Tου Αναστάση Γαλανάκη*
Την τελευταία δεκαετία, η χρήση των social media έχει καταστεί αναπόσπαστο κομμάτι κάθε προεκλογικής περιόδου. Η ίδια η φύση των μέσων ενδείκνυται για χρήση από τους διεκδικητές της Προεδρίας, αφού υπερέχουν σε δύο βασικά σημεία σε σχέση με τα παραδοσιακά media:
Αρχικά, η ακριβής στόχευση βάσει δημογραφικών στοιχείων και ενδιαφερόντων των χρηστών, καθιστούν τα social media ιδανικό κανάλι για τη μεταφορά συγκεκριμένων μηνυμάτων, στα επί μέρους κοινά στα οποία οι υποψήφιοι απευθύνονται. Με τον τρόπο αυτό, το πρόγραμμα κάθε υποψηφίου που αφορά τους συνταξιούχους, μπορεί με σχετικά απλό τρόπο να φτάσει στην οθόνη των χρηστών αυτής της κατηγορίας, χωρίς να υπάρχει σπατάλη πόρων για διαφήμιση σε κοινά που δεν ενδιαφέρονται για το ζήτημα. Ταυτόχρονα, η δυνατότητα παρακολούθησης των εκστρατειών στα social media σχεδόν σε πραγματικό χρόνο, επιτρέπει στα επιτελεία να αξιοποιούν το διαφημιστικό τους προϋπολογισμό με τον πλέον αποδοτικό τρόπο, διαφοροποιώντας το περιεχόμενό τους με βάση το ενδιαφέρον που επιδεικνύουν οι χρήστες γι’ αυτό.
Οι αριθμοί λένε -συνήθως- την αλήθεια
Κρίσιμο μέγεθος για τα επιτελεία ανέκαθεν ήταν ο αριθμός των ακολούθων των υποψηφίων στα social media. Ιδίως σε σχέση με το Facebook, που αποτελεί με διαφορά τη δημοφιλέστερη πλατφόρμα στην Κύπρο, η ύπαρξη μεγάλου αριθμού ακολούθων, ερμηνεύεται ως ενδεικτική της βούλησης των ψηφοφόρων.
Αυτή η αντίληψη ενέχει ψήγματα αλήθειας, ωστόσο δεν μπορεί να σταθεί αυτόνομα χωρίς να συνυπολογιστούν άλλες παράμετροι, όπως η χρονολογία δημιουργίας μίας σελίδας, η προγενέστερη -ή μη- παρουσία του υποψηφίου στα social media, η διαφημιστική δαπάνη του λογαριασμού, ή η τυχόν ύπαρξη ομάδων ένθερμων υποστηρικτών, οι οποίοι προσκαλούν φίλους να κάνουν like σε αυτή.
Από τους υποψηφίους Προέδρους που διατηρούν λογαριασμούς στα social media, Αβέρωφ Νεοφύτου και Νίκος Χριστοδουλίδης ξεχωρίζουν στο Facebook, πετυχαίνοντας περί τους 11.000 ακόλουθους ο πρώτος, με τον δεύτερο να ακολουθεί με 10.900. Αξίζει να σημειωθεί ότι η σελίδα του Α. Νεοφύτου δημιουργήθηκε το 2013, ενώ εκείνη του Ν. Χριστοδουλίδη το Μάρτιο του 2022, παράλληλα με την εξαγγελία της υποψηφιότητάς του. Αναλόγως μεγάλη σημασία έχει η ιδιότητα του πρώτου ως προέδρου του ΔΗ.ΣΥ, γεγονός που του επιτρέπει να χρησιμοποιεί μία σελίδα με μεγαλύτερη απήχηση (14.000 ακόλουθους), υπέρ της υποψηφιότητάς του.
Ο Ανδρέας Μαυρογιάννης από την άλλη, παραμένει σε σημαντικά χαμηλότερο αριθμό ακολούθων, συγκεντρώνοντας περί τους 4.000, από τον Ιούλιο του 2022 οπότε και δημιουργήθηκε η σελίδα του.
Αντίθετα, υψηλή φαίνεται η απήχηση του Αχιλλέα Δημητριάδη στο Facebook, ο οποίος παρά την απουσία κομματικής στήριξης, έχει συγκεντρώσει περίπου 7.000 ακόλουθους. Στον αντίποδα οι υποψήφιοι Πρόεδροι Μάριος Ηλιάδης και Κωνσταντίνος Χριστοφίδης κινούνται σε επίπεδα κάτω των 2.000 ακολούθων έκαστος.
Θα πρέπει ωστόσο να υπογραμμιστεί, πως πέραν του γοήτρου και εν μέρει της δυναμικής που αποτυπώνεται μέσω αυτών των στοιχείων, ο αριθμός των followers δεν αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τον πραγματικό αριθμό των χρηστών που θα έρθουν σε επαφή με τα μηνύματα των υποψηφίων. Δεδομένου ότι η οργανική απήχηση (δηλαδή το πόσοι χρήστες θα δουν μία ανάρτηση που δεν θα προωθηθεί μέσω διαφήμισης) κινείται σε ποσοστό κάτω του 6%[1] επί των followers, ο εφησυχασμός λόγω του υψηλού αριθμού ακολούθων, είναι λάθος προσέγγιση για τους υποψηφίους.
