείο υπέρτασης, αξονικούς τομογράφους για αξονική στεφανιογραφία, μαγνητικό τομογράφο για μαγνητική καρδιάς, υπερηχογραφικά και αιμοδυναμικά εργαστήρια και καρδιοχειρουργική κλινική. Λειτουργώντας στο πλαίσιο της σύγχρονης καρδιοχειρουργικής βρισκόμαστε πάντοτε σε ετοιμότητα έτσι ώστε να ανταποκριθούμε σε κάθε είδους περιστατικό.