Την πρώτη συμφωνία για την κατάργηση των ελέγχων στα κοινά τους σύνορα, την καθιέρωση της ελεύθερης κυκλοφορίας για όλους τους υπηκόους τους καθώς και την αστυνομική και δικαστική συνεργασία υπέγραψαν τον Ιούνιο του 1985 στην κωμόπολη Σένγκεν του Λουξεμβούργου πέντε κράτη-μέλη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων – το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, το Λουξεμβούργο και η Ολλανδία. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1990, αυτές οι χώρες συμπλήρωσαν την αρχική συμφωνία υπογράφοντας τη Σύμβαση Εφαρμογής της Συμφωνίας του Σένγκεν. Οι δύο αυτές συμφωνίες ενσωματώθηκαν στο νομικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997). Μέσα στις πρώτες χώρες που προσχώρησαν στη Ζώνη Σένγκεν ήταν η Ισπανία και η Πορτογαλία. Η Ελλάδα κύρωσε τη Συνθήκη το 1997 με τον Νόμο 2514/1997, θέτοντάς την σε εφαρμογή το 2000.
«Ελάχιστοι από τους επιβάτες των αυτοκινήτων ή των τρένων στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα διαπιστώσουν κάποια διαφορά μετά την έναρξη ισχύος της Συμφωνίας Σένγκεν από αύριο Κυριακή, στις επτά πρωτοπόρες χώρες -τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία, το Βέλγιο, την Ολλανδία και το Λουξεμβούργο. Οι έλεγχοι στους αυτοκινητοδρόμους στα σύνορα των κρατών μελών έχουν από καιρό εγκαταλειφθεί, όπως και ο έλεγχος των διαβατηρίων για τους επιβάτες των τρένων. Αντίθετα, η νέα συνθήκη θα σημάνει άμεσες αλλαγές για όσους ταξιδεύουν με το αεροπλάνο. Στα αεροδρόμια των επτά χωρών Σένγκεν, οι επιβάτες θα κατατάσσονται πλέον σε τρεις κατηγορίες: πτήσεις με προορισμό το «χώρο Σένγκεν», των οποίων οι επιβάτες δεν θα περνούν από έλεγχο διαβατηρίων ή τελωνείου, πτήσεις με προορισμό άλλα κράτη μέλη εκτός του «χώρου Σένγκεν» (έλεγχος διαβατηρίου, αλλά ελεύθερη διέλευση από το τελωνείο) και πτήσεις προς τρίτες χώρες (έλεγχος διαβατηρίου και τελωνειακός έλεγχος). Για τους επιβάτες που κινούνται εντός του «χώρου Σένγκεν», οι ατελείωτες ουρές στον έλεγχο διαβατηρίων ανήκουν πλέον στο παρελθόν» έγραφε η «Καθημερινή» στις 25 Μαρτίου 1995, μία ημέρα πριν από την έναρξη ισχύος της Συνθήκης Σένγκεν. Συνεχίζοντας, ανέφερε: «Οι υποστηρικτές της Σένγκεν ισχυρίζονται ότι η ευκολία να ταξιδεύεις χωρίς διαβατήριο και η πολιτική σημασία της συμφωνίας προς την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης αποζημιώνουν για τον πονοκέφαλο και το κόστος της προετοιμασίας. Εξάλλου, οι «τέσσερις ελευθερίες» -ελεύθερη μετακίνηση των αγαθών, των υπηρεσιών, των κεφαλαίων και των προσώπων- αποτελούν το κεντρικό σημείο του προγράμματος της Ένωσης για την ενιαία εσωτερική αγορά και η κατάργηση του διαβατηρίου θα βοηθήσει στην προώθηση του στόχου για ουσιαστική κατάργηση των συνόρων στην Ευρώπη».
«Εκτός από τις επτά αρχικές χώρες, τη συμφωνία έχουν υπογράφει επίσης η Ιταλία και η Ελλάδα, οι οποίες όμως δεν καλύπτονται από αυτήν μέχρι να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες επικύρωσης, καθώς και η Αυστρία η οποία πρόκειται να την υπογράψει εντός του Μαρτίου. Η Βρετανία αρνείται να καταργήσει τους ελέγχους των διαβατηρίων, επικαλούμενη την εθνική κυριαρχία αλλά και τις ανησυχίες της για το εισαγόμενο έγκλημα». Λίγες ημέρες αργότερα, στις 30 Μαρτίου, η «Καθημερινή» παρέθεσε δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου σχετικά με τη εφαρμογή της κατάργησης των ελέγχων στη Ζώνη Σένγκεν. Ξεχώρισε το δημοσίευμα των Times, το οποίο χαρακτηριστικά ανέφερε: «Στη διάρκεια του περασμένου Σαββατοκύριακου, το μεγαλύτερο τμήμα της ηπειρωτικής Ευρώπης μετατράπηκε, τουλάχιστον θεωρητικά, σε ενιαία ζώνη μετανάστευσης. Τουρίστες, επιχειρηματίες και λαθρέμποροι υποχρεούνται πλέον να δείχνουν τα διαβατήριά τους μόνο μια φορά, όταν εισέρχονται σε μια από τις επτά χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κατήργησαν τα εσωτερικά σύνορα. […] Ακόμη και τώρα, που η συμφωνία έχει τεθεί σε εφαρμογή, χώρες όπως η Γαλλία προσπαθεί να κλείσει το τεράστιο κενό που δημιουργεί η συμφωνία στους αυστηρούς κανονισμούς που ισχύουν για τη μετανάστευση και το λαθρεμπόριο ναρκωτικών. Η Βρετανία, από την αρχή δήλωσε ότι το σχέδιο ήταν κακό, ειδικότερα όταν πρόκειται για νησί. Οι συνοριακοί έλεγχοι θα παραμείνουν σε ισχύ εδώ».