Γράφει ο Αντώνης Ανδρουλιδάκης*
Όσο το συνολικό Σύστημα, από την οικογένεια μέχρι το σχολείο και τη δουλειά «παράγουν» αλλοτρίωση, αποξένωση, εσωτερική ξενιτειά, αν-οικειότητα, που μας δυσκολεύει να σχετιστούμε τόσο με τους Άλλους όσο και με τον ίδιο μας τον εαυτό, είναι σημαντικό να καλλιεργούμε τις δεξιότητες μας για οικειότητα.
Οικειότητα σημαίνει να νιώθεις αρκετά ασφαλής για να εκφράσεις τον αυθεντικό σου εαυτό, που περιλαμβάνει επίσης τις ανάγκες, τις επιθυμίες, τα θέλω σου, τα συναισθήματα, τους φόβους κ.λπ.
O Φόβος μπροστά στην οικειότητα της Σχέσης, ο φόβος μπροστά στη σύνδεση, μπορεί να μοιάζει με:
– ξαφνικό κλείσιμο, όταν τα πράγματα φαίνεται να σοβαρεύουν
– μη συνειδητή πρόκληση σύγκρουσης “για το τίποτα”, ώστε ο Άλλος να απομακρυνθεί.
Αν μεγάλωσες με γονείς που πάντα τσακώνονταν μεταξύ τους, τότε μπορεί να έχεις «μάθει» ότι αγάπη σημαίνει κίνδυνος, σύγκρουση, στρες και φόβος. Το νευρικό σου σύστημα το θυμάται αυτό και μπορεί, κατά τη διάρκεια πλέον μιας ευκαιρίας ενήλικης οικειότητας, να πυροδοτηθεί και να οδηγηθεί σε καταστάσεις παγώματος/μάχης/φυγής, επειδή τα συναισθήματα αγάπης και φόβου έχουν συνδεθεί -μέσω των εγκεφαλικών συνάψεων- μεταξύ τους.
Εάν μεγάλωσες σε μια δυσλειτουργική οικογένεια, μάλλον δεν υπήρχαν σαφή όρια μεταξύ των μελών της. Οι γονείς σου μπορεί να ήταν αυταρχικοί και ανέμεναν να συμμορφώνεσαι με τους κανόνες, τις συμπεριφορές και ακόμη και τα συναισθήματα της οικογένειας (π.χ., αν η μητέρα σου ήταν αναστατωμένη με κάποιον, περίμενε ότι θα αισθάνεστε το ίδιο). Αν ήθελες να «είσαι κύριος του εαυτού σου», αυτό συχνά αντιμετωπίστηκε με ενοχές και ντροπή εκ μέρους της οικογένειας.
Εάν έχασες έναν γονέα ή αν σε εγκατέλειψε ή εσύ ένοιωσες να σε εγκατέλειψε, μπορεί να φοβάσαι την οικειότητα επειδή φοβάσαι τον πόνο της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα εάν ο γονιός σου εγκατέλειψε την οικογένειά σας – αυτό στέλνει ένα ψυχολογικό μήνυμα στον εγκέφαλό σας ότι τα άτομα που αγαπάς περισσότερο θα σε εγκαταλείψουν.
Εάν νοιώθεις πως τέτοιες καταστάσεις σε αφορούν, τότε είναι πιθανό να έχεις αναπτύξει μια έντονη αίσθηση ανεξαρτησίας για να ξεφύγεις από αυτή τη τραυματική δυναμική που βίωσες στο παρελθόν. Η οικειότητα, δηλαδή, μπορεί να προκαλεί το φόβο ότι θα ξαναπέσεις στα παλιά μοτίβα σύνδεσης, οπότε και προσπαθείς συνειδητά ή όχι να την αποφύγεις. .
Όταν είμαστε παιδιά εξαρτιόμαστε από τους γονείς μας για ασφάλεια και επιβίωση. Αλλά αν μας έκαναν να αισθανόμαστε ανασφαλείς, ο εγκέφαλός μας συνέδεσε την αγάπη με τον φόβο, τον κίνδυνο και την αβεβαιότητα. Ο εγκέφαλος το κάνει αυτό επειδή θυμάται ότι πρέπει ακόμα να βασίζεσαι στους γονείς σου για επιβίωσης αφού είσαι παιδί και επομένως προστατεύει τον δεσμό προσκόλλησης ανάμεσα σε σένα και στον γονέα – ακόμα κι αν αυτός ο γονέας δεν σε κάνει να νοιώθεις ασφαλής, ακόμη κι αν δεν σε αγαπά.
Σαν αποτέλεσμα όλο αυτό σε δυσκολεύει ακόμη και σήμερα, αν και έχουν περάσει αρκετά χρόνια, να καλλιεργήσεις οικείες και στενές σχέσεις με τους ανθρώπους -που βέβαια κι εκείνοι με την σειρά τους προσδοκούν ή ίσως και να απαιτούν να ανοιχτείς και να δείξεις την ευάλωτη πτυχή του Εαυτού σου.
Ορίστε λοιπόν 6 απλές ασκήσεις, όπως προτείνει η ψυχολόγος Amy Tran, για να ξε-μάθουμε τον μαθημένο φόβο απέναντι στην οικειότητα
2. Ζήτα βοήθεια.
