Της Ανθής Ερμογένους
Αυτό που χρειάζεται στη φιλοσοφία ενός δήμου σε σχέση με τις μειονότητες που βρίσκονται εντός των σπλάχνων μιας πόλης, είναι να διεκδικεί και να επαναδιαπραγματεύεται τη θέση, το ρόλο και τα δικαιώματα που θα πάρουν αυτές οι μειονότητες, μέσα στην αστική δομή, την πρόσβαση στους αστικούς πόρους αλλά και στα κοινα. Ως ξεκάθαρο δικαίωμα μιας συνολικά ποιοτικής διαβίωσης. Αυτό είναι και το μόνο που θα δημιουργήσει και τη σύνδεσή τους με την ιδιότητα του πολίτη. Αυτό, για όσους λένε, ότι οι ίδιες οι μειονότητες δεν έχουν ένστικτα πολιτότητας. Αγνοώντας όλους τους παράγοντες που τους αποσυνδέουν από το να φέρονται με πολιτότητα.
Η πολιτισμική σύνθεση που δεν τους περιλαμβάνει (λαμβάνοντας υπόψη την ποιότητα διαβίωσης που αφήνονται) είναι και ο θύλακας φτώχειας, ανεργίας, εκπαιδευτικής εγκατάλειψης, πολιτικής αδιαφορίας εκ μέρους τους. Ο κοινωνικός παράγοντας είναι μια μεγάλη διάσταση, εντελώς παραμελημένη δυστυχώς από την αστική πολιτική. Ενώ θα έπρεπε να αποτελεί πολύ βασικό πεδίο δράσης της. Δεν μπορείς να αποσυνδέεις το κράτος πρόνοιας από την χωρική του διάσταση.
Μόνοι απέναντι σε όλους
Και επειδή ακριβώς δεν βλέπουμε να συμβαίνει αυτή η ανάδραση και έρχεται η αποσύνδεση τους από την πολιτότητα, παρατηρείς να λύνουν μόνοι τους τα προβλήματα τους και να ανταλλάσσουν μόνοι τους και μεταξύ τους υπηρεσίες (φύλαξη παιδιών, φροντίδα ανάπηρων και ηλικιωμένων, επισκευές, αυθαίρετη δόμηση και αυτοστέγαση χωρίς πολεοδομική φιλοσοφία κοκ).
Σε μια άγραφη μεταξύ τους αλληλεγγύη, αμοιβαιότητα, συσπείρωση, συνεκτικότητα. Πιστοί στη συνοχή μεταξύ «ομοίων» (μη θεωρώντας όμοιους τους εαυτούς τους με τους υπόλοιπους πολίτες ή δημότες). Από ένστικτα αυτοσυντήρησης. Καθώς κανείς άλλος δεν «κοιτάζει» για αυτούς. Διατηρούν έτσι μια μεταξύ τους αξιοπρέπεια, με αυτή την αυτόνομη αυτοσυντήρηση. Εφόσον απέναντι στους υπόλοιπους δημότες νιώθουν μειωμένη την αξιοπρεπή τους εικόνα, καθώς (και μην το υποτιμάτε) εισπράττουν την «αποστροφή».
Το καθεστώς ιδιοκτησίας ή κατοίκησης τους, ακόμα κι δυνατότητα αγοράς κατοικίας, διαμορφώνει τη ψυχολογία τους απέναντι στην πολιτότητα. Και είναι ρυθμιστικοί μηχανισμοί και ο ερμηνευτικός παράγοντας στην αποχή τους ακόμα και από εκλογικές διαδικασίες.
Δημιουργούν χώρους ετερότητας με συμβολικά αστικά «σύνορα» και τείχη, καθώς οι χώροι που κατοικούν είναι και οι μόνοι που μπορούν να διαμορφώνουν «εξουσία» – έστω και μεταξύ τους.
Εκτός της οικονομίας και του πλάνου ανάπτυξης
Όποιος δεν εντάσσει στα τοπικά κινήματα πολιτών την ανάμειξη των μειονοτήτων (ή την αναφορά τους) που είναι και τα μόνα που μπορούν είτε να αντιστέκονται προστατεύοντας τοπικούς πόρους στα πλαίσια μιας κοινωνικής οικονομίας, είτε δεν συσχετίζει την τοπική οικονομία με τη βιώσιμη ανάπτυξη (κυρίως την κοινωνική) δεν μπορεί και να περιγράψει με επαρκή αξιολόγηση και προοπτική, τις δυνατότητες μιας ουσιαστικής τοπικής ανάπτυξης.
Δυστυχώς η θεσμική περιχαράκωση τους αφήνει εκτός του πλάνου της όποιας δημόσιας συζήτησης (όταν αυτή γίνεται), έτσι οι ίδιοι όντως βρίσκονται σε ένα χωρικό «εγκλεισμό».
Μάλιστα πολύ συχνά είναι στερεοτυπικά στις συνειδήσεις μας (και αυτό ενεργεί αρνητικά αλλά και σαν καυτή πατάτα που αποφεύγουμε να αγγίξουμε), ως οι χώροι αυξημένης βίας, άναρχοι αποδιοργανωμένοι χώροι, που περιέχουν ανθρώπους «αντικοινωνικούς» οι οποίοι δεν έχουν νομοταγή πολιτισμό.