Οι επιδόσεις ανά μέσο
Κάθε Μέσο Κοινωνικής Δικτύωσης διαφέρει, τόσο ως προς το περιεχόμενό του, όσο και ως προς τα δημογραφικά του κοινού που το χρησιμοποιεί. Βάσει αυτού είναι αναμενόμενο οι χρήστες κάθε Μέσου να τοποθετούνται διαφορετικά για κάθε υποψήφιο.
Για την αποσαφήνιση των μέχρι σήμερα επιδόσεων των υποψηφίων στα social media, η εταιρεία συλλογής και επεξεργασίας δεδομένων Factum συγκέντρωσε και επεξεργάστηκε τις αναφορές προς αυτούς, από τα μέσα Ιουνίου, έως τα μέσα Σεπτεμβρίου 2022, κάνοντας χρήση εξειδικευμένης ψηφιακής πλατφόρμας, που ενσωματώνει τεχνολογία Τεχνητής Νοημοσύνης. Η έρευνα που έγινε για λογαριασμό του Confidential, κατέληξε σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα, τόσο ως προς τον όγκο των αναφορών και τη χρονική συγκυρία που αυτές αυξάνονται, όσο και ως προς την κατανομή τους ανά Μέσο Κοινωνικής Δικτύωσης για κάθε υποψήφιο.
Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία προέκυψε από το sentiment analysis των αναφορών αυτών, κατά το οποίο τα σχόλια ταξινομήθηκαν σε θετικά – ουδέτερα – αρνητικά για κάθε υποψήφιο.
Βάσει των παραπάνω στοιχείων προκύπτει ότι οι τέσσερις υποψήφιοι που εξετάζονται, παρουσιάζουν κοινά στοιχεία, αλλά και αποκλίσεις, ως προς τις αναφορές για τα πρόσωπά τους ανά Μέσο. Κοινό τόπο αποτελεί η συγκέντρωση αρνητικών σχολίων στο Twitter, τάση από την οποία φαίνεται να εξαιρείται για την ώρα ο Αχιλλέας Δημητριάδης. Σημειώνεται επομένως ότι αυτή η τάση μπορεί να εξηγηθεί περισσότερο από τα χαρακτηριστικά μέρους των χρηστών του ίδιου του Μέσου και λιγότερο από τη δράση κάθε υποψηφίου ξεχωριστά σε αυτό. Βασική πηγή θετικού σχολιασμού για το σύνολο των υποψηφίων φαίνεται να αποτελεί το Facebook, με τον Νίκο Χριστοδουλίδη να πετυχαίνει τη λιγότερο καλή αναλογία μεταξύ θετικών και αρνητικών σχολίων, σε σχέση με τους ανθυποψηφίους του. Ο ίδιος επίσης συγκεντρώνει σημαντικό ποσοστό αρνητικών αναφορών στο Instagram, στοιχείο αξιοσημείωτο καθώς η φύση του Μέσου, με την κυριαρχία θετικών εικόνων και στιγμών της καθημερινότητας των υποψηφίων, δεν προδιαθέτει τους χρήστες σε αρνητικό σχολιασμό.
Παίζουν ρόλο τα social media;
Στην αρχή της ανάπτυξης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ο “νέος” αυτός κόσμος γοήτευσε διαφημιστές και διαφημιζόμενους που σχετίζονταν με πολιτικές εκστρατείες. Η επίδραση της χρήσης τους δε, κατά την εκλογή Trump και η χρήση δεδομένων χρηστών (σκάνδαλο Cambridge Analytica) για τον ευθύ επηρεασμό του εκλογικού αποτελέσματος, απέδωσαν πολλές φορές στα social media ιδιότητες τις οποίες στην πραγματικότητα δεν διαθέτουν.
Η παρουσία των πολιτικών προσώπων σε αυτά, είναι αδιαπραγμάτευτη. Ωστόσο αυτή θα πρέπει να εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο επικοινωνίας συγκεκριμένων θέσεων και μηνυμάτων προς τα κοινωνικά στρώματα στα οποία απευθύνονται. Ως εκ τούτου κάθε προσέγγιση που θέλει τη μάχη να ξεκινά και να ολοκληρώνεται στα social media, είναι πολύ περιοριστική και εν τέλει επιζήμια για τους ίδιους τους υποψηφίους.
Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτού, είναι η σημασία που δίνεται από μέρος των ΜΜΕ και του πολιτικού κόσμου της Κύπρου στα λεγόμενα στο Twitter. Ενός μέσου που δεν συγκεντρώνει παρά τα 2/10 του πληθυσμού της χώρας, με την πλειονότητα των λογαριασμών (πραγματικών και μη) να εκφράζουν σε αυτό τις ήδη διαμορφωμένες απόψεις τους, συχνά με μεγάλες δόσεις τοξικότητας.
Όποιος αναζητά μονολεκτική απάντηση επομένως στο αρχικό ερώτημα, αυτή δεν μπορεί παρά να είναι αρνητική. Η νίκη στις εκλογές περνάει μέσα και από τα social media, αλλά δεν κερδίζεται χάρις σε αυτά. Ο βασικός τους ρόλος είναι η άμεση προσέγγιση των πολιτών και κυρίως εκείνων που δεν μπορούν να εντοπιστούν στα παραδοσιακά media.