Η οικειότητα είναι ανάλογη με το αίσθημα της ασφάλειας που νοιώθει κανείς ώστε να αποκαλύψει την ευαλωτότητα του. Το να ζητάμε βοήθεια κάνει ακριβώς αυτό: αποκαλύπτει την ευαλωτότητα μας. Η υπερ-αυτονομία μπορεί να μας οδηγεί στην αποφυγή της ευαλωτότητας και της οικειότητας. Κατά συνέπεια, το να ζητάμε βοήθεια εκπαιδεύει τον εγκέφαλο και το σώμα μας ότι μπορούμε να είμαστε «εύθραυστα ανθρώπινα πλάσματα» και ότι μπορούμε να στηριζόμαστε στους άλλους.
2. Εξέφρασε την εκτίμηση σου.
H επικριτικότητα και η διαμαρτύρηση των παραπόνων μπορεί να είναι ένας ασυνείδητος τρόπος να δημιουργούμε απόσταση από τους Άλλους.
Οπότε, θα μπορούσες, κάθε μέρα, να αναφέρεις ένα στοιχείο του/της συντρόφου σου που εκτιμάς, επιχειρώντας να σπάσεις μια τέτοια «στρατηγική προστασίας» σου, που προφανώς έρχεται από την πρώϊμη παιδικότητα σου. Προσπάθησε, λοιπόν, να πεις στον/στην σύντροφο σου τι στ’ αλήθεια εκτιμάς σ’ αυτόν και αυτό μπορεί να είναι τόσο απλό όσο το να πεις ένα «σε ευχαριστώ» για κάτι.
- Κάνε γνωστά τα συναισθήματα σου.
Το να αποσύρεσαι, να μπαίνεις σε μια παθητική θέση ή να μένεις «σκεφτικός» και προβληματισμένος, μπορεί να είναι ασυνείδητοι μηχανισμοί για να αποφύγεις να μοιραστείς να συναισθήματα σου και επίσης συναρτώνται με την απειλή της οικειότητας. Μπορείς λοιπόν να μοιραστείς τα συναισθήματα σου με δηλώσεις του τύπου «νιώθω έτσι…γιατί…».
- Ζήτα συγνώμη και δέξου την συγνώμη.
Η επίλυση των συγκρούσεων είναι συχνά δύσκολη και άβολη υπόθεση επειδή συνήθως απαιτείται πριν απ’ όλα η αναγνώριση των συναισθημάτων. Το να ζητάμε συγνώμη μπορεί να πλήξει προσωρινά την αυτοεκτίμηση μας και την αίσθηση της αξιοπρέπειας μας. Όπως και η αποδοχή της συγνώμης του Άλλου μπορεί να πυροδοτεί το φόβο μας απέναντι στην οικειότητα, γιατί κάτι τέτοιο δείχνει ότι ο Άλλος νοιάζεται για μας. Πρακτικά, είναι βέβαιο ότι το να ζητάμε και να δεχόμαστε συγνώμη είναι από τα καλύτερα εργαλεία επιδιόρθωσης των ρήξεων στις σχέσεις.
- Υποστήριξε το εσωτερικό σου παιδί.
Τι σε πληγώνει; Πως ήταν η σχέση των γονιών σου; Τι φοβάσαι ότι μπορεί να συμβεί αν εμπιστευτείς και δείξεις την ευαλωτότητα σου; Τι σημαίνει για σένα το να είσαι μόνος/η ή να είσαι σε σχέση;
Η αλήθεια είναι ότι με το να αποφεύγουμε ή με το να προσκολλόμαστε σε μια σχέση, στην πραγματικότητα προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε το τραυματικό μας παρελθόν και βέβαια αυτό είναι άμεσα συναρτημένο με την οικειότητα. Οπότε χρειάζεται να επεξεργαστούμε το τραυματικό παρελθόν και έτσι να εγκαταλείψουμε τους μηχανισμούς αντιμετώπισης όπως η «αποφυγή» και η «συγχώνευση» -που νομίζουμε ότι μας προστατεύουν από το να μην επαναληφθεί ξανά η τραυματική εμπειρία του παρελθόντος- και να συνδεθούμε με την πραγματική πραγματικότητα του παρόντος.
- Δράσε θαρραλέα/ος
Το να δεχόμαστε την οικειότητα είναι στ’ αλήθεια ένα σκίρτημα εμπιστοσύνης. Δεν μπορούμε ποτέ να προβλέψουμε το μέλλον. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι άνθρωποι δεν θα μας πληγώσουν. Μπορείς να θυμίσεις στον εαυτό σου ότι είσαι ένας γενναίος άνθρωπος. Άλλωστε, έχεις πληγωθεί ξανά στο παρελθόν, κι’ όμως είσαι ακόμη εδώ. Η ζωή θα έχει πάντοτε τα «πάνω» και τα «κάτω» της. Κι’ αν προσπαθούμε τόσο πολύ να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από τα «κάτω», είναι σαν να του κλέβουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε τα «πάνω». Δράσε λοιπόν σαν ένας θαρραλέος μαχητής της ζωής.
