Τίτλοι τέλους πριν λίγες ημέρες σε μια θαρραλέα ζωή και έναν ατρόμητο φωτογραφικό φακό: η Λετίτσια Μπατάλια (Letizia Battaglia), η γυναίκα που με τη Leica της έσπασε την ομερτά, τον κώδικα σιωπής, και κατέγραψε τις δεκαετίες του 1970 και 1980 τα δεινά της Σικελίας από τη Μαφία, έφυγε στα 87 της από τη ζωή.
Ως πρώτη Ιταλίδα φωτορεπόρτερ σε ημερήσια εφημερίδα, τη L’Ora της Σικελίας, έγινε η φωνή των δολοφονημένων και των οικογενειών τους, τραβώντας πάνω από 600.000 φωτογραφίες που αποκαλύπτουν τον θάνατο και την καταστροφή που έφερνε το οργανωμένο έγκλημα.
«Αίφνης, είχα ένα αρχείο αίματος» είχε πει. Φέρνοντας τις κτηνώδεις δολοφονίες στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας προκάλεσε τις μαφιόζικες φατρίες απεικονίζοντας τη δράση τους καθώς άνανδρα σκότωναν συνδικαλιστές, γυναίκες, παιδιά και δικαστικούς που αρνούντο να σκύψουν το κεφάλι.
Δέχθηκε απειλές για τη ζωή της, ανώνυμα γράμματα, έσπασαν τη φωτογραφική μηχανή της και την έφτυναν. «Ήμουν βέβαιη ότι θα με σκότωναν. Μου έδωσε κουράγιο» λέει στο ντοκιμαντέρ της του 2019 «Φωτογραφίζοντας τη Μαφία» . «Δεν ήμουν αληθινός άνθρωπος», λέει στο ντοκιμαντέρ, περιγράφοντας τα πρώτα 40 χρόνια της ζωής της πριν ανακαλύψει τη φωτογραφία ως εργαλείο απελευθέρωσης.
Θυμάται σε ηλικία 10 χρόνων στο μεταπολεμικό Παλέρμο να βλέπει, σε έναν δρόμο, έναν άντρα να αυνανίζεται μπροστά της. Ο πατέρας της την κλείδωσε στο σπίτι, κατηγορώντας την ότι διέγειρε τις επιθυμίες των αντρών. Την έστειλαν σε καθολικό σχολείο, έγινε άθεη και ορκίστηκε να δραπετεύσει.
Παντρεύτηκε στα 16 της έναν μεγαλύτερό της πλούσιο, έφερε στον κόσμο τρεις κόρες και βρέθηκε ξανά παγιδευμένη. «Ανέμεναν να είναι οι γυναίκες δουλικές στους κανόνες των αντρών. Ονειρευόμασταν την ελευθερία μας», λέει. Με νευρικό κλονισμό εισάγεται σε νοσοκομείο στην Ελβετία όπου παραμένει επί δύο χρόνια. Παίρνει διαζύγιο το 1971 και, σε ηλικία 40 χρόνων, αφοσιώνεται στο φωτορεπορτάζ.
Τρεις μέρες μετά την ένταξή της στο δυναμικό της L’Ora είδε το πρώτο θύμα της Μαφίας. «Δεν σ’ αφήνει ποτέ» λέει. Συντασσόμενη με αυτούς των οποίων η ζωή συνεθλίβη, ξεκίνησε το δικό της ταξίδι σε αναζήτηση δικαιοσύνης. Φωτογράφιζε και τα θύματα και τα μέλη της Μαφίας.
«Βάζω τη δουλειά μου πάνω απ’ όλα, κι αν δεν σας αρέσει μπορείτε να πάτε να…» έλεγε η Μπατάλια. «Με τη φωτογραφία, μπορούσα να πω στον εαυτό μου μια ιστορία» λέει στο «Φωτογραφίζοντας τη Μαφία». Η συνεχής έκθεση στο ψυχικό τραύμα και το στρες είχε ωστόσο κόστος.
Μετά από 20 χρόνια στο φωτορεπορτάζ, η Λετίτσια Μπατάλια ακούμπησε κάτω τη φωτογραφική μηχανή. Μια από τις τελευταίες φωτογραφίες της είναι αυτή ενός νεαρού αγοριού που δολοφονήθηκε αφότου είχε δει να δολοφονούν τον πατέρα του. «Ποτέ δεν ήταν το ίδιο», λέει στο ντοκιμαντέρ. «Δεν μπορείς ποτέ να είσαι ευτυχισμένος μετά από τέτοιου είδους τρόμο».
«Πάντα θεωρούσα ότι η Λετίτσια Μπατάλια ήταν η αληθινή νονά της ντοκιμαντερίστικης φωτογραφίας του 20ού αιώνα», είπε η φωτογράφος Ντόνα Φεράτο (Donna Ferrato), η οποία την είχε για πρώτη φορά συναντήσει όταν το 1985 κέρδισαν και οι δύο τη W. Eugene Smith Grant in Humanistic Photography.