Με άλλοθι τις πολιτισμικές διαφορές
Και ακριβώς επειδή έχουμε μια τάση να υπερτονίζουμε της πολιτισμικές μας διαφορές μαζί τους σε κάθε συζήτηση που προκύπτει, ώστε να δικαιολογήσουμε και και να διαλευκάνουμε γιατί η συλλογική μας συνείδηση και συζήτηση δεν τους εμπεριέχει, αμβλύνουμε και την αποξένωση τους από τον θεσμικό μας πολιτισμό αλλά και τη δική τους αστική περιθωριοποίηση.
Στο όνομα της ανάπτυξης, το κάνουμε αλιμονικά με μεγάλη ευκολία. Γιατί στα πλαίσια της υλοποίησης της ανάπτυξης, μειονότητες με αυτά τα χαρακτηριστικά, θεωρούνται “τροχοπέδη”. Έτσι, δεν κρατάμε καν τις συμβολικές και για τους τύπους δομές για αυτούς όταν διαμορφώνουμε τα σχέδια Τοπικής Ανάπτυξης.
Ενώ αυτό που έπρεπε να κάνουμε, θα έπρεπε να ήταν ακριβώς το ανάποδο. Και σε μια μη συμπεριληπτική επί του όλου ανάπτυξη, βρίσκει κανείς και τις αντιφάσεις της. Επειδή μια ανάπτυξη φιλοσοφίας που δεν τους εμπεριέχει, διαλύει και την ταξική ενότητα ή το όλον και το ολοκληρωμένο της ανάπτυξης.
Κυρίαρχες ομάδες
Το να συντείνεις στο να δημιουργούνται υποβαθμισμένα περιβάλλοντα διαβίωσης, έχεις ανάπτυξη «βιτρίνας». Η οποία αφορά μόνο τις κυρίαρχες ομάδες. Επειδή αυτές έχουν οικονομικά και εκπαιδευτικά πλεονεκτήματα. Και διαμορφώνουν προνομιακά για αυτούς το χώρο, λόγω συσπείρωσης και οργάνωσης. Για αυτό και τον ελέγχουν θεσμικά. Κάτι που δεν έχουν δυνατότητα να κάνουν οι ομάδες μειονοτήτων. Δεν διαμορφώνουν γνώμη και άποψη στις λήψεις αποφάσεων. Και τις οποίες κυρίαρχες ομάδες, οι μειονότητες βλέπουν ως υπερτερούσα μηχανή χειραγώγησης τους.
Πως να τους κάνεις να αισθάνονται και να φέρονται σαν πολίτες
Κάτι τέτοιο μπορεί να ανατραπεί εάν τους αναπτύξεις πολιτικά ένστικτα. Τέτοια αναπτύσσεις ενδεχομένως, καλώντας τους σε δημοτικές ομάδες, συμβούλια, ακούγοντας τη γνώμη τους, δίνοντας τους χώρο και θέσεις επίσημης εκπροσώπησης. Ακόμα και βρίσκοντας τρόπους να τους εντάξεις σε θέσεις εργασίας του δήμου αναλόγως των δυνατοτήτων και των χώρων τους.
Αυτός ο περιορισμός βέβαια έχει και μια άλλη παράμετρο. Να αφήνουν αυτές οι ομάδες «εκτός» των προτεραιοτήτων τους, την υγεία τους ή την παιδεία τους. Με αποτέλεσμα να αποκλείονται στο μέλλον και από θέσεις εργασίας με προοπτική. Αυτό μακροπρόθεσμα δημιουργεί δηλαδή μη παραγωγικούς πολίτες που ούτε στην ανάπτυξη της πόλης θα συνεισφέρουν, ούτε σε θετικές πρωτοβουλίες, ούτε στον πολιτισμό και τις τέχνες, ούτε στην οικονομική προοπτική παράγωντας πόρους, ούτε στην επιχειρησιακή, ούτε στις τεχνολογίες, ούτε στην υγειονομική εικόνα, ούτε στον αθλητισμό, ούτε στο περιβάλλον, ούτε στην καινοτομία.
Πρέπει η πόλη και η πολιτική της να τους εμπεριέξει
Για αυτό πρέπει να βρεθούν νέοι μηχανισμοί που θα τους «εισχωρούν» σε σχολεία, υγεία, δομές ανάπτυξης δεξιοτήτων, δικαιοσύνη, σύνολα κοινωνικά, στην ενεργή κοινωνία των πολιτών ευρύτερα.
Για το ότι δεν ανήκουν ήδη σε αυτά, μεγάλο μερίδιο ευθύνης έχει όλη η κοινωνία και κάθε αυτοδιοίκηση που δεν έχει ακόμα λάβει το θέμα σοβαρά.
Ακόμα κι αν αγνοήσουμε την ανεπάρκεια του κράτους για πολιτικές, ή την απαξίωση και την αποστροφή του σε αυτές τις ομάδες, μια τοπική αυτοδιοίκηση η οποία υποτίθεται είναι πιο κοντά και οικεία στον κάθε δημότη, πρέπει να αναπτύξει δικές της ανεξάρτητες δεξιότητες και πολιτικές, ευαισθησία, οικειότητα, αποδοχή και συμπερίληψη. Κυρίως μια ουσιαστική δημοκρατικότητα. Γιατί μια σωστή και ολοκληρωμένη δημοκρατία είναι αυτό ακριβώς.
Για να μην νιώθουν οι μειονότητες, εκ προοιμίου χαμένοι στο παιχνίδι του αστικού χώρου.