Γράφει ο Αντώνης Ανδρουλιδάκης*
Οι μέρες αυτές της γιορτής του Πάσχα, όπως και οι άλλες μεγάλες γιορτές, αποτελούν κρίσιμα ορόσημα μιας συλλογικής τελετουργίας που με την επαναληψιμότητα της προσφέρει μια αίσθηση ασφάλειας και υπαρξιακής συνέχειας. «Να είμαστε καλά, να είμαστε μαζί και του χρόνου!», ευχόμαστε οι εύθραυστοι άνθρωποι και ταυτόχρονα, την ίδια στιγμή, ανατρέχουμε με περισσότερη ή λιγότερη νοσταλγία σ’ «εκείνο το Πάσχα» που κάποτε περάσαμε. Ο πληθυντικός στο ρήμα «περάσαμε» ή στο ρήμα «να είμαστε» δεν είναι τυχαίος. Γιατί, η γιορτή του Πάσχα, όπως και τα Χριστούγεννα, είναι συναρτημένη με αυτό το «μαζί», το κοινό, το μοιρασμένο. Είναι μια γιορτή οικογενειακή δηλαδή, που φέρει ένα αίτημα συνάντησης όλων.
Όμως, εκτός απ’ αυτήν τη συναισθηματική χροιά της μοιρασμένης χαράς της αντάμωσης, το Πάσχα φέρει κι έναν βαρύτερο και μοναδικό συμβολισμό. Το Πάσχα υποκινεί τον ανθρώπινο ψυχισμό σ’ έναν αναστοχασμό, σε μιαν ενδοσκόπηση, καθώς η Μ. Εβδομάδα θίγει βαθύτατα υπαρξιακά ζητήματα. Η ίδια η χαρμολύπη των ημερών, ο Σταυρός και η Ανάσταση, το δώρο της ζωής και το κόστος που το συνοδεύει, παρακινούν σε ένα συνειδητό ή ανεπίγνωστο κοίταγμα προς τα «μέσα».
Όπως σε εκείνο το πρωταρχικό τραύμα στη στιγμή της γέννησης μας, καθώς το βρέφος λαμβάνει το δώρο της ζωής από την μητέρα και ταυτόχρονα έρχεται για πρώτη φορά αντιμέτωπο με τον κόσμο, το φως, τους ήχους, την απώλεια της ασφαλούς μήτρας, το αξεδιάλυτο «δώρο και κόστος» συγκροτεί την ανθρώπινη ύπαρξη-και ευτυχώς, κατά κάποιον τρόπο, που δεν θυμόμαστε τίποτα από εκείνα τα πρώτα δραματικά λεπτά της εισόδου μας στη ζωή.
Η Άνοιξη που συνοδεύει τη γιορτή υπενθυμίζει κι εκείνη την αναγέννηση της φύσης μετά το χειμώνα και περικλείει την ελπίδα και το πάθος για τη ζωή, ωθώντας τον άνθρωπο προς την αυτοπραγμάτωση, που δεν μπορεί να μην περιλαμβάνει και το γενναίο κοίταγμα στη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης κατάστασης. Ο θάνατος στις ημέρες αυτές συμπορεύεται με την υπέρβαση και την ελπίδα, πιστός στην αρχετυπική εντολή «θανάτω θάνατον πατήσας». Όπως το λέει ο Γιάλομ «αν και ο θάνατος είναι ένα καταστροφικό γεγονός, η ιδέα του θανάτου είναι εξαιρετικά νοηματοδοτική».
Γιατί, στην πραγματικότητα, τι άλλο είναι η γιορτή του Πάσχα παρά μια υπόμνηση για επανα-νοηματοδότηση της ζωής! Μια ευκαιρία αποκατάστασης του χαμένου υπαρξιακού νοήματος. Μια ευκαιρία πλήρωσης της λησμονημένης πνευματικότητας του ανθρώπου, μια ευκαιρία αυθεντικότητας. Η γιορτή, έτσι όπως τελετουργικά, συμβολικά, εξελίσσεται μέσα στις μέρες της Μ. Εβδομάδας, υπενθυμίζει την αναγκαιότητα αποποίησης των ρόλων που έχουμε υιοθετήσει και καλεί στην αναγέννηση ή στην αποκάλυψη του αυθεντικού εαυτού που βρίσκεται μουδιασμένος κάπου μέσα στο καθημερινό τρεχαλητό της επιβίωσης.
Σ’ αυτή την διαδρομή της «φώτισης» ο άνθρωπος αντιμετωπίζει δυο πανίσχυρες φυγόκεντρες δυνάμεις, που συχνά πυκνά σκοντάφτει πάνω τους ή μάλλον παγιδεύεται μέσα τους. Η μία είναι η δύναμη της φαινομενικής πνευματικότητας, του παραπλανητικού εικονικού φωτός, της φωτιάς που παριστάνει το φως. Η άλλη είναι η δύναμη της ψυχρής οξύνοιας, της υλικής σκληρότητας, της αποπνευματοποιημένης διάνοιας, της φωτιάς δηλαδή. Η Μ. Εβδομάδα θα προβάλλει και πάλι στις οθόνες της ψυχής μας και τις δυο δυνάμεις αυτές σε όλη την έξαρση τους. Οι Γραμματείς, οι Φαρισαίοι, αλλά και ο Ιούδας που διαμαρτύρεται για τα «πεταμένα λεφτά», για την κοινωνική σπατάλη του δώρου, του ακριβού μύρου της Μαγδαληνής, όλοι αυτοί θα κατοικούν κάπου εντός μας, γυρεύοντας το δίκιο τους. Η ψευδής και χειριστική αυτο-θυσία επίσης! Κι από κοντά θα ακολουθεί η εφηβική επαναστατικότητα της άρνησης συμμετοχής στην κοινή γιορτή. Ανυποψίαστοι όλοι μας για το υπαρξιακό αίτημα του χαμένου νοήματος, θα δυσανασχετούμε για την πρησμένη βουλιμία της κοιλιάς μας, ενώ από άμβωνος κάποιοι άλλοι θα καταγγέλλουν τις «αμαρτίες» μας-άλλο τόσο ανυποψίαστοι κι αυτοί. Κι από δίπλα θα μιλούν πάλι για τον Σταυρό οι συνήθεις κατασκευαστές των καρφιών και για την Ανάσταση οι καταραμένοι ποιητές μας.
Δεν ξέρω γιατί κάθε Μ. Εβδομάδα σκέφτομαι πως όταν θεραπεύουμε το Τραύμα, αυτό δηλαδή το “κάτι” που συνδέει το Θύμα με τον Θύτη, στην πραγματικότητα χρειάζεται να θεραπεύσουμε Και το Θύμα Και τον Θύτη.
Ακούγεται ίσως παράδοξο αυτό, αλλά είναι διττή η φύση του τραύματος και χρειάζεται να κοιτάξουμε και τις δύο όψεις του και να τις συμφιλιώσουμε εντός μας.
“Ο τρώσας και ἰάσεται'”, δηλαδή, “ο δράστης γιατρεύεται”, έλεγαν οι αρχαίοι παππούδες μας!
Κι αν έχει απομείνει ένα νόημα στις μέρες αυτές, ένα νόημα που αχνοφέγγει ακόμη, χαμένο ανάμεσα σε μια φαινομενική και αναξιόπιστη πνευματικότητα από την μια και στη σκληρή και ολοσχερή άρνηση της από την άλλη, αυτό έγκειται μάλλον στην αγαπητική αποδοχή αυτής της διττής φύσης του Τραύματος-που είναι ολόϊδια με την διττή φύση της ζωής μας.
Μόνη διέξοδος η πρόταση του σπουδαίου Victor Frankl, ψυχιάτρου επιβιώσαντος του Ολοκαυτώματος, όταν μιλά για την «τραγική αισιοδοξία» ορίζοντας το νόημα της ζωής, όχι σαν αυτό που περιμένει κανείς από τη ζωή, αλλά ως αυτό που η ζωή περιμένει από εκείνον.
Αυτό ίσως να είναι και το μήνυμα των ημερών: η απάντηση στο ερώτημα «ωραία λοιπόν όλα αυτά, αλλά η ζωή τι περιμένει από εσένα;»
Κι όταν το ερώτημα αυτό απαντηθεί, τότε είναι που τις πράξεις σου θα τις ορίζει η καρδιά κι’ όχι το τραύμα της. Τι άλλο άραγε είναι η Ανάσταση;
